Bệnh mạch vành

Bệnh mạch vành là gì?

Bệnh động mạch vành (CAD) là tình trạng mà sự lưu thông máu trong động mạch bị suy giảm, khiến cho tim không được cung cấp đủ máu. Đây là bệnh tim mạch phổ biến nhất và cũng là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong cho cả nam và nữ trên toàn thế giới. Bệnh động mạch vành là một trong các nguyên nhân gây nhồi máu cơ tim và ước tính cứ 40 giây lại có một người gặp phải vấn đề này.

Nguyên nhân gây bệnh mạch vành

Nguyên nhân phổ biến nhất gây bệnh mạch vành là do cholesterol tích tụ thành mảng bám trong động mạch, gây nên tình trạng xơ vữa động mạch. Điều này khiến cho một hoặc nhiều động mạch bị nghẽn một phần hoặc hoàn toàn và dẫn đến giảm lưu thông máu.

Có 4 động mạch vành chính nằm trên bề mặt của tim là:

• Động mạch vành phải (Right main coronary artery)
• Động mạch vành trái (Left main coronary artery)
• Động mạch mũ trái (Left circumflex artery)
• Động mạch xuống trước trái (Left anterior descending artery)

Những động mạch này mang máu giàu oxy và chất dinh dưỡng đến tim rồi tim chịu trách nhiệm bơm máu đi khắp cơ thể. Một trái tim khỏe mạnh có thể bơm khoảng 2.000 lít máu qua cơ thể mỗi ngày.

Giống như bất kỳ cơ quan nào khác trong cơ thể, trái tim cũng phải được cung cấp đầy đủ máu mới có thể hoạt động bình thường. Sự suy giảm lưu lượng máu đến tim có thể gây ra các triệu chứng của bệnh động mạch vành.

Một số nguyên nhân hiếm gặp khác gây tổn thương hoặc tắc nghẽn động mạch vành cũng làm hạn chế lưu lượng máu đến tim.

Các triệu chứng

Triệu chứng chung

Khi tim không nhận được đủ lượng máu, cơ thể sẽ xuất hiện nhiều triệu chứng khác nhau mà trong đó, đau thắt ngực là triệu chứng phổ biến nhất. Cảm giác này được mỗi người mô tả theo một cách khác nhau, ví dụ như: đau ngực, cảm giác có vật đè nặng trên ngực, tức ngực, nóng trong ngực,…

Những triệu chứng này có thể bị nhầm lẫn với chứng ợ nóng hoặc khó tiêu.

Các triệu chứng khác của bệnh mạch vành còn có:

• Đau ở cánh tay hoặc vai
• Khó thở, thở gấp
• Vã mồ hôi
• Chóng mặt

Sự lưu thông máu càng bị hạn chế thì sẽ càng gặp phải nhiều triệu chứng hơn. Nếu sự lưu thông máu bị chặn hoàn toàn hoặc gần như hoàn toàn thì cơ tim sẽ bắt đầu chết đi và gây nhồi máu cơ tim.

Vì thế, đừng nên coi thường bất kỳ triệu chứng bất thường nào, đặc biệt là khi tình trạng đó kéo dài quá 5 phút. Lúc này sẽ cần đến các biện pháp điều trị y tế khẩn cấp.

Triệu chứng  ở phụ nữ

Triệu chứng bệnh mạch vành ở phụ nữ cũng giống như ở nam giới nhưng ngoài ra còn có thêm:

• Buồn nôn
• Nôn mửa
• Đau lưng
• Đau hàm
• Khó thở mà không cảm thấy đau ngực

Nam giới có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn phụ nữ ở tuổi tiền mãn kinh nhưng sang đến tuổi 70 thì nguy cơ này ở phụ nữ lại tương đương với nam giới.

Khi lưu lượng máu giảm, tim sẽ:

• Trở nên suy yếu
• Nhịp tim bất thường (rối loạn nhịp tim)
• Không thể bơm đủ lượng máu mà cơ thể cần

Các yếu tố nguy cơ gây bệnh mạch vành

Việc hiểu được các yếu tố nguy cơ góp phần gây bệnh mạch vành có thể giúp bạn lên kế hoạch ngăn ngừa hoặc giảm khả năng bị mắc bệnh.

Các yếu tố rủi ro gồm có:

• Cao huyết áp
• Nồng độ cholesterol trong máu cao
• Hút thuốc lá
• Kháng insulin/tăng đường huyết/đái tháo đường
• Béo phì
• Lười vận động
• Thói quen ăn uống không lành mạnh
• Ngưng thở tắc nghẽn khi ngủ
• Căng thẳng
• Tiêu thụ quá nhiều rượu
• Từng bị tiền sản giật khi mang thai

Nguy cơ mắc bệnh mạch vành tăng cao theo tuổi tác. Nếu xét trên yếu tố tuổi tác thì nguy cơ mắc bệnh ở nam giới sẽ bắt đầu tăng từ tuổi 45 còn ở phụ nữ thì nguy cơ bắt đầu tăng từ tuổi 55. Nguy cơ bị bệnh động mạch vành sẽ càng cao hơn nếu bạn có tiền sử gia đình mắc bệnh.

Chẩn đoán bệnh

Để chẩn đoán bệnh mạch vành, bác sĩ sẽ đánh giá bệnh sử, thăm khám và tiến hành một số xét nghiệm/phương pháp chẩn đoán như:

• Điện tâm đồ: đây là phương pháp để theo dõi các tín hiệu điện đi qua tim, giúp bác sĩ xác định xem bệnh nhân có bị nhồi máu cơ tim hay không.
• Siêu âm tim: Phương pháp chẩn đoán hình ảnh này sử dụng sóng siêu âm để tạo hình ảnh của trái tim. Kết quả siêu âm tim sẽ cho biết các bộ phận của tim có đang hoạt động tốt hay không.
• Điện tim gắng sức: Phương pháp kiểm tra đặc biệt này đo mức độ áp lực mà tim phải chịu trong các hoạt động thể chất và trong lúc nghỉ ngơi. Phương pháp này theo dõi hoạt động điện tim trong khi bạn đi bộ trên máy chạy bộ hoặc đạp xe tại chỗ. Đối với những người không thể tập thể dục thì bác sĩ sẽ cho sử dụng một số loại thuốc thay thế để kiểm tra mức độ gắng sức.
• Chụp mạch vành: Trong phương pháp này, bác sĩ sẽ tiêm một loại thuốc nhuộm đặc biệt vào động mạch vành qua một ống thông được đưa vào từ háng hoặc cẳng tay. Thuốc nhuộm giúp bác sĩ nhìn rõ các động mạch vành trên ảnh chụp X-quang để xác định những vị trí bị tắc nghẽn.
• Chụp CT tim: phương pháp chẩn đoán hình ảnh này cũng được sử dụng để kiểm tra sự tích tụ mảng bám trong động mạch.

Điều trị bệnh mạch vành

Điều quan trọng trước tiên là phải giảm hoặc kiểm soát các yếu tố rủi ro và có biện pháp điều trị thích hợp để giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ nếu đã được chẩn đoán mắc bệnh mạch vành. Phương án điều trị sẽ phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe hiện tại và các yếu tố rủi ro. Ví dụ, bác sĩ có thể kê một số loại thuốc để giảm nồng độ cholesterol, hạ huyết áp hoặc kiểm soát lượng đường trong máu (đối với những trường hợp bị tiểu đường).

Ngoài ra, một số thay đổi về lối sống cũng giúp làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ. Những thay đổi này có thể là:

• Bỏ thuốc lá
• Giảm bớt hoặc bỏ hẳn các loại đồ uống có cồn
• Tập thể dục thường xuyên
• Giảm cân nếu thừa cân
• Có chế độ ăn uống lành mạnh (ít chất béo, ít muối)

Nếu đã thay đổi lối sống và dùng thuốc mà tình trạng vẫn không cải thiện thì sẽ cần can thiệp bằng cách phẫu thuật để tăng lưu lượng máu đến tim. Các phương pháp phẫu thuật có thể là:

• Nong mạch vành: đây là kỹ thuật mở rộng động mạch bị nghẽn, thường được kết hợp với đặt stent để giữ cho động mạch mở rộng sau khi nong.
• Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành: nhằm khôi phục lưu lượng máu đến tim
• Phản xung động ngoại biên tăng cường (Enhanced External Counterpulsation - EECP): đây là quy trình không xâm lấn nhằm kích thích sự hình thành các mạch máu nhỏ mới bắc cầu qua các động mạch bị tắc một cách tự nhiên.

Triển vọng

Triển vọng của mỗi người khi mắc bệnh mạch vành là khác nhau nhưng càng bắt đầu điều trị sớm thì khả năng ngăn chặn được những tổn hại nghiêm trọng đến tim sẽ càng cao.