Xơ hóa cơ tim: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Xơ hóa cơ tim là tình trạng mô sẹo hình thành và thay thế mô cơ tim khỏe mạnh. Bất kỳ tình trạng nào gây tổn thương tim đều có thể dẫn đến xơ hóa cơ tim nhưng nguyên nhân hàng đầu gây xơ hóa cơ tim là nhồi máu cơ tim.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), khoảng 805.000 người ở Hoa Kỳ bị nhồi máu cơ tim mỗi năm.

Để điều trị xơ hóa cơ tim, trước tiên cần việc điều trị nguyên nhân gốc rễ. Ví dụ, những người bị xơ hóa cơ tim do suy tim do bệnh tiểu đường cần phải điều trị bệnh suy tim và bệnh tiểu đường.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu sâu hơn về bệnh xơ hóa cơ tim, gồm có các loại xơ hóa cơ tim, nguyên nhân và phương pháp điều trị.

Xơ hóa cơ tim là gì?

Xơ hóa cơ tim là tình trạng hình thành sẹo ở cơ tim do tổn thương tim đột ngột hoặc mạn tính.

Hình thành mô sẹo là cơ chế chữa lành vết thương của cơ thể nhưng mô sẹo không có khả năng co bóp như mô tim bình thường.

Xơ hóa cơ tim có thể dẫn đến suy tim. Suy tim là khi tim không thể thực hiện chức năng bơm máu một cách hiệu quả.

Tim càng có nhiều mô sẹo thì nguy cơ suy tim càng cao.

Cơ tim là gì?

Tim gồm có ba lớp mô là:

• Màng ngoài tim
• Cơ tim
• Nội tâm mạc (màng trong của tim)

Cơ tim là lớp giữa của tim, chiếm phần lớn lượng mô tim và là phần thực hiện chức năng co bóp bơm máu đi khắp cơ thể.

Các loại xơ hóa cơ tim

Xơ hóa cơ tim được chia thành hai loại là xơ hóa cơ tim thay thế và xơ hóa cơ tim kẽ. Xơ hóa cơ tim thay thế xảy ra khi mô sẹo hình thành do cơ thể phản ứng với sự chết đi của các tế bào cơ. Xơ hóa cơ tim kẽ xảy ra khi mô sẹo hình thành trong khoảng không gian giữa các tế bào cơ mà không liên quan trực tiếp đến sự chết tế bào cơ.

Xơ hóa cơ tim kẽ được chia thành hai loại là phản ứng và thâm nhiễm. Xơ hóa cơ tim phản ứng xảy ra khi mô sẹo hình thành để đáp ứng với áp lực hoặc thể tích máu tăng cao. Loại xơ hóa cơ tim này thường xảy ra do các bệnh lý thường gặp ở người cao tuổi như tiểu đường hoặc tăng huyết áp.

Xơ hóa cơ tim thâm nhiễm xảy ra khi tim sản sinh ra protein và một nhóm phân tử gọi là “glycosphingolipid”. Loại xơ hóa cơ tim này xảy ra ở những người mắc bệnh Anderson-Fabry và bệnh thoái hóa tinh bột (amyloidosis).

Xơ hóa cơ tim thay thế và xơ hóa cơ tim kẽ có thể xảy ra cùng một lúc.

Triệu chứng của xơ hóa cơ tim

Xơ hóa cơ tim là kết quả của bệnh tim mạch. Sẹo sẽ ảnh hưởng đến chức năng của tim và dẫn đến suy tim.

Suy tim gây ra các triệu chứng như:

• Hụt hơi
• Thường xuyên trong tình trạng mệt mỏi, không có sức lực
• Phù nề ở phần thân dưới
• Tim đập nhanh hoặc không đều
• Thở khò khè
• Khó thở khi nằm
• Bụng phình to
• Ho dai dẳng, có thể có đờm màu trắng hoặc hồng
• Thở hổn hển khi thức dậy (khó thở kịch phát về đêm)
• Khó tập trung và không tỉnh táo
• Buồn nôn và chán ăn
• Tăng cân nhanh chóng

Nguyên nhân gây xơ hóa cơ tim?

Xơ hóa cơ tim xảy ra do tổn thương mạn tính hoặc đột ngột ở tim. Tổn thương có thể là kết quả của:

• Nhồi máu cơ tim
• Quá tải áp lực
• Quá tải thể tích tuần hoàn
• Viêm
• Nhiễm độc
• Đột biến gen

Nhồi máu cơ tim (đau tim)

Nguyên nhân chính gây xơ hóa cơ tim là nhồi máu cơ tim (đau tim). Nhồi máu cơ tim xảy ra khi một phần tim không nhận được đủ lượng máu do tắc nghẽn trong động mạch.

Sự thiếu máu dẫn đến chết tế bào tim. Tình trạng xơ hóa xảy ra khi mô sẹo thay thế các tế bào cơ tim bị chết.

Quá tải áp lực

Các bệnh lý làm tăng áp lực mạn tính lên tim có thể dẫn đến xơ hóa cơ tim phản ứng. Sự hình thành mô sẹo là phản ứng tự nhiên của cơ thể để bảo vệ tim khỏi áp lực.

Các nguyên nhân gây áp lực lên tim gồm có:

• Tăng huyết áp
• Hẹp động mạch chủ
• Tăng huyết áp động mạch phổi
• Hẹp van động mạch phổi

Quá tải thể tích tuần hoàn

Xơ hóa cơ tim có thể xảy ra do các bệnh lý gây quá tải thể tích tuần hoàn (thể tích máu quá lớn), chẳng hạn như hở van động mạch chủ hoặc van hai lá. Tình trạng này xảy ra khi máu chảy ngược qua tim. Suy tim cũng có thể gây quá tải thể tích tuần hoàn và dẫn đến xơ hóa.

Bệnh di truyền

Một số bệnh di truyền cũng có thể dẫn đến xơ hóa cơ tim, ví dụ như:

• Bệnh cơ tim phì đại
• Bệnh Fabry
• Bệnh Pompe

Nhiễm độc

Một số loại thuốc, chẳng hạn như thuốc hóa trị, có thể gây tổn thương tim và hình thành mô sẹo.

Một số hóa chất trong môi trường gây ảnh hưởng đến nồng độ hormone trong cơ thể cũng có thể gây ra tình trạng xơ hóa cơ tim. Một nghiên cứu trên chuột vào năm 2021 đã tìm thấy bằng chứng cho thấy rằng hóa chất bisphenol-A (BPA) có thể gây xơ hóa cơ tim ở loài gặm nhấm.

Viêm

Một số bệnh lý gây viêm có thể dẫn đến hình thành mô sẹo ở cơ tim. Ví dụ về những bệnh lý này gồm có:

• Nhiễm trùng
• Viêm cơ tim
• Bệnh u hạt (sarcoidosis)

Chẩn đoán xơ hóa cơ tim

Bước đầu tiên để chẩn đoán xơ hóa cơ tim thường là siêu âm tim. Phương pháp này sử dụng sóng âm để tạo hình ảnh của tim khi tim đang đập và bơm máu đi khắp cơ thể. Siêu âm tim giúp đánh giá khả năng co bóp của tim và giúp phát hiện tình trạng tổn thương ở cơ hoặc van tim.

Nếu siêu âm tim cho thấy cơ tim yếu hoặc có dấu hiệu xơ hóa khác, bác sĩ sẽ yêu cầu chụp cộng hưởng từ (MRI) tim.

Một loại chụp cộng hưởng từ gọi là chụp cộng hưởng từ tim mạch (cardiovascular magnetic resonance – CMR) co thể giúp chẩn đoán xơ hóa cơ tim. CMR sử dụng sóng điện từ và sóng radio để đánh giá cấu trúc tim và mạch máu.

Điều trị xơ hóa cơ tim

Để điều trị xơ hóa cơ tim, trước tiên cần điều trị nguyên nhân gốc rễ gây xơ hóa. Trong trường hợp cơ tim xơ hóa do nhồi máu cơ tim thì các phương pháp điều trị gồm có:

• Nong mạch vành
• Đặt stent
• Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành
• Bóc xơ vữa động mạch

Phương pháp điều trị các bệnh lý và biến chứng tim mạch khác gồm có:

• Phẫu thuật van tim
• Thay van động mạch chủ qua ống thông (TAVR) để thay van động mạch chủ bị lỗi
• Tái thông động mạch vành mạch máu xuyên cơ tim
• Đốt sóng cao tần (RFA)
• Phẫu thuật cơ tim
• Ghép tim

Mặc dù không có loại thuốc đặc hiệu nào để điều trị xơ hóa cơ tim nhưng người bệnh có thể sẽ được bác sĩ kê các loại thuốc điều trị suy giảm chức năng tim và phân suất tống máu thấp. Các loại thuốc này gồm có:

• Thuốc chẹn beta
• Thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACE)
• Thuốc ức chế thụ thể angiotensin (ARB)
• Thuốc ức chế thụ thể angiotensin-neprilysin (ARNI)

Các nhà nghiên cứu đang thử nghiệm các loại thuốc phá hủy mô sẹo trong tim để điều trị xơ hóa cơ tim. Hiện nay chưa có loại thuốc chống xơ hóa nào được chính thức phê duyệt. Các loại thuốc đang được nghiên cứu gồm có:

• Thuốc ức chế hệ thống renin-angiotensin-aldosterone
• Thuốc điều biến viêm
• Thuốc ức chế sự truyền tín hiệu của beta của TGF-beta
• Thuốc ức chế matrix metalloproteinases (MMP)
• Thuốc điều biến thụ thể beta 3 adrenergic
• Liệu pháp tế bào CAR-T (tế bào lympho T chứa thụ thể kháng nguyên dạng khảm)

Tiên lượng của người bị bệnh xơ hóa cơ tim

Xơ hóa cơ tim là biến chứng của nhiều bệnh tim mạch khác nhau và có thể ở mức độ từ nhẹ đến nặng. Tiên lượng của những người bị xơ hóa cơ tim phụ thuộc vào mức độ hình thành sẹo ở cơ tim. Càng ít sẹo thì tiên lượng càng khả quan.

Nghiên cứu cho thấy tình trạng xơ hóa cơ tim kẽ có thể khỏi nếu được điều trị sớm nhưng xơ hóa cơ tim là dấu hiệu chỉ ra tiên lượng kém của những người bị suy tim mạn tính.

Trong một nghiên cứu kéo dài 10 năm bắt đầu từ năm 2018, các nhà nghiên cứu đã nhận thấy rằng những người từng phẫu thuật thay van động mạch chủ và bị xơ hóa cơ tim có nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch cao hơn 27% so với những người không bị xơ hóa cơ tim.

Tóm tắt bài viết

Xơ hóa cơ tim là tình trạng hình thành mô sẹo trong tim. Điều này có thể là do nhiều loại bệnh tim mạch khác nhau gây ra. Xơ hóa cơ tim làm giảm khả năng co bóp của tim và có thể dẫn đến suy tim.

Điều trị xơ hóa cơ tim chủ yếu tập trung vào việc điều trị bệnh tim mạch gây hình thành sẹo ở cơ tim. Các nhà nghiên cứu hiện đang tìm hiểu các biện pháp loại bỏ mô sẹo trong tim. Chưa có loại thuốc nào được chính thức phê duyệt để điều trị bệnh xơ hóa cơ tim nhưng một số nghiên cứu đã tìm thấy kết quả khả quan.