Phân biệt Xơ vữa động mạch và Bệnh động mạch vành

Xơ vữa động mạch là gì?

Xơ vữa động mạch xảy ra khi mảng bám tích tụ trong các động mạch trên khắp cơ thể. Quá trình này diễn ra từ từ qua nhiều năm, đôi khi bắt đầu từ thời thơ ấu đến khi trưởng thành.

Tình trạng viêm mãn tính này thường ảnh hưởng đến:

• Động mạch vành (tim)
• Động mạch cảnh (cổ)
• Động mạch ở chân

Đôi khi, mảng bám có thể tách ra khỏi thành động mạch và hình thành cục máu đông, gây tắc nghẽn lưu lượng máu đến các cơ quan quan trọng như tim hoặc não, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.

Xơ vữa động mạch và Xơ cứng động mạch

Xơ cứng động mạch là thuật ngữ y khoa chỉ tình trạng động mạch bị cứng do mất đi tính đàn hồi tự nhiên của các sợi đàn hồi ở thành động mạch. Khi đó, lưu lượng máu sẽ bị hạn chế và áp lực tăng lên, có thể dẫn đến huyết áp cao (tăng huyết áp).

Xơ vữa động mạch, do sự tích tụ mảng bám gây ra, là một nguyên nhân phổ biến dẫn đến xơ cứng động mạch.

Bệnh động mạch vành là gì?

Mảng bám là một chất đặc, dính, bao gồm cholesterol, chất béo, sản phẩm thải, canxi và fibrin (một chất gây đông máu) trong máu. Khi mảng bám tích tụ trong các động mạch cung cấp máu cho tim, nó được gọi là bệnh động mạch vành.

Tình trạng các động mạch vành bị thu hẹp lại có thể xảy ra mãn tính (mảng bám tích tụ dần theo thời gian) hoặc cấp tính (mảng bám đột ngột vỡ ra gây cục máu đông, làm giảm lưu lượng máu đến tim).

Nếu tim không nhận đủ máu và oxy, bạn có thể gặp các triệu chứng như đau ngực hoặc khó thở. Nếu tình trạng này tiến triển nghiêm trọng, nó có thể gây nhồi máu cơ tim hoặc suy tim.

Sự khác biệt giữa xơ vữa động mạch và bệnh động mạch vành

Điểm khác biệt chính giữa hai tình trạng này là:

• Xơ vữa động mạch là thuật ngữ chung để chỉ sự tích tụ mảng bám trong các động mạch trên toàn cơ thể.
• Bệnh động mạch vành là sự tích tụ mảng bám cụ thể trong các động mạch của tim.

Vì sự tích tụ mảng bám có thể ảnh hưởng đến nhiều bộ phận cơ thể (tim, não, chân, tay) nên xơ vữa động mạch có nhiều tên gọi khác nhau tùy theo khu vực bị ảnh hưởng.

Liệu có khi nào chỉ mắc bệnh động mạch vành mà không có xơ vữa động mạch không?

Có một dạng bệnh động mạch vành khác được gọi là bệnh động mạch vành không tắc nghẽn. Dù ít phổ biến hơn so với bệnh động mạch vành tắc nghẽn (do mảng bám gây ra) nhưng nó cũng nghiêm trọng không kém.

Bệnh động mạch vành không tắc nghẽn có thể do các yếu tố sau gây ra:

• Tổn thương lớp nội mạc (lớp lót bên trong) của động mạch vành
• Co thắt động mạch vành (động mạch co bóp quá mức)
• Vấn đề với các mạch máu nhỏ xung quanh động mạch
• Áp lực từ mô cơ tim xung quanh

Làm sao biết mình mắc bệnh động mạch vành hay xơ vữa động mạch?

Xơ vữa động mạch thường không có triệu chứng, đặc biệt là trong giai đoạn đầu. Khi mảng bám tích tụ trong động mạch, bạn có thể nhận thấy các triệu chứng tại khu vực bị ảnh hưởng.

Ví dụ:

• Bệnh động mạch vành: Triệu chứng có thể bao gồm đau ngực (đau thắt ngực), tim đập nhanh, chóng mặt, mệt mỏi, yếu người hoặc buồn nôn. Bệnh này có thể gây biến chứng nghiêm trọng là nhồi máu cơ tim.
• Bệnh động mạch ngoại vi: Triệu chứng gồm đau nhức, chuột rút, cảm giác nặng nề hoặc đau ở chân, thường sẽ thuyên giảm khi nghỉ ngơi.
• Bệnh động mạch đốt sống: Triệu chứng bao gồm mất trí nhớ, khó tập trung, thiếu quyết đoán, tê liệt hoặc yếu ở một bên cơ thể và vấn đề về thị lực. Thiếu máu não thoáng qua (TIA) là biến chứng nghiêm trọng của bệnh này.
• Thiếu máu cục bộ động mạch mạc treo tràng: Triệu chứng có thể bao gồm giảm cân ngoài ý muốn, tiêu chảy và đau bụng sau khi ăn.

Hãy tìm kiếm sự trợ giúp y tế ngay lập tức nếu bạn gặp các triệu chứng của nhồi máu cơ tim, như:

• Đau hoặc cảm giác thắt chặt ở ngực
• Khó thở
• Đau lan ra cánh tay, vai, hàm, cổ hoặc lưng
• Chóng mặt
• Buồn nôn hoặc nôn
• Đổ mồ hôi nhiều
• Lo lắng tột độ hoặc nhầm lẫn nghiêm trọng

Chẩn đoán và điều trị

Chẩn đoán bệnh động mạch vành có thể bao gồm các xét nghiệm như:

• Điện tâm đồ
• Siêu âm tim
• Kiểm tra gắng sức
• Thông tim
• Chụp mạch vành
• Quét canxi động mạch vành (CAC)

Tầm soát xơ vữa động mạch, nghĩa là kiểm tra để phát hiện sớm sự hình thành hoặc tiến triển của mảng bám trong động mạch, ngay cả khi chưa có triệu chứng, nên được bắt đầu từ khoảng 20 tuổi, bao gồm xét nghiệm máu, chẩn đoán hình ảnh, và kiểm tra huyết áp định kỳ.

Bệnh động mạch vành có thể được điều trị bằng các loại thuốc như:

• Thuốc giảm cholesterol
• Thuốc ức chế men chuyển (ACE inhibitors) để giảm huyết áp
• Thuốc chẹn beta để giảm áp lực lên tim
• Thuốc chống kết tập tiểu cầu như aspirin để ngăn ngừa cục máu đông gây tắc nghẽn dòng máu trong động mạch

Nếu bệnh tiến triển nặng và thuốc không đủ hiệu quả, có thể cần đến phẫu thuật, bao gồm:

• Nong mạch vành và đặt stent
• Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành

Kết luận

Xơ vữa động mạch và bệnh động mạch vành đều do sự tích tụ mảng bám gây hẹp động mạch. Bệnh động mạch vành là tình trạng các động mạch cung cấp máu cho tim bị hẹp, trong khi xơ vữa động mạch là tình trạng xảy ra ở bất kỳ động mạch nào trên cơ thể.

Các thay đổi lối sống như ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và bỏ thuốc lá có thể giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh này.

Hãy hẹn gặp bác sĩ nếu thấy lo lắng về nguy cơ tích tụ mảng bám trong động mạch. Bác sĩ sẽ trao đổi về các yếu tố nguy cơ, chỉ định xét nghiệm và đề xuất các biện pháp phòng ngừa hoặc điều trị nếu cần.