Các nhóm thuốc điều trị viêm khớp dạng thấp

Viêm khớp dạng thấp là một bệnh tự miễn, xảy ra do hệ miễn dịch tấn công niêm mạc khớp, thường là các khớp ở bàn tay và bàn chân. Các triệu chứng chính của bệnh viêm khớp dạng thấp là sưng, đau và cứng khớp.

Viêm khớp dạng thấp là một bệnh tiến triển, có nghĩa là sẽ tăng nặng theo thời gian. Các khớp sẽ ngày càng bị viêm và tổn thương nặng hơn. Số lượng khớp bị viêm cũng sẽ tăng lên. Tình trạng viêm còn có thể lan đến các cơ quan khác trong cơ thể. Hiện tại không có cách chữa trị khỏi bệnh viêm khớp dạng thấp nhưng có nhiều loại thuốc để kiểm soát các triệu chứng và làm chậm sự tiến triển của bệnh.

Các loại thuốc chính để điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp nặng là DMARD và NSAID.

DMARD làm giảm hoạt động của hệ thống miễn dịch và nhờ đó làm giảm viêm. Khác với DMARD, NSAID không có tác dụng làm chậm sự tiến triển của bệnh và không ngăn ngừa được tổn thương khớp mà chỉ giúp làm giảm tạm thời các triệu chứng.

Thuốc chống thấp khớp tác dụng chậm (DMARD)

Thuốc chống thấp khớp tác dụng chậm (disease-modifying antirheumatic drug – DMARD) ngăn chặn phản ứng miễn dịch, nhờ đó giúp giảm tình trạng viêm. DMARD làm chậm sự tiến triển của bệnh viêm khớp dạng thấp, ngăn ngừa hỏng khớp vĩnh viễn và các biến chứng khác.

DMARD thường là phương pháp điều trị bước đầu cho bệnh viêm khớp dạng thấp. DMARD thường được kết hợp với NSAID hoặc steroid liều thấp. Do có hiệu quả trong việc làm chậm sự tiến triển của bệnh nên các bác sĩ thường kê DMARD ngay sau khi xác nhận chẩn đoán viêm khớp dạng thấp. Đôi khi, người bệnh được kê DMARD từ trước khi bác sĩ xác nhận chẩn đoán viêm khớp dạng thấp.

Mặc dù DMARD rất hiệu quả nhưng phải sau vài tuần đến vài tháng dùng thuốc thì các triệu chứng viêm khớp dạng thấp mới thuyên giảm rõ rệt. Vì thế nên bác sĩ thường kê thêm NSAID hoặc steroid để làm giảm các triệu chứng trong thời gian chờ DMARD phát huy tác dụng.

Nhóm DMARD gồm nhiều loại thuốc, mỗi loại có mức độ hiệu quả và tác dụng phụ khác nhau. Người bệnh có thể sẽ phải dùng thử nhiều loại thuốc khác nhau để tìm ra loại phù hợp nhất với mình.

DMARD truyền thống

DMARD truyền thống (hay còn được gọi là thuốc không sinh học) tác động đến toàn bộ hệ miễn dịch trong khi thuốc sinh học chỉ nhắm đến một số protein gây viêm nhất định của hệ miễn dịch.

DMARD truyền thống thường được dùng qua đường uống. Một số ví dụ gồm có:

• cyclosporine (Neoral, Sandimmune)
• hydroxychloroquine (Plaquenil)
• leflunomide (Arava)
• methotrexate (Otrexup, Rasuvo), đây là loại thuốc điều trị viêm khớp dạng thấp được sử dụng phổ biến nhất
• sulfasalazine (Azulfidine)

Thuốc ức chế Janus kinase (thuốc ức chế JAK)

Thuốc ức chế JAK là loại DMARD mới nhất được dùng để điều trị viêm khớp dạng thấp. Đây là những loại thuốc tổng hợp có tác dụng ngăn cản một số con đường gây viêm nhất định.

Thuốc ức chế JAK được dùng qua đường uống. Các loại thuốc trong nhóm này gồm có:

• baricitinib (Olumiant)
• tofacitinib (Xeljanz)
• upadacitinib (Rinvoq)

Thuốc sinh học

Thuốc sinh học là một loại thuốc phức tạp. Các loại thuốc này được bào chế thông qua quá trình sinh học thay vì được tạo nên từ các hóa chất tổng hợp. Thuốc sinh học có thể được tạo ra bằng cách nuôi cấy tế bào hoặc được bào chế từ các nguồn tự nhiên khác, chẳng hạn như vi sinh vật hoặc tế bào động vật.

Có loại thuốc sinh học được biến đổi gen để ngăn chặn cytokine, một loại protein truyền tin báo hiệu cho hệ thống miễn dịch tạo ra phản ứng viêm. Có loại thuốc sinh học nhắm đến yếu tố hoại tử khối u (tumor necrosis factor - TNF), một loại protein làm tăng tình trạng viêm.

Nói chung, thuốc sinh học thường được dùng cho những ca bệnh viêm khớp dạng thấp không đáp ứng tốt với DMARD hoặc cho những người không thể dùng DMARD truyền thống. Trong một số trường hợp, thuốc sinh học và DMARD truyền thống được sử dụng kết hợp với nhau và thường kết hợp với cả NSAID.

Thuốc sinh học được sử dụng qua đường tiêm hoặc truyền.

Thuốc sinh học không thuận tiện bằng DMARD truyền thống do người bệnh phải đến cơ sở y tế để tiêm hoặc truyền thuốc định kỳ (vài tuần đến vài tháng một lần). Các nhà khoa học đang nghiên cứu các loại thuốc mới giúp giảm tần suất điều trị.

Các loại thuốc sinh học hiện có gồm có:

• abatacept (Orencia)
• adalimumab (Humira)
• anakinra (Kineret)
• certolizumab pegol (Cimzia)
• etanercept (Enbrel)
• golimumab (Simponi)
• infliximab (Remicade)
• rituximab (Rituxan)
• tocilizumab (Actemra)

Thuốc chống viêm không steroid (NSAID)

Người bệnh thường phải dùng NSAID cùng với các loại thuốc kê đơn để giảm viêm và đau. Một số loại NSAID được dùng phổ biến gồm có:

• aspirin
• ibuprofen
• naproxen

NSAID có tác dụng giảm viêm và đau nhanh chóng nhưng tác dụng chỉ là tạm thời. Các loại thuốc này không làm chậm sự tiến triển của bệnh viêm khớp dạng thấp và không thể ngăn ngừa biến chứng.

Tác dụng phụ của thuốc điều trị viêm khớp dạng thấp

DMARD đi kèm nhiều tác dụng phụ, tuy nhiên hầu hết mọi người đều dung nạp thuốc tốt.

Do ức chế hệ thống miễn dịch nên sử dụng DMARD sẽ làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Người bệnh có thể sẽ phải tiêm vắc xin phòng một số bệnh nhiễm trùng trước khi bắt đầu điều trị bằng DMARD.

Mỗi loại DMARD có tác dụng phụ khác nhau nhưng các tác dụng phụ thường gặp gồm có:

• Chóng mặt
• Đau bụng
• Phát ban
• Đau đầu

Thuốc sinh học cũng có các tác dụng phụ tương tự nhưng ngoài ra còn có thể gây ra một số tác dụng phụ khác, chẳng hạn như:

• Đau họng
• Thở khò khè
• Tăng huyết áp
• Phản ứng da tại vị trí tiêm hoặc truyền thuốc
• Đau ở vị trí tiêm hoặc truyền thuốc

Vì thuốc ức chế JAK là một nhóm thuốc mới nên chưa có nhiều thông tin về tác dụng phụ. Thuốc ức chế JAK cũng có thể gây ra các tác dụng phụ điển hình của DMARD và ngoài ra còn có một số tác dụng phụ nghiêm trọng hơn. Dùng thuốc ức chế JAK có thể làm tăng nguy cơ biến cố tim mạch như nhồi máu cơ tim, đột quỵ và hình thành cục máu đông.

DMARD (bao gồm cả thuốc ức chế JAK) và thuốc sinh học đều làm tăng nguy cơ ung thư.

NSAID có một số tác dụng phụ tương tự như DMARD. Tuy nhiên, nhìn chung các tác dụng phụ của NSAID thường nhẹ hơn. Các tác dụng phụ thường gặp gồm có:

• Chóng mặt
• Đau bụng
• Đau đầu
• Viêm loét dạ dày
• Chảy máu

Người bệnh có thể sẽ phải tái khám định kỳ trong thời gian điều trị để theo dõi:

• chức năng gan và thận
• huyết áp
• cholesterol và các loại lipid khác trong máu
• chức năng tim
• chức năng phổi

Nói chung, lợi ích của DMARD và NSAID lớn hơn mọi rủi ro. Hầu hết các tác dụng phụ đều có thể điều trị được hoặc tự hết sau một thời gian. Nếu không điều trị, bệnh viêm khớp dạng thấp sẽ dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng hơn nhiều so với tác dụng phụ của thuốc.

Người bệnh không nên tự ý ngừng thuốc vì bất kỳ lý do gì. Nếu gặp tác dụng phụ, hãy báo cho bác sĩ để điều chỉnh liều dùng hoặc loại thuốc.