Những ai có nguy cơ bị đái tháo đường?

Đái tháo đường là gì?

Đái tháo đường là một bệnh lý xảy ra do cơ thể không thể sử dụng đường trong máu để tạo năng lượng một cách hiệu quả. Có 3 loại đái tháo đường chính là đái tháo đường type 1, đái tháo đường type 2 và đái tháo đường thai kỳ:

• Đái tháo đường type 1 xảy ra do cơ thể không thể sản xuất insulin. Đái tháo đường type 1 thường được chẩn đoán ở trẻ nhỏ nhưng cũng có thể xảy ra ở người lớn. Isulin là loại hormone quan trọng giúp vận chuyển đường từ máu vào các tế bào để tạo năng lượng. Nếu không có đủ insulin, lượng đường trong máu sẽ tăng cao và gây hại cho nhiều cơ quan trong cơ thể. Theo Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ, 1,25 triệu trẻ em và người lớn tại quốc gia này mắc bệnh đái tháo đường type 1.
• Đái tháo đường type 2 xảy ra do cơ thể không thể sử dụng insulin một cách hiệu quả. Không giống như đái tháo đường type 1, những người bị đái tháo đường type 2 vẫn có khả năng tạo ra insulin nhưng lượng insulin được tạo ra không đủ để đáp ứng lượng đường trong máu hoặc các tế bào cơ thể phản ứng kém với insulin. Bệnh đái tháo đường type 2 thường có liên quan đến các yếu tố về lối sống như thừa cân, béo phì.
• Đái tháo đường thai kỳ là tình trạng lượng đường trong máu tăng rất cao trong thời gian mang thai. Tình trạng này thường chỉ là tạm thời và sẽ tự hết sau khi sinh.

Dưới đây là những yếu tố nguy cơ chính của bệnh đái tháo đường. Cần lưu ý, việc có những yếu tố này không có nghĩa là sẽ bị đái tháo đường mà chỉ là nguy cơ cao hơn bình thường.

Yếu tố di truyền

Hiện khoa học vẫn chưa lý giải được nguyên nhân chính xác gây bệnh đái tháo đường type 1.

Tuy nhiên, tiền sử gia đình mắc đái tháo đường type 1 được coi là một yếu tố nguy cơ. Theo Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ: (1)

Nếu người bố bị đái tháo đường type 1 thì nguy cơ con mắc loại đái tháo đường này là 1/17 (có nghĩa là cứ 17 trẻ thì có 1 trẻ bị đái tháo đường type 1).

• Nếu người mẹ bị đái tháo đường type 1 thì nguy cơ con mắc bệnh là:
  • 1/25 nếu người mẹ mang thai trước 25 tuổi.
  • 1/100 nếu người mẹ mang thai sau 25 tuổi.
• Nếu cả bố và mẹ đều bị đái tháo đường type 1 thì nguy cơ con mắc bệnh là 1/10.
• Nếu bố hoặc mẹ bị đái tháo đường type 2 thì con cũng sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn bình thường. Vì loại đái tháo đường này thường liên quan đến thói quen, lối sống và trẻ có thể bắt chước những thói quen xấu của bố mẹ, dẫn đến tăng nguy cơ bị tiểu đường. Ngoài ra, di truyền cũng là một yếu tố góp phần làm tăng nguy cơ.

Những người thuộc một số chủng tộc nhất định có nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường type 2 cao hơn, chẳng hạn như:

• Người Mỹ gốc Phi
• Người Mỹ bản địa
• Người Châu Á
• Người dân đảo Thái Bình Dương
• Người Mỹ gốc Tây Ban Nha

Những phụ nữ có người thân trong gia đình mắc bệnh đái tháo đường sẽ nguy cơ bị đái tháo đường thai kỳ cao hơn.

Yếu tố môi trường

Việc bị nhiễm một số loại virus nhất định khi còn nhỏ có thể làm tăng nguy cơ đái tháo đường type 1.

Người dân sống ở những nơi khí hậu lạnh có tỷ lệ mắc đái tháo đường type 1 cao hơn so với những nơi có khí hậu ấm áp và trên thực tế, số ca được chẩn đoán đái tháo đường type 1 thường tăng lên vào mùa đông.

Một số nghiên cứu cho thấy ô nhiễm không khí cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường.

Yếu tố lối sống

Hiện vẫn chưa rõ lối sống có ảnh hưởng đến nguy cơ mắc đái tháo đường type 1 hay không.

Tuy nhiên, lối sống là một trong những yếu tố nguy cơ chính của đái tháo đường type 2. Các yếu tố lối sống làm tăng nguy cơ mắc bệnh gồm có:

• Thừa cân, béo phì
• Ít vận động
• Hút thuốc
• Chế độ ăn uống không lành mạnh

Theo Học viện Bác sĩ Gia đình Hoa Kỳ (American Academy of Family Physicians), béo phì là yếu tố nguy cơ lớn nhất của bệnh đái tháo đường type 2.

Yếu tố sức khỏe

Nguy cơ mắc đái tháo đường type 2 sẽ tăng cao nếu có các bệnh lý sau:

• Bệnh gai đen – tình trạng có những mảng da sẫm màu, dày và mịn như nhung ở các vị trí có nếp gấp da như cổ, bẹn, nách
• Cao huyết áp (huyết áp trên 130/80mmHg)
• Cholesterol cao
• Hội chứng buồng trứng đa nang
• Tiền đái tháo đường (lượng đường trong máu cao hơn bình thường nhưng chưa đến mức đái tháo đường)
• Nồng độ triglyceride từ 250 trở lên

Những phụ nữ bị đái tháo đường thai kỳ và sinh con nặng 4kg trở lên có nguy cơ cao bị đái tháo đường type 2 sau này.

Yếu tố tuổi tác

Nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường sẽ tăng lên khi có tuổi. Theo Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ, ước tính có khoảng 25% người từ 65 tuổi trở lên bị đái tháo đường.

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) khuyến nghị người từ 45 tuổi trở lên nên xét nghiệm máu định kỳ để kiểm tra bệnh đái tháo đường. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những người thừa cân.

Tiêm vắc xin và nguy cơ mắc đái tháo đường

Có ý kiến cho rằng tiêm vắc xin có thể gây ra bệnh đái tháo đường nhưng các nghiên cứu khoa học đã chứng minh điều này hoàn toàn không đúng.