Kỹ thuật bó bột trật khớp háng bẩm sinh - Bộ y tế 2017

I. ĐẠI CƯƠNG

•  Định nghĩa: trật khớp háng bẩm sinh là tình trạng chỏm xương đùi của một hoặc cả hai bên khớp háng bị trật ra khỏi vị trí bình thường (ổ cối) của khớp háng.
•  Tỷ lệ bàn chân khoèo ở trẻ em 0,1 - 0,2%, tỷ lệ ở trẻ nam gấp đôi trẻ nữ.
•  Các dấu hiệu phát hiện sớm trật khớp háng bẩm sinh: chênh lệch chiều dài hai chân; nếp lằn mông, đùi, khoeo chân bên bị trật khớp háng cao hơn so với bên lành; Bàn chân đổ ngoài khi trẻ nằm duỗi chân; ở tư thế gập gối khớp gối bên trật cao hơn.
•  Các dấu hiệu khi khám lâm sàng: hạn chế vận động khớp háng ở tư thế gấp và dạng khớp háng; dáng đi khập khễnh nếu trật khớp háng hai bên; nghiệm pháp Barlow: khi gập và khép khớp háng chỏm xương đùi trượt ra ngoài ổ chảo tạo nên tiếng kêu “lục cục” (ở trẻ < 6 tháng tuổi); nghiệm pháp Ortolani: khi dạng và duỗi khớp háng chỏm xương đùi trượt ra ngoài ổ chảo tạo nên tiếng kêu “lục cục” (ở trẻ < 6 tháng tuổi); đo chỉ số ổ cối bình hường < 30o ở trẻ sơ sinh.
•  Có thể chụp X quang, siêu âm khớp háng và một số xét nghiệm khác để xác định chẩn đoán.
•  Nguyên tắc can thiệp cho trẻ có trật khớp háng bẩm sinh càng sớm ngay sau khi sinh bằng nẹp chỉnh hình hoặc bó bột chỉnh hình. Phẫu thuật khi điều trị bảo tồn bằng nẹp CH hoặc bó bột CH không có kết quả.
•  Phục hồi chức năng cho trẻ bị trật khớp háng bẩm sinh là dùng các phương pháp phối hợp vật lý trị liệu (như xoa bóp, kéo giãn, nhiệt trị liệu, dòng điện kích thích...), bó bột, nẹp chỉnh hình và phẫu thuật nếu khớp háng bị biến dạng nặng không thể điều trị bảo tồn. Trong kỹ thuật này chỉ nói đến bó bột nắn chỉnh trật khớp háng bẩm sinh.

II. CHỈ ĐỊNH

• Tất cả trẻ bị trật khớp háng bẩm sinh đến trước 6 tháng tuổi.

II. CHỐNG CHỈ ĐỊNH

•  Trẻ bị bị trật khớp háng bẩm sinh trên 12 tháng tuổi.
•  Trẻ có tổn thương khớp háng nặng không thể bó bột.

IV. CHUẨN BỊ

1. Người thực hiện

• Bác sĩ phục hồi chức năng, kỹ thuật viên vật lý trị liệu, kỹ thuật viên chỉnh hình.

2. Phương tiện

•  Vải bông, giấy vệ sinh, băng bột.
•  Thuốc giảm đau: Paracetamol, Efferalgan... loại cho trẻ em.
•  Nước sát khuẩn: Betadin.

3. Người bệnh

• Cho trẻ nằm trên bàn bó bột, bộc lộ toàn bộ vùng thắt lưng và chi dưới.

V. CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH

- Bó bột chỉnh hình trật khớp háng bẩm sinh từ 10 đến 15 đợt, thời gian khoảng 2 tuần/đợt.

- Quy trình mỗi lần bó bột như sau:

• Bước 1: quấn toàn bộ vùng thắt lưng, đùi, cẳng chân của trẻ bằng vải sợi bông hoặc giấy vệ sinh.
• Bước 2: quấn băng bột đ nhúng nước từ vùng thắt lưng, đùi, cẳng chân và bàn chân. Bó bột tư thế ếch lưng - chậu - chân, tư thế gấp và dạng khớp háng. Giữ chân trẻ ở tư thế này cho đến khi bột khô.
• Bước 3: cố định chân trong bột hai tuần.
• Bước 4: tháo bột trước 1 ngày khi bó đợt mới, vệ sinh chân sạch sẽ khô ráo, bôi thuốc sát trùng nếu chân bị tổn thương.
• Bước 5: đánh giá vị trí chỏm xương đùi vào ổ cối được bao nhiêu độ.

- Thời gian 1 - 3 giờ/1 đợt, tổng thời gian 15 - 20 giờ.

VI. THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM

•  Theo dõi sau bó bột: xem các ngón chân có bị sưng, tím, đau làm trẻ quấy khóc có thể do bột chặt quá gây nguy cơ hoại tử.
•  Khám lại sau bó bột 2 tuần/lần.
•  Chụp X quang khớp háng kiểm tra 3 tháng / lần trong hai năm đầu.

VII. TAI BIẾN VÀ XỬ TRÍ

•  Theo dõi sau bó bột: xem các ngón chân có sưng, tím, đau làm trẻ quấy khóc thì cần tháo bột ngay.
•  Rửa sạch sẽ bôi thuốc sát khuẩn vào chỗ tổn thương nếu có.
•  Nếu nhiễm trùng da thì cho kháng sinh.