Làm thế nào để không làm hỏng lá gan của bạn?

Rất nhiều người trong chúng ta không để ý rằng gan là một chìa khóa quan trọng trong hệ tiêu hóa. Bất kỳ thứ gì mà con người ăn hay uống vào (kể cả thuốc điều trị) đều được chuyển hóa tại gan. Gan là cơ quan vô cùng dễ bị tổn thương nếu không được quan tâm chú ý, và một khi đã bị tổn thương quá độ, gan sẽ không thể hồi phục lại như ban đầu. Vì lí do đó mà chúng ta cần chú ý giữ cho gan khỏe mạnh và hoạt động tốt.

Gan có kích thước chỉ bằng một quả bóng đá nằm ở vị trí hạ sườn phải (ở phần dưới của lồng ngực phía bên phải). Gan đảm nhiệm nhiều chức năng quan trọng. Đầu tiên là chức năng thải độc, gan sẽ loại bỏ các chất có hại trong máu do cơ thể tạo ra. Chức năng gan tiếp theo của gan là sản xuất dịch mật (dịch mật là thành phần không thể thiếu trong quá trình tiêu hóa chất béo). Dự trữ năng lượng cũng là một vai trò của gan, khi cơ thể thiếu năng lượng, gan sẽ giải phóng và cung cấp nhanh chóng phần bị thiếu hụt.

Giữ cho gan khỏe mạnh không có gì đặc biệt hay khó khăn. Tất cả những gì cần làm chỉ là duy trì thực hành một lối sống lành mạnh. Ăn uống những thứ có lợi cho gan là chưa đủ, mà quan trọng hơn hết là phải tránh những thứ gây hại cho gan.

Để bảo vệ cho gan khỏe mạnh không khó, hãy cố gắng thực hiện những lời khuyên dưới đây:

• Đừng uống quá nhiều rượu: lạm dụng rượu và đồ uống có cồn gây tổn thương nghiêm trọng cho tế bào gan và dẫn tới những hậu quả có thể đe dọa tính mạng như xơ gan mất bù. Sau khi uống, một phần cồn trong rượu được phân giải bởi hệ tiêu hóa, phần còn lại sẽ được chuyển hóa tại gan. Các chất có khả năng gây tổn thương gan được sinh ra trong quá trình chuyển hóa. Càng uống nhiều rượu, khả năng gây tổn thương gan càng lớn. Tuy nhiên uống bao nhiêu rượu là nhiều, và thế nào là lạm dụng rượu là câu hỏi mà rất nhiều người quan tâm. Tác động của rượu lên gan cũng như sự phát triển của các bệnh lí gan có mối liên hệ với số lượng và thời gian sử dụng rượu. Thể tích cồn trong đồ uống được ước tính bằng cách lấy thể tích của đồ uống (đơn vị mL) nhân với số phần trăm cồn.

Ví dụ, thể tích cồn của 45 mL đồ uống 80 proof (proof là một loại đơn vị nồng độ cồn thường sử dụng ở Hoa Kỳ, 2 proof = 1% cồn, 80 proof tương đương 40% cồn) là 45 x 40% = 18 mL. Mỗi mL chứa khoảng 0,79 g cồn. Mặc dù giá trị có thể thay đổi khác nhau, nhưng thông thường trên thị trường nồng độ cồn của bia dao động từ 2% tới 7%, nồng độ cồn của rượu dao động từ 10% tới 15%, và do đó một cốc bia 12 ounce (oz, với 1 oz ~ 29,57 mL, 12 oz ~ 355 mL) chứa khoảng 5 g đến 20 g cồn, một cốc rượu 5 oz (~ 147,85 mL) chứa khoảng 12 g tới 18 g cồn, còn một chén rượu mạnh 1,5 oz (~ 44,36 mL) chứa khoảng 14 g cồn. Theo khuyến cáo của chính phủ Hoa Kỳ, mỗi ngày nam giới không nên tiêu thụ quá 28 g cồn và nữ giới không quá 14 g cồn (nếu thỉnh thoảng mới sử dụng đồ uống có cồn thì nam giới không nên quá 56 g cồn mỗi lần uống, nữ giới không quá 42 g cồn).

• Ăn uống cân bằng, lành mạnh, thường xuyên luyện tập thể dục thể thao: duy trì lối sống lành mạnh không chỉ giúp bảo vệ gan mà còn giúp ích cho mọi mặt của sức khỏe. Kiểm soát cân nặng cũng là một khía cạnh cần lưu tâm, bởi nó giúp phòng tránh bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (nonalcoholic fatty liver disease - NAFLD), một trong những căn nguyên dẫn tới xơ gan.

• Cẩn thận trong việc sử dụng một số thuốc điều trị nhất định: một số thuốc điều trị tình trạng tăng cholesterol đôi khi gây ra tác dụng không mong muốn trên gan. Sử dụng quá nhiều (lạm dụng) thuốc giảm đau chứa acetaminophen (chẳng hạn như Tylenol) cũng có thể gây tổn thương gan. Acetaminophen là thành phần phổ biến có mặt trong rất nhiều loại thuốc khác nhau, từ các thuốc giảm triệu chứng cảm lạnh không cần kê đơn cho tới các thuốc giảm đau cần kê đơn. Nhiều thuốc điều trị nếu sử dụng kết hợp với nhau, hoặc uống chung với rượu (hoặc đồ uống có cồn) sẽ gây tác hại rất lớn, do đó bệnh nhân cần tuân thủ hướng dẫn sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
• Phòng tránh viêm gan do virus: viêm gan virus có nhiều loại, thường gặp nhất là viêm gan do virus viêm gan A, B và C. Viêm gan virus A là bệnh cấp tính lây truyền qua đường tiêu hóa, đại đa số trường hợp không nguy hiểm và có thể dự phòng bệnh bằng vắc - xin. Tuy nhiên virus viêm gan B và C là những virus viêm gan cần phải đề phòng cẩn thận, bởi chúng rất dễ lây truyền qua máu và dịch cơ thể, người nhiễm đa phần không có biểu hiện trong nhiều năm, và có nguy cơ tiến triển xơ gan và ung thư gan trong tương lai. Để xác định nhiễm virus cần làm xét nghiệm, và cho đến nay mới có vắc - xin phòng ngừa virus viêm gan A và B (virus viêm gan C chưa có vắc - xin).
• Tránh các hóa chất độc hại: chẳng hạn như thuốc lá, khói thuốc lá, thuốc trừ sâu,...
• Cẩn trọng trước các sản phẩm thảo dược và viên uống bổ sung: rất nhiều các loại sản phẩm thảo dược, viên uống bổ sung chưa có bằng chứng mang lại lợi ích cụ thể nào mà còn có khả năng gây hại cho gan. Một số sản phẩm được quảng cáo tốt cho gan nhưng lại không có nghiên cứu đủ tin cậy để chứng minh cho điều đó, do vậy hãy tham vấn ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng bất kì sản phẩm nào.