Đau bụng kinh dữ dội là do đâu và điều trị bằng cách nào?

Nội dung chính của bài viết:

• Vào kỳ kinh nguyệt, nồng độ prostaglandin tăng lên và kích thích cơ tử cung co thắt để làm bong lớp niêm mạc. Các cơn co thắt này chính là nguyên nhân gây hiện tượng đau bụng kinh.
• Khi bị đau bụng kinh, có người cảm thấy đau nhói hoặc quặn thắt trong khi có người cảm thấy nặng nề, tức và đau âm ỉ ở vùng bụng dưới. Cơn đau có thể lan đến thắt lưng và đùi trong.
• Đau bụng kinh nặng là cơn đau không cải thiện dù đã dùng thuốc giảm đau, ảnh hưởng các hoạt động hàng ngày hay đi kèm với hiện tượng ra máu nhiều hoặc có các cục máu đông lớn.
• Đau bụng kinh nặng đôi khi là dấu hiệu của một số vấn đề như: lạc nội mạc tử cung, hội chứng buồng trứng đa nang, u xơ tử cung, viêm vùng chậu, hẹp cổ tử cung, bênh cơ tuyến tử cung, hay đôi khi do vòng tránh thai.
• Tập thể dục thường xuyên, thay đổi chế độ ăn, chườm nóng, giảm căng thẳng, dùng viên uống bổ sung có thể giúp bạn làm dịu cơn đau. 
• Nếu bạn bị đau bụng dữ dội và tình trạng đau bụng kinh kéo dài quá 2 đến 3 ngày mà không có dấu hiệu thuyên giảm thì cần đi khám bác sĩ phụ khoa.

Nguyên nhân gây đau bụng kinh

Vào mỗi tháng, trước giai đoạn kinh nguyệt, niêm mạc tử cung dày lên để chuẩn bị “tổ” cho trứng sau khi được thụ tinh sẽ bám vào và phát triển thành phôi thai. Khi trứng không được thụ tinh, lớp niêm mạc này sẽ bong ra và dẫn đến hiện tượng ra máu. Vào kỳ kinh nguyệt, nồng độ prostaglandin (một chất giống như hormone gây đau và viêm) tăng lên và kích thích cơ tử cung co thắt để làm bong lớp niêm mạc. Các cơn co thắt này chính là nguyên nhân gây hiện tượng đau bụng kinh. Nồng độ prostaglandin càng cao thì càng đau dữ dội.

Tuy nhiên, còn có nhiều nguyên nhân khác khiến cho một số người bị đau bụng kinh nặng hơn bình thường.

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu thêm về các nguyên nhân tiềm ẩn gây ra các cơn đau bụng kinh dữ dội và một số cách để kiểm soát cơn đau.

Các mức độ đau bụng

Khi bị đau bụng kinh, có người cảm thấy đau nhói hoặc quặn thắt trong khi có người cảm thấy nặng nề, tức và đau âm ỉ ở vùng bụng dưới. Cơn đau có thể lan đến thắt lưng và đùi trong.

Hiện tượng đau bụng thường bắt đầu từ 1 hoặc 2 ngày trước khi có kinh, đạt đỉnh điểm tròng vòng 24 tiếng sau khi kinh nguyệt bắt đầu và thường kéo dài trong 2 đến 3 ngày.

Đau bụng kinh có thể đi kèm với các triệu chứng khác như:

• Ngực căng, đau
• Đầy hơi, chướng bụng
• Cơ thể giữ nước, sưng phù và tăng cân
• Đau nhức cơ
• Đau khớp
• Đau đầu
• Tiêu chảy hoặc táo bón
• Đau mỏi vùng thắt lưng
• Khó ngủ
• Người mệt mỏi, uể oải, chóng mặt
• Nổi mụn trứng cá
• Chán ăn

Các cơn đau bụng kinh tất nhiên là rất khó chịu và phiền toái nhưng thường có thể dễ dàng kiểm soát bằng các loại thuốc giảm đau không kê đơn, ví dụ như ibuprofen.

Tuy nhiên, ở một số phụ nữ, cơn đau bụng kinh dữ dội hơn, bắt đầu sớm hơn và kéo dài nhiều ngày hơn so với bình thường.

Dấu hiệu đau bụng kinh nặng

Đau bụng kinh không phải là vấn đề hiếm gặp nhưng nhiều người không biết chắc cơn đau của mình là bình thường hay có thể được coi là mức độ nặng. Nói chung, đau bụng kinh nặng là cơn đau:

• không cải thiện dù đã dùng thuốc giảm đau
• ảnh hưởng các hoạt động hàng ngày
• đi kèm với hiện tượng ra máu nhiều hoặc có các cục máu đông lớn

Nguyên nhân gây đau dữ dội

Vào kỳ kinh nguyệt, cơ tử cung co thắt để làm bong lớp niêm mạc bên trong. Những cơn co thắt này được kích hoạt bởi một chất giống như hormone gọi là prostaglandin. Nồng độ prostaglandin càng cao thì cơn đau bụng kinh càng dữ dội.

Một số người bị đau bụng kinh dữ dội, quằn quại hàng tháng là do lượng prostaglandin trong cơ thể nhiều hơn bình thường. Tuy nhiên ở một số người, đau bụng kinh mức độ nặng lại là dấu hiệu của một vấn đề tiểm ẩn xảy ra ở các cơ quan trong hệ sinh dục.

Lạc nội mạc tử cung

Lạc nội mạc tử cung là một bệnh lý mà các mô vốn chỉ hình thành ở bề mặt trong của tử cung lại phát triển ở các bộ phận khác bên ngoài tử cung, ví dụ như buồng trứng, ống dẫn trứng hay bề mặt khung xương chậu.

Triệu chứng phổ biến nhất của lạc nội mạc tử cung là đau nhức ở vùng chậu vào kỳ kinh và cơn đau ngày càng nặng. Nhưng ngoài ra còn có các triệu chứng khác như:

• Ra máu nhiều vào kỳ kinh nguyệt
• Kỳ kinh nguyệt kéo dài quá 7 ngày
• Ra máu giữa chu kỳ kinh nguyệt
• Đau bụng và đau thắt lưng bất thường
• Đau khi quan hệ và ra máu sau quan hệ
• Lẫn máu trong phân hoặc nước tiểu
• Đau khi tiểu tiện hay đại tiện
• Mệt mỏi
• Đầy hơi, buồn nôn, nhất là khi đến kỳ
• Khó thụ thai

Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS)

Hội chứng buồng trứng đa nang là một bệnh lý rối loạn nội tiết tố khá phổ biến, ước tính cứ 10 phụ nữ trong độ tuổi sinh sản thì lại có 1 người mắc hội chứng này. Các triệu chứng phổ biến của hội chứng buồng trứng đa nang là nồng độ androgen (một loại nội tiết tố nam) tăng cao và chu kỳ kinh nguyệt không đều hoặc không có kinh nguyệt.

Ngoài ra còn có các triệu chứng khác như:

• Ra máu nhiều khi đến kỳ kinh
• Kinh nguyệt kéo dài lâu hết
• Khó thụ thai
• Mọc lông ở mặt và nhiều vị trí khác trên cơ thể như mông, ngực
• Da dầu, nổi mụn trứng cá
• Tăng cân và khó giảm cân
• Rụng tóc và tóc mỏng
• Có mụn thịt
• Tâm trạng thay đổi thất thường
• Các mảng da tối màu, đặc biệt là ở các nếp gấp của cổ và bẹn

U xơ tử cung

U xơ là những khối u lành tính (không phải ung thư) hình thành bên trong hoặc bên ngoài tử cung. Chúng có kích thước rất đa dạng, từ chỉ nhỏ như hạt đậu cho đến khối u lớn khiến cho tử cung và bụng dưới to lên. Một người có thể có một hoặc nhiều u xơ cùng lúc và thường không có triệu chứng. Tuy nhiên, khi có thì các triệu chứng ở mỗi người là khác nhau, tùy theo số lượng, kích thước và vị trí của các khối u xơ.

Ngoài đau bụng kinh quặn thắt dữ dội, u xơ tử cung còn có các biểu hiện khác như:

• Đau tức vùng chậu
• Đau mỏi thắt lưng
• Đau chân
• Ra nhiều máu kinh
• Kỳ kinh kéo dài hơn một tuần
• Táo bón
• Đi tiểu thường xuyên
• Tiểu không hết
• Đau khi quan hệ
• Bụng phình to

Bệnh viêm vùng chậu

Viêm vùng chậu là một bệnh nhiễm trùng ở cơ quan sinh dục nữ do vi khuẩn gây ra. Bệnh này thường là kết quả của các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STD), chẳng hạn như chlamydia hay lậu. Tuy nhiên, các bệnh nhiễm trùng khác không lây qua đường tình dục cũng có thể dẫn đến viêm vùng chậu.

Đau nhức ở vùng chậu hay bụng dưới là triệu chứng phổ biến nhất của bệnh viêm vùng chậu nhưng bên cạnh đó còn có các triệu chứng khác gồm có:

• Đau khi quan hệ
• Ra máu trong hoặc sau khi quan hệ
• Dịch tiết âm đạo có mùi khó chịu
• Cảm giác nóng rát khi đi tiểu
• Sốt, mệt mỏi
• Buồn nôn
• Đi tiểu thường xuyên
• Ra máu giữa chu kỳ kinh nguyệt

Hẹp cổ tử cung

Hẹp cổ tử cung là tình trạng mà lỗ cổ tử cung nhỏ hơn bình thường hoặc đóng kín hoàn toàn. Vấn đề này có thể là do bẩm sinh hoặc phát triển vào một giai đoạn nào đó trong cuộc đời.

Hẹp cổ tử cung sẽ gây cản trở máu kinh thoát ra ngoài cơ thể, dẫn đến ra máu kinh rất ít hoặc kinh nguyệt không đều, làm tăng áp lực bên trong tử cung và gây đau đớn. Hẹp cổ tử cung cũng có thể dẫn đến các vấn đề về khả năng sinh sản.

Bệnh cơ tuyến tử cung

Bệnh cơ tuyến tử cung (adenomyosis) xảy ra khi mô nội mạc tử cung phát triển vào trong lớp cơ của tử cung.

Ở trong lớp cơ, các mô này vẫn duy trì các đặc tính và chức năng bình thường trong suốt chu kỳ kinh nguyệt, có nghĩa là chúng tiếp tục dày lên, bong ra và thoát ra ngoài cơ thể. Điều này khiến tử cung phát triển dày hơn gấp 2 đến 3 lần kích thước bình thường.

Bệnh cơ tuyến tử cung không phải lúc nào cũng bộc lộ triệu chứng. Nhưng khi có thì thường là: đau bụng kinh ngày càng nặng, ra máu kinh nhiều hoặc lâu hết, ra máu giữa chu kỳ, đau khi quan hệ. Ngoài ra còn có các triệu chứng như tử cung to lên và nhạy cảm, đau vùng chậu, cảm thấy bàng quang và trực tràng bị chèn ép, đau khi đại tiện…

Vòng tránh thai

Vòng tránh thai là một thiết bị cỡ nhỏ được đưa vào trong tử cung để kiểm soát sinh sản. Có nhiều loại vòng tránh thai khác nhau, một số có chứa nội tiết tố trong khi một số loại lại không có nội tiết tố.

Mặc dù vòng tránh thai an toàn cho hầu hết mọi người nhưng đôi khi dụng cụ này có thể gây ra tác dụng phụ, gồm có:

• Đau bụng kinh nghiêm trọng
• Kinh nguyệt không đều
• Ra máu kinh nhiều hoặc kéo dài

Phương pháp này còn có các rủi ro là vòng tránh thai đâm thủng tử cung trong quá trình đặt hoặc làm cho vi khuẩn xâm nhập vào tử cung, gây ra bệnh viêm vùng chậu. Ngoài ra, vòng tránh thai cũng có thể bị tụt hoặc lệch khỏi vị trí. Tất cả những điều này có thể gây ra đau vùng chậu nghiêm trọng nhưng đều là những rủi ro rất hiếm khi xảy ra.

Làm thế nào để tìm ra nguyên nhân?

Nếu bạn bị đau bụng dữ dội, quằn quại vào kỳ kinh hoặc tình trạng đau bụng kinh kéo dài quá 2 đến 3 ngày mà không có dấu hiệu thuyên giảm thì cần đi khám bác sĩ phụ khoa.

Bác sĩ sẽ lấy bệnh sử và tiến hành thăm khám lâm sàng, bao gồm cả bước kiểm tra vùng chậu. Bên cạnh đó, có thể bạn sẽ cần làm xét nghiệm Pap smear.

Tùy thuộc vào các triệu chứng mà bác sĩ sẽ yêu cầu làm các phương pháp kiểm tra chẩn đoán khác, gồm có:

• Siêu âm để kiểm tra kích thước và độ dày của tử cung cũng như là phát hiện u xơ tử cung.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan) để bác sĩ quan sát chi tiết các cơ quan sinh dục
• Nội soi để xác nhận chẩn đoán lạc nội mạc tử cung.

Cách làm giảm cơn đau bụng kinh

Các cơn đau bụng kinh mức độ nặng thường rất khó tự điều trị tại nhà nhưng một số cách dưới đây có thể giúp bạn làm dịu phần nào cơn đau và đẩy lùi cơn đau trong thời gian ngắn:

• Tập thể dục thường xuyên: Trong thời gian có kinh nguyệt, cơ thể thường uể oải, mệt mỏi và tập thể dục là điều mà chẳng ai muốn trong nhưng việc vận động nhẹ nhàng thực sự có tác dụng giảm đau và khó chịu. Trong thời gian này thì không nên tập nặng nhưng có thể tập các bài tập nhẹ nhàng, đi bộ hoặc tập yoga đều có ích. Việc vận động cơ thể sẽ kích thích giải phóng endorphin – đây được coi là một loại thuốc giảm đau tự nhiên mà cơ thể tạo ra. Kết quả của một nghiên cứu vào năm 2015 đã chỉ ra rằng 30 phút tập thể dục 3 lần một tuần giúp giảm đáng kể mức độ của chứng đau bụng kinh.
• Thay đổi chế độ ăn: Một số thay đổi về chế độ ăn uống có thể làm giảm tình trạng đau bụng kinh. Bạn nên bổ sung nhiều loại thực phẩm giàu axit béo omega-3, trái cây, rau xanh, các loại hạt, protein nạc và ngũ cốc. Đây cũng là điều cần thiết nên thực hiện hàng ngày để giúp cơ thể khỏe mạnh. Ngoài ra, nên tăng lượng chất lỏng, có thể là uống nước hoặc trà thảo dược ấm như trà hoa cúc để cung cấp đủ nước cho cơ thể và giảm cảm giác khó chịu. Thiếu nước cũng là một nguyên nhân gây đau bụng kinh và nhiều triệu chứng do kinh nguyệt khác. Nên cắt giảm lượng muối trong khẩu phần ăn vì muối gây đầy hơi, giữ nước và sưng phù. Cuối cùng, cần hạn chế tiêu thụ caffeine vì caffeine gây mất nước.
• Chườm nóng: Chườm nóng là một biện pháp hữu hiệu để giảm các cơn đau do hành kinh và hiệu quả thậm chí còn tương đương với thuốc giảm đau ibuprofen. Bạn có thể dùng túi chườm hoặc đặt một chai nước nóng lên vùng bụng dưới để giảm đau.
• Kiểm soát căng thẳng: Căng thẳng, áp lực trong công việc và cuộc sống đều là nguyên nhân gây nên hoặc làm trầm trọng thêm chứng đau bụng kinh. Do đó, bạn nên cố gắng giảm căng thẳng bằng các biện pháp như bài tập thở, yoga và dành thời gian làm những việc mà bạn yêu thích.
• Ngâm mình trong bồn nước nóng: Ngâm mình trong bồn nước nóng sẽ giúp làm dịu vùng bụng dưới và thắt lưng. Đây cũng là một cách tuyệt vời để thư giãn và giảm căng thẳng.
• Dùng viên uống bổ sung: Một số loại viên uống bổ sung có tác dụng làm giảm mức độ đau bụng kinh. Các chất này gồm có axit béo omega-3, magiê, canxi, kali, vitamin B1, B6 và vitamin D.
• Uống thuốc giảm đau: Nếu các biện pháp tự nhiên kể trên không hiệu quả thì bạn có thể thử sử dụng thuốc giảm đau không kê đơn, chẳng hạn như acetaminophen hoặc ibuprofen. Những loại thuốc này có công dụng giảm viêm, đau nhức và co thắt cơ trong kỳ kinh nguyệt. Mặc dù các loại thuốc giảm đau không kê đơn thường không đủ để chấm dứt hoàn toàn các cơn đau bụng kinh nghiêm trọng nhưng có thể giúp làm dịu đi được phần nào và bạn nên dùng thuốc từ một ngày trước khi có kinh nguyệt để tăng hiệu quả giảm đau.

Lời kết

Không cần thiết phải cố gắng chịu đựng các cơn đau bụng kinh nghiêm trọng. Nếu cơn đau gây cản trở việc sinh hoạt, làm việc và học tập hàng ngày hoặc kéo dài quá 2 - 3 ngày thì nên đi khám bác sĩ. Sau khi làm các biện pháp kiểm tra, chẩn đoán, bác sĩ sẽ tìm ra nguyên nhân chính xác gây đau bụng kinh và tư vấn cho bạn các biện pháp để kiểm soát cơn đau.