Các giai đoạn của bệnh viêm khớp dạng thấp

Viêm khớp dạng thấp (rheumatoid arthritis) là một bệnh mạn tính xảy ra ở khớp. Ước tính có khoảng 20 triệu người đang sống chung với viêm khớp dạng thấp trên toàn thế giới và khoảng 2/3 trong số này là phụ nữ. Bệnh viêm khớp dạng thấp có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng đa phần được chẩn đoán ở độ tuổi từ 30 đến 50.

Viêm khớp dạng thấp là một bệnh tự miễn, không giống như các loại viêm khớp khác xảy ra do hao mòn theo thời gian. Bệnh viêm khớp dạng thấp xảy ra do hệ miễn dịch tấn công nhầm mô niêm mạc khớp (màng hoạt dịch). Điều này dẫn đến tình trạng viêm ở khớp, gây đau khớp, cứng khớp và sưng tấy.

Theo thời gian, các khớp bị viêm sẽ mất dần chức năng. Nếu không được điều trị, bệnh viêm khớp dạng thấp có thể khiến cho khớp bị hỏng vĩnh viễn.

Hiện nay có rất nhiều loại thuốc hiệu quả để điều trị viêm khớp dạng thấp. Nhờ đó nên những người mắc bệnh này vẫn có thể sống khỏe mạnh gần như bình thường. Tích cực điều trị có thể giúp ngăn ngừa hoặc làm chậm đáng kể sự tiến triển của bệnh.

Các triệu chứng của viêm khớp dạng thấp

Các triệu chứng mà mỗi người gặp phải là không hoàn toàn giống nhau nhưng các triệu chứng thường gặp của bệnh viêm khớp dạng thấp gồm có:

• Đau khớp
• Cứng khớp, đặc biệt là vào buổi sáng
• Sưng khớp
• Mệt mỏi thường xuyên, kéo dài

Viêm khớp dạng thấp có thể xảy ra ở bất kỳ khớp nào nhưng chủ yếu xảy ra ở các khớp nhỏ ở bàn tay và bàn chân. Các triệu chứng thường xuất hiện ở nhiều khớp và đa phần xảy ra ở các khớp giống nhau ở cả hai bên cơ thể (các khớp đối xứng).

Các triệu chứng viêm khớp dạng thấp thường xảy ra theo đợt, được gọi là các đợt tái phát hay đợt viêm khớp dạng thấp cấp tính. Sau đó là các giai đoạn thuyên giảm, khi các triệu chứng giảm hẳn hoặc biến mất.

Viêm khớp dạng thấp được chẩn đoán bằng cách nào?

Không có xét nghiệm đơn lẻ nào có thể chẩn đoán bệnh viêm khớp dạng thấp.

Các phương pháp để chẩn đoán viêm khớp dạng thấp gồm có:

• Hỏi về các triệu chứng
• Khai thác bệnh sử
• Khám lâm sàng
• Xét nghiệm máu.
• Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như chụp X-quang hoặc cộng hưởng từ (MRI).

Việc chẩn đoán viêm khớp dạng thấp ở giai đoạn đầu thường khó khăn hơn vì nhiều triệu chứng viêm khớp dạng thấp giống với các bệnh lý khác. Tuy nhiên, vì viêm khớp dạng thấp có thể tiến triển nhanh chóng nên việc phát hiện và điều trị sớm là rất quan trọng.

Các giai đoạn của bệnh viêm khớp dạng thấp

Là một bệnh tiến triển, viêm khớp dạng thấp được phân chia giai đoạn dựa trên mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng và mức độ tổn thương khớp. Biết được giai đoạn bệnh cũng như tốc độ tiến triển của bệnh sẽ giúp bác sĩ xác định phác đồ điều trị phù hợp.

• Giai đoạn 1: Các triệu chứng mới chỉ ở mức độ nhẹ và chưa phát hiện những thay đổi ở khớp trên phim X-quang.
• Giai đoạn 2: Các triệu chứng nặng hơn, phim X-quang cho thấy xương hoặc khớp bị hỏng nhẹ (nhưng chưa bị biến dạng khớp)
• Giai đoạn 3: Các triệu chứng nghiêm trọng hơn và phim X-quang cho thấy sụn và xương bị phá hủy, khớp bị biến dạng.
• Giai đoạn 4: Giống như giai đoạn 3 kèm theo tình trạng dính khớp (các đầu xương trong khớp hợp nhất với nhau), điều này gây khó khăn cho việc cử động khớp và thực hiện các hoạt động.

Nhờ những tiến bộ trong y học hiện nay nên đa số người bị viêm khớp dạng thấp đều không tiến triển đến giai đoạn 4 nếu bắt đầu điều trị từ sớm.

Các dấu hiệu bệnh viêm khớp dạng thấp đang tiến triển

Nếu các triệu chứng nặng thêm hoặc xuất hiện triệu chứng mới dù vẫn tuân thủ phác đồ điều trị thì đó có thể là dấu hiệu cho thấy bệnh viêm khớp dạng thấp đang tiến triển. Bạn cần đi khám càng sớm càng tốt. Bác sĩ sẽ đánh giá phác đồ điều trị hiện tại và điều chỉnh liều dùng thuốc, kê thêm loại thuốc mới hoặc thay đổi thuốc.

Điều trị viêm khớp dạng thấp

Diễn tiến của bệnh viêm khớp dạng thấp ở mỗi ca bệnh là khác nhau, vì vậy nên việc điều trị cũng sẽ khác nhau. Bắt đầu điều trị sớm có thể giúp làm chậm sự tiến triển của bệnh, bảo tồn chức năng khớp và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Có nhiều phương pháp điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp. Thông thường, người bệnh sẽ phải dùng kết hợp nhiều loại thuốc để kiểm soát tình trạng bệnh.

Thuốc chống viêm không steroid (NSAID)

Thuốc chống viêm không steroid giúp giảm triệu chứng đau và viêm nhưng không ngăn chặn được sự tiến triển của bệnh. NSAID có thể gây ra các tác dụng phụ về tim mạch như đột quỵ.

Nhóm thuốc này gồm có NSAID không kê đơn và thuốc ức chế COX-2 kê đơn. Các loại NSAID không kê đơn gồm có:

• ibuprofen
• naproxen

Các loại NSAID kê đơn gồm có:

• celecoxib
• ibuprofen (hàm lượng cao)
• nabumetone
• naproxen (hàm lượng cao)
• naproxen
• piroxicam
• meloxicam

Thuốc chống thấp khớp tác dụng chậm (DMARD)

Không giống như NSAID chỉ điều trị các triệu chứng của viêm khớp dạng thấp, DMARD có tác dụng ngăn chặn tình trạng viêm trong cơ thể trên phạm vi rộng. Điều này vừa giúp kiểm soát các triệu chứng viêm khớp dạng thấp vừa làm chậm sự tiến triển của bệnh.

Tất cả các loại DMARD đều là thuốc kê đơn. Các loại DMARD phổ biến gồm có:

• methotrexate
• hydroxychloroquine
• sulfasalazine
• leflunomide

Có thể mất vài tuần đến vài tháng để DMARD phát huy tác dụng. Trong một số trường hợp, người bệnh phải dùng nhiều loại DMARD cùng lúc để kiểm soát tình trạng bệnh một cách hiệu quả.

Thuốc sinh học

Giống như DMARD, thuốc sinh học ức chế hệ thống miễn dịch, nhờ đó giúp kiểm soát các triệu chứng và làm chậm hoặc thậm chí ngăn chặn sự tiến triển của bệnh viêm khớp dạng thấp. Tuy nhiên, so với DMARD, thuốc sinh học tác động một cách có chọn lọc hơn đến các phần của hệ miễn dịch.

Các loại thuốc sinh học gồm có:

• etanercept (Enbrel)
• infliximab (Remicade)
• adalimumab (Humira)
• anakinra (Kineret)
• abatacept (Orencia)
• rituximab (Rituxan)
• certolizumab pegol (Cimzia)
• golimumab (Simponi)
• tocilizumab (Actemra)

Thuốc sinh học có thể được sử dụng một mình hoặc kết hợp với DMARD. Mặc dù thuốc sinh học cũng có tác dụng phụ nhưng thường được dung nạp tốt hơn và phát huy tác dụng nhanh hơn so với các loại thuốc khác.

Thuốc ức chế Janus kinase (JAK)

Thuốc ức chế JAK là phương pháp điều trị viêm khớp dạng thấp mới nhất, dành cho những ca bệnh từ vừa đến nặng. Loại thuốc này nhắm đến các phần gây viêm của hệ miễn dịch một cách chính xác hơn so với thuốc sinh học, nhờ đó làm giảm phản ứng viêm quá mức trong cơ thể - nguyên nhân gây ra các triệu chứng viêm khớp dạng thấp.

Các loại thuốc ức chế JAK gồm có:

• baracitinib (Olumiant)
• tofacitinib (Xeljanz)
• upadacitinib (Rinvoq)

Corticoid

Còn được gọi là steroid, corticoid (corticosteroid) là thuốc kê đơn có tác dụng giảm viêm và đau. Những loại thuốc này ức chế hệ thống miễn dịch và giúp làm giảm các triệu chứng một cách nhanh chóng. Tuy nhiên, corticoid lại đi kèm nhiều tác dụng phụ, trong đó có những tác dụng phụ nghiêm trọng như:

• Tăng lượng đường trong máu
• Tăng huyết áp
• Loãng xương
• Đục thủy tinh thể
• Nhiễm trùng
• Tăng cân

Do đó, corticoid thường chỉ được dùng trong thời gian ngắn để giảm nhanh các triệu chứng khi bệnh viêm khớp dạng thấp tái phát. Đôi khi, corticoid được sử dụng để giảm đau trong thời gian chờ các loại thuốc khác như DMARD hoặc thuốc sinh học phát huy tác dụng.

Ví dụ về các loại corticoid gồm có:

• prednisone
• dexamethasone
• hydrocortisone
• methylprednisolone

Phương pháp điều trị bước đầu tiêu chuẩn

DMARD truyền thống như methotrexate từ lâu đã được coi là tiêu chuẩn vàng trong điều trị viêm khớp dạng thấp. Trên thực tế, methotrexate là loại thuốc được sử dụng phổ biến nhất để điều trị viêm khớp dạng thấp.

Tuy rằng đã có nhiều loại thuốc mới ra đời như thuốc sinh học và thuốc ức chế JAK nhưng các tổ chức y tế lớn vẫn khuyến nghị dùng methotrexate làm phương pháp điều trị bước đầu cho bệnh viêm khớp dạng thấp.

Tuy nhiên, điều quan trọng là người bệnh phải tái khám định kỳ để bác sĩ để theo dõi hiệu quả của thuốc và điều chỉnh nếu cần. Nếu tình trạng bệnh không được kiểm soát tốt, bác sĩ sẽ tăng liều, kê thêm loại thuốc khác hoặc đổi thuốc.

Có rất nhiều loại thuốc khác nhau để điều trị viêm khớp dạng thấp. Bạn có thể sẽ phải dùng thử nhiều loại thuốc để tìm ra phác đồ điều trị phù hợp nhất.

Thay đổi lối sống để kiểm soát viêm khớp dạng thấp

Ngoài sử dụng thuốc, thực hiện lối sống lành mạnh cũng là điều cần thiết để kiểm soát bệnh viêm khớp dạng thấp. Điều này có thể giúp làm chậm sự tiến triển của bệnh.

Chế độ ăn uống

Một số bằng chứng cho thấy chế độ ăn có nhiều thực phẩm chống viêm với nhiều axit béo omega-3, chất chống oxy hóa và hóa chất thực vật có thể giúp kiểm soát các triệu chứng viêm khớp dạng thấp. Một chế độ ăn đáp ứng các tiêu chí này là chế độ ăn kiểu Địa Trung Hải. Các loại thực phẩm chính trong chế độ ăn này gồm có:

• Trái cây
• Rau củ
• Cá
• Dầu ô liu
• Ngũ cốc nguyên cám
• Các loại đậu
• Các loại hạt và quả hạch

Bên cạnh đó, người mắc bệnh viêm khớp dạng thấp nên giảm thiểu chất béo bão hòa, thực phẩm chế biến sẵn, thực phẩm tinh chế và thịt đỏ.

Tập thể dục

Mặc dù tình trạng sưng đau, cứng khớp và mệt mỏi khiến cho bạn không muốn vận động nhưng duy trì hoạt động thể chất có thể giúp cải thiện các triệu chứng viêm khớp dạng thấp, khả năng cử động và sức khỏe tổng thể. Bạn có thể chọn các bài tập ít gây áp lực lên khớp như đi bộ, bơi lội, các bài tập dưới nước hay yoga.

Các thay đổi thói quen sống khác

Thực hiện các thay đổi về thói quen sống khác cũng có thể giúp kiểm soát bệnh viêm khớp dạng thấp, chẳng hạn như:

• Bỏ thuốc lá
• Hạn chế căng thẳng
• Ngủ đủ giấc
• Giảm cân nếu thừa cân và duy trì cân nặng khỏe mạnh

Tiên lượng

Nếu không được điều trị, bệnh viêm khớp dạng thấp sẽ dẫn đến đau mạn tính và mất khả năng vận động, thậm chí còn có thể làm giảm tuổi thọ. Viêm khớp dạng thấp cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh lý khác.

Tuy nhiên, nhờ các phương pháp điều trị hiệu quả hiện nay, kết hợp với tái khám thường xuyên và duy trì lối sống lành mạnh, người mắc bệnh viêm khớp dạng thấp vẫn có thể có cuộc sống bình thường.