Huyết áp không ổn định là do đâu?

Tham vấn y khoa Dr Trường

Đăng bởi Bác Sĩ Heathline vào 21:58 +07 Thứ năm, 10/04/2025

Huyết áp dao động có thể là do các hoạt động trong ngày như tập thể dục nhưng cũng có thể do căng thẳng, thuốc men hoặc vấn đề sức khỏe như bệnh tiểu đường hoặc bệnh thận.

Mục lục

Các nguyên nhân khiến huyết áp thay đổi

Ai có nguy cơ bị huyết áp không ổn định?

Điều trị huyết áp không ổn định

Thay đổi lối sống để kiểm soát huyết áp

Biến chứng của tình trạng huyết áp không ổn định

Huyết áp không ổn định là do đâu?

Quá trình khám sức khỏe tổng quát luôn có bước đo huyết áp. Lý do là bởi huyết áp cho biết rất nhiều điều về tình trạng sức khỏe.

Huyết áp là áp lực mà dòng máu tác động lên thành mạch máu. Huyết áp có thể tăng giảm nhiều lần trong ngày. Điều này là hết sức bình thường.

Tuy nhiên, các lần đo huyết áp trong ngày có sự chênh lệch lớn, lúc quá cao lúc quá thấp lại là điều không bình thường. Tình trạng này được gọi là huyết áp không ổn định và có thể là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn.

Huyết áp không ổn định thường không có triệu chứng. Mặc dù những biến động về huyết áp có thể chỉ thoáng qua nhưng bạn vẫn nên đi khám để xác định nguyên nhân, đặc biệt là khi tình trạng này tiếp diễn nhiều lần.

Bài viết này sẽ nêu ra một số nguyên nhân khiến huyết áp thay đổi trong ngày và những gì cần làm để kiểm soát huyết áp ổn định.

Các nguyên nhân khiến huyết áp thay đổi

Có rất nhiều nguyên nhân có thể khiến huyết áp thay đổi trong ngày, từ căng thẳng và lo âu cho đến một số loại thuốc và vấn đề sức khỏe.

Căng thẳng

Căng thẳng và lo âu có thể làm tăng huyết áp tạm thời. Căng thẳng thường xuyên sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến hệ thống tim mạch và dẫn đến vấn đề về huyết áp mạn tính.

Hội chứng áo choàng trắng

Hội chứng áo choàng trắng là tình trạng huyết áp tạm thời tăng cao mỗi khi tiếp xúc với nhân viên y tế do tâm lý hồi hộp, căng thẳng. Khi đo tại nhà, huyết áp lại về bình thường. Tình trạng này không được coi là bệnh tăng huyết áp nhưng những người mắc hội chứng áo choàng trắng có nguy cơ bị tăng huyết áp cao hơn.

Thuốc

Một số loại thuốc, bao gồm cả thuốc không kê đơn và thuốc kê đơn, có thể ảnh hưởng đến huyết áp. Những loại thuốc điều trị tăng huyết áp như thuốc lợi tiểu và thuốc chẹn kênh canxi làm giảm huyết áp. Mặt khác, một số loại thuốc lại làm tăng huyết áp, chẳng hạn như thuốc trị cảm và thuốc dị ứng.

Hoạt động

Tập thể dục, đi lại, nói chuyện, cười đùa và quan hệ tình dục đều có thể gây ra sự thay đổi về huyết áp.

Ăn uống

Những gì bạn ăn hoặc uống cũng có thể ảnh hưởng đến huyết áp. Ví dụ, ăn thực phẩm chứa nhiều tyramin sẽ làm tăng huyết áp. Tyramin có trong các loại thực phẩm lên men, muối chua và ướp muối. Đồ uống chứa caffeine cũng có thể làm tăng huyết áp tạm thời.

Vấn đề về tuyến thượng thận

Tuyến thượng thận có chức năng sản xuất hormone. Các vấn đề với tuyến thượng thận, chẳng hạn như suy tuyến thượng thận, ảnh hưởng đến sự sản xuất hormone cortisol và đôi khi là aldosterone. Nồng độ những hormone này ở mức thấp có thể làm giảm huyết áp.

Ngược lại, khi tuyến thượng thận hoạt động quá mức, nồng độ hormone quá cao sẽ khiến huyết áp tăng vọt.

U tủy thượng thận

U tủy thượng thận là một loại u hiếm gặp hình thành ở giữa tuyến thượng thận.

U tủy thượng thận khiến cho tuyến thượng thận tạo ra quá nhiều hormone norepinephrine (noradrenaline) và epinephrine (adrenaline), khiến cho huyết áp tăng cao đột ngột.

Ai có nguy cơ bị huyết áp không ổn định?

Các yếu tố sau đây có thể làm tăng nguy cơ huyết áp không ổn định:

Mức độ căng thẳng cao
Lo âu
Sử dụng thuốc điều trị tăng huyết áp không hiệu quả hoặc hết tác dụng quá nhanh
Hút thuốc lá
Uống nhiều rượu
Làm việc ca đêm

Một số bệnh lý và trạng thái làm tăng nguy cơ huyết áp không ổn định gồm có:

Bệnh tiểu đường
Mang thai
Mất nước
Bệnh tim mạch
Tăng huyết áp không được kiểm soát hoặc kiểm soát kém
Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn
Bệnh thận
Vấn đề về tuyến giáp
Vấn đề về hệ thần kinh

Điều trị huyết áp không ổn định

Tình trạng huyết áp dao động không phải lúc nào cũng cần điều trị. Việc điều trị thường chỉ cần thiết khi tình trạng này là do một bệnh lý gây ra. Việc điều trị huyết áp không ổn định gồm có ba phần chính:

Đo huyết áp thường xuyên: Huyết áp trong ngày có sự thay đổi quá lớn thường là dấu hiệu cho thấy sức khỏe đang có vấn đề. Nên đo huyết áp thường xuyên để phát hiện sớm các vấn đề.
Duy trì lối sống lành mạnh: Các điều chỉnh về lối sống như ăn uống cân bằng, ngủ đủ giấc, tập thể dục đều đặn và giảm căng thẳng có thể giúp cải thiện tình trạng huyết áp không ổn định.
Dùng thuố: Nếu đã thay đổi lối sống mà tình hình không cải thiện, có thể bạn sẽ phải dùng thuốc để kiểm soát huyết áp.

Thay đổi lối sống để kiểm soát huyết áp

Thay đổi lối sống là điều rất cần thiết để kiểm soát ổn định huyết áp.

Duy trì cân nặng khỏe mạnh

Duy trì cân nặng phù hợp với chiều cao và giới tính. Nếu đang bị thừa cân, hãy kết hợp chế độ ăn uống khoa học và tập thể dục để giảm cân một cách an toàn và bền vững.

Nam giới có vòng eo trên 101cm (40 inch) và phụ nữ có vòng eo trên 89cm (35 inch) có nguy cơ cao mắc các vấn đề sức khỏe như bệnh tim mạch và tiểu đường type 2. Những bệnh lý này đều có ảnh hưởng tiêu cực đến huyết áp.

Tập thể dục

Cố gắng tập thể dục cường độ vừa phải 5 ngày một tuần, mỗi ngày ít nhất 30 phút. Ban đầu, bạn có thể chọn những bài tập nhẹ nhàng và sau đó tăng dần cường độ.

Tập thể dục cường độ cao ngay từ đầu có thể gây nguy hiểm, đặc biệt là ở những người bị tăng huyết áp không được kiểm soát.

Ăn uống lành mạnh

Thực hiện chế độ ăn DASH để giảm nguy cơ tăng huyết áp. Chế độ ăn này tập trung chủ yếu vào các loại thực phẩm tốt cho tim mạch như rau củ, trải cây, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc và sữa ít béo.

Giảm lượng natri

Tiêu thụ nhiều natri sẽ làm tăng huyết áp. Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) khuyến nghị người khỏe mạnh mỗi ngày chỉ nên tiêu thụ dưới 2.300 miligam natri (tương đương một thìa cà phê muối). Những người bị bệnh tăng huyết áp chỉ nên tiêu thụ tối đa 1.500 miligam natri mỗi ngày.

Kiểm soát căng thẳng

Rất khó tránh căng thẳng hoàn toàn nhưng bạn có thể thực hiện các biện pháp giảm căng thẳng như tập thể dục, yoga, bài tập hít thở hay chỉ đơn giản là ra ngoài đi dạo.

Hạn chế caffeine nếu có nguy cơ cao bị tăng huyết áp

Tác động của caffeine đến huyết áp hiện vẫn đang là chủ đề được tranh luận.

Một nghiên cứu vào năm 2023 đã theo dõi 1.503 người trong 4 năm và nhận thấy những người uống cà phê thường xuyên có tụt huyết áp hơn những người không uống cà phê.

Tuy nhiên, một nghiên cứu vào năm 2022 theo dõi 18.609 người trong 19 năm lại phát hiện ra rằng ở những người bị tăng huyết áp nghiêm trọng, uống hai cốc cà phê trở lên mỗi ngày có thể làm tăng gấp đôi nguy cơ tử vong do nhồi máu cơ tim, đột quỵ hoặc các bệnh tim mạch khác.

Mặc dù cần có thêm nghiên cứu nhưng có một điều chắc chắn, đó là caffeine là một chất kích thích. Tiêu thụ quá nhiều caffeine có thể làm tăng huyết áp tạm thời.

Nếu không muốn huyết áp tăng cao, hãy hạn chế tiêu thụ caffeine, đặc biệt là khi bạn đang bị bệnh tăng huyết áp.

Uống rượu bia vừa phải

Một tổng quan nghiên cứu vào năm 2021 đã cho thấy rằng uống rượu bia trong thời gian dài có thể tác động đến nguy cơ tăng huyết áp ở cả nam và nữ. Các nghiên cứu còn cho thấy ở phụ nữ, uống rượu bia ở mức độ vừa phải cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh tăng huyết áp.

Một nghiên cứu vào năm 2021 cũng phát hiện ra mối liên hệ giữa việc tiêu thụ đồ uống có cồn và những thay đổi về huyết áp cũng như nguy cơ mắc bệnh tăng huyết áp nhưng điều này chỉ được quan sát thấy ở nam giới.

Những phát hiện này chỉ ra rằng càng uống nhiều rượu bia thì nguy cơ mắc bệnh tăng huyết áp càng cao. Nếu muốn duy trì huyết áp khỏe mạnh, hãy tránh uống rượu bia hoặc chỉ uống ở mức độ vừa phải.

Không hút thuốc

Các chất độc hại trong thuốc lá làm tăng huyết áp tạm thời và làm hỏng mạch máu theo thời gian. Điều này có thể dẫn đến tăng huyết áp mạn tính. Nếu bạn hút thuốc, bỏ thuốc có thể giúp giữ huyết áp ở mức khỏe mạnh.

Biến chứng của tình trạng huyết áp không ổn định

Huyết áp tăng giảm trong ngày không phải lúc nào cũng là điều đáng lo ngại nhưng trong nhiều trường hợp, tình trạng này là dấu hiệu cảnh báo vấn đề lớn hơn.

Tăng huyết áp

Bệnh tăng huyết áp không xảy ra đột ngột. Huyết áp thường tăng dần dần và chỉ số huyết áp không ổn định có thể là dấu hiệu đầu tiên của bệnh lý này. Hãy đo huyết áp thường xuyên để phát hiện sớm bệnh tăng huyết áp.

Bệnh tim mạch

Trong một nghiên cứu vào năm 2015, những người có huyết áp thay đổi giữa các lần khám sức khỏe có nguy cơ bị suy tim và đột quỵ cao hơn so với những người có huyết áp bình thường.

Sa sút trí tuệ

Một nghiên cứu vào năm 2017 tại Nhật Bản phát hiện ra rằng những người có huyết áp không ổn định có nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ cao gấp hai lần so với những người có huyết áp ổn định.

Tóm tắt bài viết

Huyết áp dao động trong ngày là điều bình thường. Huyết áp có thể tăng lên do hoạt động thể chất, nói chuyện, ăn uống và sau đó giảm về bình thường.

Tuy nhiên, huyết áp không ổn định cũng có thể là dấu hiệu của vấn đề về sức khỏe, đặc biệt là khi huyết áp tại các thời điểm trong ngày có sự chênh lệch lớn, lúc quá cao lúc lại quá thấp.

Nếu thấy huyết áp có sự thay đổi trong ngày, hãy ghi lại kết quả các lần đo và đi khám để xác định nguyên nhân và có biện pháp điều trị thích hợp. Nếu không được điều trị, các bệnh lý gây huyết áp không ổn định có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm.