THIỂU ỐI

I. MỞ ĐẦU

Thiểu ối là thể tích dịch ối giảm hơn so với tuổi thai, có thể xảy ra ở bất kỳtuổi thai nào. Biểu hiện lâm sàng không rầm rộ như đa ối. Gọi là thiểu ối khichỉ số ôi dưới 50mm, hoặc chỉ số ối giảm 25% mỗi tuần khi tuổi thai trên41 tuần.Cũng như đa ối, thiểu ôi chia làm hai loại: thiểu ối cấp và thiểu ôi mãn.Thiểu ối cấp thường do vỡ ối gây ra. Trong khi đó, thiểu ối mãn thường dobệnh lý của thai gây ra và khó điều trị, tỉ lệ tử vong chu sản cao.

II. NGUYÊN NHÂN

2.1. ối vỡ non, ối vỡ sớm

2.2. Thai dị dạng

• Bệnh lý hệ tiết niệu của thai: không có thận, teo niệu quản bẩm sinh, thậnkhông phát triển, tắc niệu quản. Tứ chứng Fallot, dị dạng hệ thần kinh trungương: thai vô sọ, thoát vị màng não. Bệnh lý về nhiễm sắc thể: ba nhiễm sắc thể18, hội chứng Turner. Thoát vị cơ hoành...

2.3. Thai thiếu oxy máu mãn

• Thai chậm phát triển trong tử cung trong trường hợp mẹ cao huyết áp,thiếu máu, thai quá ngày sinh, dây rốn của thai bị chèn ép, bệnh lý dây rốn làmcản trở tuần hoàn thai nhi.

2.4. Truyền máu thai sinh đôi chung tuần hoàn

III. CƠ CHẾ BỆNH SINH

• Vỡ ối non là nguyên nhân thường gặp nhất của thiểu ối cấp, tỉ lệ ối vỡ nonvào khoảng 2%.
• Thiểu ối mạn có thể do thai dị dạng lớn hay thiếu oxy trường diễn. Số lượng lớn của dịch ối là nước tiểu của thai nhi. Trong những trường hợp tắcđường tiết niết niệu hoặc rối loạn chức năng thận sẽ dẫn đến giảm thiểu sự tạothành dịch ối.
• Thai thiếu oxy có thể là hậu quả của suy tuần hoàn tử cung rau, do mẹthiếu oxy, dây rau bị chèn ép trong khi mang thai. Lúc này sẽ có sự phân bố lạilưu lượng máu tới các cơ quan, những tạng được ưu tiên là não, tim, tuyếnthượng thận; còn ruột, các cơ, lách và hai thận ít được ưu tiên dẫn đến tìnhtrạng lưu lượng máu tới thận bị giảm và lượng nước tiểu bài xuất ít đi. Người ta cũng thấy rằng khi lưu lượng máu tới thận giảm thai có thể tiết ra vasopressinvà catecholamin có tác dụng làm giảm bài tiết của thận.
• Dịch ối vừa có tác dụng bảo vệ thai vừa có tác dụng dinh dưỡng cho thai, vìvậy khi thiểu ối thai sẽ kém phát triển, dễ bị suy thai trong khi chuyển dạ và tỉlệ tử vong chu sản cao.

IV. TRIỆU CHỨNG VÀ CHẨN ĐOÁN

4.1. Triệu chứng lâm sàng chỉ có giá trị gợi ý

• Nghi ngờ thiểu ối khi nắn đáy tử cung thấy rất rõ các phần thai mà khôngcảm thấy có nước ối, khó làm động tác di độngđầu thai. Lúc vỡ ối không thấynước ối. Hồi cứu lâm sàng sau khi đẻ hoặc mổ đẻ mở tử cung lấy thai khôngthấy nước ối trong buồng tử cung mới xác định được chẩn đoán là thiểu ối.

4.2. Chẩn đoán xác định thiểu ối dựa vào kết quả siêu âm

• Pheland đưa ra kỹ thuật đánh giá thể tích nước ối ở tuổi thai 36 đến 42tuần bằng cách đo 4 vùng của tử cung, với đầu dò đặt vuông góc với mặt phẳngnằm ngang, đo đường kính dọc lớn nhất ở mỗi phần tư và cộng lại. Con số nàygọi là chỉ số ối (AFI: Amniotic fluid index). Khi thai đủ tháng, chỉ số ối trungbình là 124446mm. Thiểu ối khi chỉ số ối dưới 50mm. Khi thai trên 41 tuần màmỗi tuần chỉ số ối giảm 25% được coi là thiểu ối.

V. XỬ TRÍ THIỂU ỐI KHI CHƯA CHUYỂN DẠ

5.1. Khi thai chưa đủ tháng

• Nếu ôi còn hay cấu trúc tiết niệu bình thường, hiện nay chưa có biện phápđiều trị nào đặc hiệu. Khuyên bệnh nhân nằm nghiêng trái, đảm bảo chế độdinh dưỡng tốt mục đích là để cải thiện tuần hoàn tử cung rau.
• Thiểu ối mà không có dị dạng bẩm sinh lớn, có thể là do tuần hoàn tử cungrau bị suy hay tắc một phần tuần hoàn rau thai (bệnh lý dây rốn). Lúc này phải tuỳ theo tuổi thai, tình trạng thai và khả năng nuôi dưỡng trẻ non thángđ ể quyết định cách xử trí cho phù hợp, nên giữ thai trên 35 tuần tuổi.
• Thiểu ối kèm theo dị dạng tiết niệu, tiêu hoá... cần phải làm các thăm dòxét nghiệm để xác định những bất thường đấy có khả năng điều trị hay khôngđể có thái độ điều trị giữ thai hay đình chỉ thai nghén.

5.2. Khi thai đủ tháng

• Cần phải theo dõi monitoring, làm test không đã kích, nếu xuất hiện dipbiến đổi hay nhịp chậm thì mổ lấy thai ngay, không nên làm thêm test co tửcung nữa. Nếu làm test co tử cung mà nhịp tim thai vẫn nằm trong giới hạnbình thường thì cần đánh giá chỉ số Bishop để kích thích chuyển dạ ngay, nếukhông phải siêu âm đánh giá chỉ số ôi sau 24 giờ.

VI. XỬ TRÍ THIỂU ỐI TRONG KHI CHUYỂN DẠ

Trong chuyển dạ, thiểu ối làm tăng nguy cơ suy thai vì bị chèn ép dây rốn,do vậy cần phải theo dõi cuộc chuyển dạ hết sức sát sao, phát hiện sớm dấu hiệusuy thai, nên chủ động hồi sức thại một cách có hệ thống. Tuỳ theo tình trạngbiến đổi trong khi chuyển dạ để có thái độ xử trí sản khoa thích hợp. Chỉ địnhmổ lấy thai khi có cácyếu tố đẻ khó khác phối hợp như ngôi ngược, cổ tử cung tiến triển chậm...

VII. PHÒNG BỆNH

Hiện nay chưa có biện pháp phòng ngừa thiểu ôi thật hữu hiệu, cần ngănngừa các yếu tố nguy cơ dẫn đến thiểu ối như:

•  Điều trị các bệnh mãn tính: cao huyết áp, bệnh thận, đái tháo đường,viêm nhiễm đường sinh dục trước khi có thai.
• Khi có thai, đặc biệt ở ba tháng đầu cần thận trọng khi dùng bất kỳ thứthuốc gì, cần phải tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa khi dùng thuốc.
• Khi có thai, nếu bị viêm nhiễm đường tiết niệu, sinh dục cần phải đượcđiều trị tốt tránh rỉ ối, ối vỡ non dẫn đến thiểu ối.
• Cần phải khám thai định kỳ để phát hiện sớm những bất thường về thainghén đặc biệt thai quá ngày sinh. Trong đó, người khám thai phải chú ý thựchiện đủ các bước khám thai cần có theo Hướng dẫn quốc gia (2009) đã chỉ rõ vànhớ chỉ siêu âm là chưa đủ (vì đó chỉ là một xét nghiệm về hình ảnh cho cácđịnh; siêu âm không phải là khám thai. Vì thực tế nhiều thai phụ nói: "Em chỉ khám siêu âm" cho nên có nhiều sai sót sau đó cho mẹ, cho con.