Thầy giáo qua đời vì đột quỵ - cách xử trí ban đầu cho bệnh nhân đột quỵ

Hiệu trưởng ở Đồng Tháp đột quỵ khi đọc diễn văn khai giảng

Sáng ngày 5/9, Trường THPT Tràm Chim (thị trấn Tràm Chim, Tam Nông, Đồng Tháp) tổ chức lễ khai giảng năm học mới. Thầy Trương Văn Lai (45 tuổi), Hiệu trưởng nhà trường đang đọc diễn văn khai giảng thì bất ngờ ngã quỵ, cơ thể tím tái.

Thầy Lai đã được đồng nghiệp đưa đến bệnh viện cấp cứu nhưng không qua khỏi. Theo chẩn đoán ban đầu, nguyên nhân thầy Trương Văn Lai tử vong là do đột quỵ. 

Đột quỵ não hay được gọi là tai biến mạch máu não, đây là tình trạng não bị tổn thương nghiêm trọng do quá trình cấp máu não bị gián đoạn hoặc giảm đáng kể, khiến não bị thiếu oxy, không đủ dinh dưỡng để nuôi các tế bào. Trong vòng ít phút nếu không được cung cấp đủ máu các tế bào não sẽ bắt đầu chết.

Theo Tổ chức Đột quỵ Hoa Kỳ, số lượng bệnh nhân đột quỵ ở những người trẻ đã gia tăng. Ở Việt Nam, tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ tuổi đang có xu hướng tăng lên, trung bình khoảng 2% mỗi năm, trong đó số lượng nam giới cao gấp 4 lần nữ giới. Ghi nhận thực tế đã có trường hợp bệnh nhân đột quỵ ở tuổi 12 và nhiều trường hợp khác trong độ tuổi thanh thiếu niên bị đột quỵ não.

Nguyên nhân gây đột quỵ

Nguyên nhân gây ra đột quỵ có thể chia thành hai loại chính: đột quỵ não mạch máu và đột quỵ não nội tiết. Dưới đây là một số nguyên nhân cụ thể:

Đột quỵ não mạch máu:

• Tắc nghẽn mạch máu: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra đột quỵ. Một phần của mạch máu trong não bị tắc nghẽn hoặc thu hẹp do mảng bám hoặc cục máu đông.
• Cục máu đông: Đôi khi, máu có thể đông lại tạo thành cục máu đông trong mạch máu của một phần khác của cơ thể, sau đó cục máu đông này có thể trôi vào mạch máu não và gây tắc nghẽn.

Đột quỵ não nội tiết:

• Vỡ mạch máu: Đột quỵ này xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ, dẫn đến máu tràn vào mô não. Nguyên nhân gây vỡ mạch máu có thể bao gồm áp lực máu quá cao (huyết áp), cục máu đói (cerebral aneurysm), hoặc tình trạng máu quá loãng.

Fibrocartilagenous Embolism (FCE): Đột quỵ này không phải do tắc nghẽn mạch máu hoặc vỡ mạch máu mà là do các cục máu đông nhỏ hoặc các mảnh mao mạch máu đông trong các mạch máu nhỏ của cột sống cổ hoặc cột sống lưng bị giải phóng và gây tắc nghẽn mạch máu não.

Yếu tố nguy cơ: Các yếu tố nguy cơ như huyết áp cao, tiểu đường, hút thuốc lá, tiền sử gia đình về đột quỵ, tuổi tác, tăng cân, và lối sống không lành mạnh (ít vận động, chế độ ăn uống không tốt) có thể tăng nguy cơ mắc đột quỵ.

Các bệnh lý và tình trạng khác: Các tình trạng khác như bệnh tim mạch, nhiễm trùng, và bệnh về máu cũng có thể tạo điều kiện cho đột quỵ.

Việc duy trì một lối sống lành mạnh, kiểm soát các yếu tố nguy cơ, và thăm bác sĩ định kỳ có thể giúp giảm nguy cơ mắc đột quỵ. Nếu bạn hoặc ai đó trong gia đình của bạn có triệu chứng của đột quỵ, hãy liên hệ với bác sĩ ngay lập tức, vì điều này có thể cứu sống và giảm thiểu tổn thương não.

Cách xử trí ban đầu cho bệnh nhân đột quỵ

Trong lúc chờ cấp cứu nên làm những việc sau:

• Dìu bệnh nhân tránh để bệnh nhân bị ngã, chấn thương.
• Để bệnh nhân nằm ở nơi thoáng mát, kê cao đầu từ 20-30 độ
• Nếu bệnh nhân còn tỉnh, hỏi thăm thông tin của bệnh nhân: Tên họ, số điện thoại người thân, tình trạng bệnh lý mãn tính, để có thể trao đổi tình trạng bệnh nhân khi nhân viên 115 tới.
• Nếu bệnh nhân bị nôn để bệnh nhân nghiêng 45 độ, lấy hết đờm, dãi để tránh gây ngạt bệnh nhân.
• Nếu bệnh nhân bị rối loạn ý thức, kiểm tra mạch của bệnh nhân. Nếu bệnh nhân bị ngưng tim thực hiện ngay hồi sức tim phổi (hô hấp nhân tạo), bạn có thể gọi 115 để được hướng dẫn khi bạn không biết cách làm.

Bệnh nhân đột quỵ nếu được cấp cứu trong vòng 4,5 giờ bệnh nhân có thể được tái thông bằng thuốc tiêu sợi huyết truyền tĩnh mạch, nếu trong vòng 6 giờ, bệnh nhân bị tắc mạch não lớn có thể được tái thông bằng dụng cụ cơ học, giúp bệnh nhân hồi phục hoặc giảm thiểu các di chứng.

Tuyệt đối không nên cạo gió, chích máu đầu ngón tay… Chờ đợi bệnh nhân ổn rồi mới gọi cấp cứu hoặc mới đưa bệnh nhân đi cấp cứu. Trong mỗi phút của một cơn đột quỵ, não bị mất đi khoảng 2 triệu tế bào, mỗi giờ trôi qua, bộ não sẽ bị lão hóa một khoảng thời gian tương đương với ba năm rưỡi. Bởi vậy người ta mới ví  "thời gian là não" đối với bệnh nhân đột quỵ.