Phương pháp tự chăm sóc sức khoẻ và phòng ngừa bệnh động mạch vành (CAD)

Bệnh động mạch vành (CAD) là tình trạng tích tụ mảng bám trong động mạch cung cấp máu cho cơ tim. Đây là nguyên nhân chính gây ra các cơn đau tim, đồng thời có thể dẫn đến suy tim, rối loạn nhịp tim và đau thắt ngực (tình trạng đau ngực do động mạch bị hẹp, làm giảm lưu lượng máu đến tim).

Áp dụng các phương pháp tự chăm sóc sức khỏe tim mạch có thể giúp ngăn ngừa hoặc giảm nguy cơ mắc CAD. Chủ động chăm sóc sức khoẻ cũng là một phần quan trọng trong điều trị CAD, mặc dù bệnh tim thường cần dùng đến thuốc và các thủ thuật để duy trì tuần hoàn máu khỏe mạnh.

Dưới đây là những lời khuyên về cách tự chăm sóc sức khoẻ và ngăn ngừa CAD.

Các yếu tố nguy cơ gây CAD

• Tuổi tác cao
• Bệnh tiểu đường
• Uống quá nhiều rượu
• Tiền sử gia đình có người mắc bệnh tim
• Huyết áp cao
• Mức cholesterol LDL (cholesterol xấu) cao
• Bệnh thận
• Mức cholesterol HDL (cholesterol tốt) thấp
• Béo phì
• Chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa
• Lối sống ít vận động
• Giới tính (Những người có giới tính sinh học là nam có nguy cơ mắc bệnh động mạch vành cao hơn. Tuy nhiên, sau mãn kinh, phụ nữ có nguy cơ mắc CAD tăng đáng kể)
• Hút thuốc lá

Phương pháp điều trị và phòng ngừa CAD tại nhà?

Để điều trị và phòng ngừa CAD tại nhà, yếu tố quan trọng là phải chủ động chăm sóc sức khỏe bằng cách duy trì thực hiện những thói quen lành mạnh. Đối với nhiều người, lối sống có thể sẽ cần thay đổi đi đáng kể.

Việc thực hiện những thay đổi này sẽ mang lại tác dụng rất lớn. Một nghiên cứu năm 2017 cho thấy rằng, việc chăm sóc y tế không đầy đủ chỉ ảnh hưởng khoảng 10% đến bệnh tật, còn lối sống lành mạnh sẽ góp phần khoảng 40% vào sức khỏe tổng thể. Nghiên cứu cũng lưu ý rằng các phương pháp tự chăm sóc sức khỏe tim mạch cũng mang lại lợi ích cho các khía cạnh sức khỏe khác.

Dưới đây là một số khuyến nghị cho việc tự chăm sóc sức khỏe đã được chứng minh để cải thiện chức năng tim mạch:

Chế độ ăn cân bằng

Xây dựng một chế độ ăn ít chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa, natri và đường bổ sung là bước khởi đầu tốt để giảm nguy cơ mắc CAD hoặc để quản lý tình trạng này nếu bạn đã được chẩn đoán là mắc bệnh.

Chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa sẽ làm tăng cholesterol. Quá nhiều natri có thể làm tăng huyết áp. Quá nhiều đường bổ sung có thể làm tăng lượng đường trong máu và nguy cơ mắc bệnh tiểu đường. Một chế độ ăn giàu chất xơ cũng có thể giúp giảm cholesterol.

Hãy cân nhắc chuyển sang chế độ ăn kiểu Địa Trung Hải hoặc chế độ ăn DASH (chế độ ăn được thiết kế với mục đích hỗ trợ điều trị tăng huyết áp). Bạn có thể bắt đầu bằng cách thực hiện các thay đổi nhỏ, chẳng hạn như thay thế kem (có hàm lượng chất béo cao) bằng một ít quả mọng để làm món tráng miệng.

Tập thể dục đều đặn

Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) khuyến nghị nên thực hiện 150 phút mỗi tuần các bài tập aerobic cường độ vừa phải, chẳng hạn như đi bộ nhanh. Nếu bạn không thích đi bộ, có thể cân nhắc các hoạt động khác như:

• Aerobic (Thể dục nhịp điệu) hoặc khiêu vũ
• Bóng rổ
• Đạp xe
• Bóng đá
• Bơi lội
• Quần vợt

Lưu ý: Nếu bạn mắc CAD hoặc có các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi bắt đầu chương trình tập luyện.

Duy trì cân nặng vừa phải

Thừa cân hoặc béo phì có thể làm tăng huyết áp, gây áp lực không tốt cho hệ tim mạch cũng như các khớp, từ đó ảnh hưởng đến khả năng vận động.

Nếu bạn đang ở tình trạng thừa cân, hãy đặt mục tiêu giảm từ 0,5–1 kg mỗi tuần một cách khoa học. Duy trì cân nặng vừa phải bằng cách chuyển sang chế độ ăn cân bằng và tăng cường vận động thay vì dựa vào các chế độ ăn kiêng không lành mạnh hoặc các loại thực phẩm chức năng.

Thực hiện các biện pháp tự chăm sóc sức khoẻ khác

Bạn có thể bắt đầu thực hiện những thay đổi có lợi cho sức khỏe tim mạch ngay hôm nay bằng cách:

• Ngủ từ 7–9 giờ mỗi đêm và điều trị các rối loạn giấc ngủ như ngưng thở khi ngủ.
• Quản lý căng thẳng bằng các phương pháp:
  • Thiền
  • Yoga
  • Thái cực quyền
  • Các kỹ thuật thở sâu
  • Thư giãn, như đọc sách hoặc tắm nước ấm
  • Tham gia các hoạt động nhẹ nhàng hoặc dành thời gian thư giãn bên gia đình và bạn bè
• Theo dõi huyết áp tại nhà bằng máy đo huyết áp.
• Uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
• Thường xuyên đi khám bác sĩ và thực hiện các xét nghiệm sàng lọc sức khỏe định kỳ.

Bệnh động mạch vành (CAD) có thể cải thiện nhờ việc tự chăm sóc sức khoẻ không?

Theo Viện Tim, Phổi và Máu Quốc gia (National Heart, Lung, and Blood Institute), các biện pháp tự chăm sóc sức khỏe hàng ngày có thể giúp ngăn ngừa bệnh tim. Nhiều nghiên cứu, trong đó có một báo cáo năm 2017, cho thấy rằng lối sống lành mạnh có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ cải thiện hiệu quả của các phương pháp điều trị CAD tiêu chuẩn như dùng thuốc và thực hiện các thủ thuật y tế.

Những điều cần tránh nếu bị mắc bệnh động mạch vành (CAD)

Ngoài việc thực hiện các thói quen tốt nhằm nâng cao sức khoẻ, bạn cũng cần tránh các hành vi tác động xấu đến chức năng của hệ tim mạch.

Khi bị CAD, cần tránh những điều sau:

• Uống quá nhiều rượu: Uống nhiều hơn 2 ly mỗi ngày đối với nam giới hoặc 1 ly đối với nữ giới có thể làm tăng huyết áp và gây ra các rủi ro sức khỏe khác.
• Lối sống ít vận động: Ngồi quá nhiều và vận động quá ít có thể dẫn đến tăng cân không lành mạnh, cholesterol cao, huyết áp cao và các nguy cơ khác. Một nghiên cứu năm 2019 cho thấy tăng cường hoạt động thể chất là một trong những cách đơn giản và hiệu quả nhất để giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
• Hút thuốc: Các hóa chất trong khói thuốc lá có thể gây hại cho thành động mạch, gây viêm và dễ bị tích tụ mảng bám. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), mỗi năm có khoảng 34.000 người không hút thuốc tử vong do bệnh tim vì tiếp xúc với khói thuốc thụ động.

Khi nào cần can thiệp y tế?

Nếu cảm thấy đau ngực hoặc khó thở mà không rõ lý do, hãy đi khám ngay lập tức. Đây có thể là triệu chứng của cơn đau tim. Ngay cả khi các triệu chứng chỉ thoáng qua thì đó cũng là lời cảnh báo rằng bản thân có thể đang gặp vấn đề về tim mạch và nên đi gặp bác sĩ càng sớm càng tốt.

Các triệu chứng của CAD và bệnh tim mạch khác bao gồm:

• Chóng mặt, có thể do lưu lượng máu đến não bị giảm.
• Đau ở tay, vai, cổ hoặc hàm (cũng có thể là triệu chứng của cơn đau tim).
• Giảm khả năng vận động, như cảm thấy mệt mỏi hoặc hụt hơi sau khi thực hiện những hoạt động mà trước đây mình vẫn làm một cách dễ dàng.

Các triệu chứng đau thắt ngực (cơn đau ngực xảy ra do thiếu máu đến tim) bao gồm:

• Khó thở
• Buồn nôn
• Nôn mửa
• Đổ mồ hôi
• Đau hàm

Triệu chứng đau thắt ngực thường xuất hiện khi gắng sức và sẽ cải thiện khi được nghỉ ngơi. Các triệu chứng không điển hình, thường gặp ở phụ nữ, người lớn tuổi, hoặc người mắc tiểu đường, có thể bao gồm đau bụng, mệt mỏi hoặc cảm giác yếu người.

Chẩn đoán bệnh tim

Khi đi khám, bác sĩ có thể đề nghị một số xét nghiệm để đánh giá sức khỏe và chức năng tim. Các xét nghiệm này có thể bao gồm:

• Thông tim (cardiac catheterization)
• Chụp mạch vành (coronary angiogram)
• Siêu âm tim (echocardiogram)
• Điện tâm đồ (EKG)
• Các bài kiểm tra gắng sức có hoặc không kèm vận động

Các phương pháp điều trị y tế

Nếu được chẩn đoán mắc CAD, bạn có thể cần điều trị bằng các phương pháp khác ngoài việc tự chăm sóc tại nhà. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm:

• Dùng thuốc để giảm huyết áp và cholesterol.
• Nếu động mạch vành bị tắc nghẽn đáng kể, có thể cần thủ thuật như:
  • Đặt stent ở động mạch bị ảnh hưởng.
  • Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành (CABG), dùng mạch máu lấy từ nơi khác trong cơ thể để nối động mạch bị hẹp và dẫn lưu lượng máu vòng qua chỗ tắc nghẽn.
• Bắt đầu dùng aspirin hàng ngày hoặc các thuốc tương tự.

Kết luận

Một nghiên cứu năm 2021 cho thấy những người tham gia chương trình phục hồi chức năng tim mạch đã cải thiện được chất lượng cuộc sống sau khi học cách tự chăm sóc tại nhà trong quá trình điều trị.

Bạn vẫn có thể thực hiện các thay đổi lành mạnh để giảm nguy cơ mắc CAD hoặc hỗ trợ điều trị dù không tham gia chương trình phục hồi này.

Hãy bắt đầu chủ động chăm sóc sức khỏe tim mạch bằng những thay đổi đơn giản trong lối sống, chẳng hạn như ăn uống cân bằng và tăng cường vận động.