Vitamin K2 có những chức năng và lợi ích gì?

Giống như vitamin A, vitamin C hay vitamin D, vitamin K là một trong những loại vitamin quen thuộc nhưng vitamin K2 lại không được nhiều người biết đến.

Tuy nhiên, vitamin K2 cũng đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe và còn giúp giảm nguy cơ mắc một số bệnh mãn tính.

Vitamin K là gì?

Vitamin K được phát hiện vào năm 1929 với vai trò là một chất dinh dưỡng cần thiết cho quá trình đông máu.

Phát hiện này được đăng trên một tạp chí khoa học của Đức. Vào thời điểm đó, người ta gọi vitamin này là “Koagulationvitamin”, có nghĩa là vitamin giúp đông máu. Có lẽ đây là nguồn gốc của cái tên “vitamin K”.

Vitamin K cũng được phát hiện bởi nha sĩ Weston Price, người đã đi khắp thế giới vào đầu thế kỷ 20 để nghiên cứu mối liên hệ giữa chế độ ăn uống và bệnh tật.

Ông nhận thấy rằng chế độ ăn gồm các loại thực phẩm tự nhiên có chứa một chất dinh dưỡng chưa được phát hiện và chất dinh dưỡng này có thể giúp giảm nguy cơ mắc một số bệnh mãn tính.

Ông gọi chất dinh dưỡng bí ẩn này là “chất hoạt hóa X” (activator X) mà ngày nay được cho là vitamin K2.

Có hai dạng vitamin K chính là:

• Vitamin K1 (phylloquinone): có trong các loại thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật như rau xanh.
• Vitamin K2 (menaquinone): có trong thực phẩm có nguồn gốc từ động vật và thực phẩm lên men.

Vitamin K2 tiếp tục được phân chia thành các dạng khác nhau, trong đó hai dạng quan trọng nhất là MK-4 và MK-7.

Tóm tắt: Ban đầu, vitamin K được phát hiện là một chất dinh dưỡng tham gia vào quá trình đông máu. Có hai dạng vitamin K là vitamin K1 (có trong thực phẩm nguồn gốc thực vật) và vitamin K2 (có trong thực phẩm nguồn gốc động vật và thức phẩm lên men).

Vitamin K1 và vitamin K2 hoạt động như thế nào?

Vitamin K kích hoạt các protein có vai trò quan trọng trong quá trình đông máu, chuyển hóa canxi và sức khỏe tim mạch.

Một trong những chức năng quan trọng nhất của vitamin K là điều hòa sự tích tụ canxi. Hay nói cách khác, vitamin K thúc đẩy quá trình vôi hóa xương, đồng thời ngăn chặn quá trình vôi hóa mạch máu và thận.

Theo một số nhà khoa học, vitamin K1 và vitamin K2 có vai trò khá khác nhau và nhiều người cho rằng nên coi hai loại vitamin này là hai chất dinh dưỡng hoàn toàn riêng biệt.

Điều này được chứng minh trong một nghiên cứu trên động vật, trong đó cho thấy rằng vitamin K2 (MK-4) làm giảm sự vôi hóa mạch máu trong khi vitamin K1 lại không có tác dụng này. (1)

Các nghiên cứu được thực hiện ở người cũng quan sát thấy rằng việc uống bổ sung vitamin K2 giúp cải thiện sức khỏe xương và tim mạch trong khi vitamin K1 không mang lại lợi ích đáng kể.

Tuy nhiên, cần có thêm nhiều nghiên cứu trên người để có thể hiểu rõ về sự khác biệt giữa vitamin K1 và vitamin K2.

Tóm tắt: Vitamin K là chất dinh dưỡng cần thiết cho quá trình đông máu, sức khỏe tim mạch và sức khỏe xương.

Các lợi ích của vitamin K2

Ngăn ngừa bệnh tim mạch

Sự tích tụ canxi (vôi hóa) trong các động mạch xung quanh tim là một yếu tố nguy cơ rất lớn của bệnh tim mạch.

Do đó, bất cứ điều gì có thể làm giảm sự tích tụ canxi đều có thể giúp ngăn ngừa bệnh tim mạch.

Vitamin K được cho là có thể giúp ngăn chặn canxi tích tụ trong lòng động mạch.

Trong một nghiên cứu kéo dài 7 – 10 năm, những người thường xuyên ăn nhiều thực phẩm giàu vitamin K2 có nguy cơ vôi hóa động mạch thấp hơn 52% và có nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch thấp hơn 57% so với những người ăn ít. (2)

Một nghiên cứu khác được thực hiện trên 16.057 phụ nữ cho thấy rằng những người tiêu thụ nhiều vitamin K2 nhất có nguy cơ mắc bệnh tim mạch thấp hơn những người tiêu thụ ít, cứ mỗi 10 mcg vitamin K2 được nạp vào cơ thể mỗi ngày thì nguy cơ mắc bệnh tim mạch lại giảm đi 9%.

Mặt khác, cả hai nghiên cứu đều cho thấy rằng vitamin K1 không có tác động đến nguy cơ bệnh tim mạch.

Tuy nhiên, các nghiên cứu trên chỉ là nghiên cứu quan sát nên chưa thể chứng minh được nguyên nhân và kết quả.

Một số nghiên cứu đã sử dụng vitamin K1 nhưng vitamin này dường như không có hiệu quả ngăn ngừa bệnh tim mạch.

Mặc dù cần có thêm các thử nghiệm dài hạn về lợi ích của vitamin K2 đối với sức khỏe tim mạch nhưng có cơ chế sinh học rất hợp lý có thể lý giải cho tác động tích cực của vitamin K2 đến hệ tim mạch trong các nghiên cứu quan sát.

Tóm tắt: Vitamin K2 giúp làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch trong khi vitamin K1 gần như không có tác dụng này.

Cải thiện sức khỏe xương và giảm nguy cơ loãng xương

Loãng xương hay xốp xương là tình trạng mà mật độ khoáng trong xương giảm dần, khiến cho xương bị yếu và dễ gãy. Đây là một vấn đề rất phổ biến, đặc biệt là ở phụ nữ lớn tuổi và làm tăng nguy cơ gãy xương.

Như đã nói ở trên, vitamin K2 là chất dinh dưỡng có vai trò chính trong quá trình chuyển hóa canxi - khoáng chất chính cấu tạo nên xương và răng.

Vitamin K2 kích hoạt sự liên kết với canxi của matrix GLA protein (MGP) và osteocalcin – hai loại protein giúp hình thành và duy trì cấu trúc xương.

Có nhiều bằng chứng từ các nghiên cứu chỉ ra rằng vitamin K2 có nhiều lợi ích lớn đối với sức khỏe xương.

Một nghiên cứu kéo dài 3 năm được thực hiện ở 244 phụ nữ đã mãn kinh cho thấy rằng những người uống bổ sung vitamin K2 có tốc độ giảm mật độ khoáng xương do lão hóa chậm hơn nhiều so với những người cùng độ tuổi. (3)

Các nghiên cứu dài hạn được thực hiện ở phụ nữ Nhật Bản cũng đã phát hiện thấy những lợi ích tương tự, mặc dù liều lượng vitamin K2 được sử dụng cao hơn nhiều so với nghiên cứu nêu trên. Trong tổng số 13 nghiên cứu, chỉ có duy nhất một nghiên cứu không cho thấy sự cải thiện đáng kể về sức khỏe xương khi bổ sung vitamin K2.

7 nghiên cứu trong số này có đánh giá đến nguy cơ gãy xương và kết quả cho thấy rằng vitamin K2 giúp làm giảm 60% nguy cơ gãy xương sống, 77% nguy cơ gãy xương hông và 81% nguy cơ gãy các xương khác không phải cột sống.

Từ những phát hiện này, việc uống bổ sung vitamin K đã chính thức được khuyến nghị để ngăn ngừa và điều trị loãng xương ở Nhật Bản. (4)

Tuy nhiên, đã từng có hai nghiên cứu lớn kết luận rằng chưa có đủ bằng chứng để khuyến nghị bổ sung vitamin K cho mục đích này. (5)

Tóm tắt: Vitamin K2 đóng vai trò chính trong quá trình hình thành và duy trì cấu trúc xương. Các nghiên cứu cho thấy rằng bổ sung vitamin này có thể giúp ngăn ngừa loãng xương và gãy xương.

Bảo vệ sức khỏe răng miệng

Các nhà nghiên cứu đã đưa ra suy đoán rằng vitamin K2 có tác động đến sức khỏe răng miệng.

Tuy nhiên, hiện chưa có nghiên cứu trên người nào kiểm chứng điều này.

Dựa trên các nghiên cứu được thực hiện trên động vật và vai trò của vitamin K2 trong quá trình chuyển hóa xương thì có thể suy ra rằng chất dinh dưỡng này cũng có vai trò nhất định đối với sức khỏe răng miệng.

Một trong những protein chính quyết định tình trạng răng miệng là osteocalcin. Đây cũng chính là loại protein rất quan trọng đối với sự chuyển hóa xương và hoạt động của osteocalcin được kích hoạt bởi vitamin K2.

Osteocalcin tham gia vào sự hình thành ngà răng mới – lớp mô vôi hóa nằm ở bên dưới men răng.

Vitamin A và vitamin D cùng phối hợp với vitamin K2 và cũng có vai trò quan trọng trong quá trình này.

Tóm tắt: Vitamin K2 được cho là cũng có tác động lớn đến sức khỏe răng miệng nhưng hiện chưa có nhiều nghiên cứu trên người cho thấy lợi ích của việc uống bổ sung vitamin này trong việc cải thiện tình trạng răng miệng.

Giúp chống lại bệnh ung thư

Ung thư là một trong những nguyên nhân hàng đầu của các ca tử vong trên thế giới.

Cho dù y học hiện đại đã tìm ra nhiều phương pháp điều trị nhưng số ca ung thư mới mỗi năm vẫn đang có xu hướng gia tăng.

Vì vậy, việc tìm ra các giải pháp mới để phòng chống ung thư là điều rất quan trọng hiện nay.

Một số nghiên cứu đã tìm ra tác dụng của vitamin K2 trong điều trị và phòng ngừa một số loại ung thư.

Hai nghiên cứu lâm sàng cho thấy rằng vitamin K2 giúp làm giảm nguy cơ tái phát ung thư gan và kéo dài tuổi thọ cho người bệnh. (6)

Ngoài ra, một nghiên cứu quan sát ở 11.000 nam giới cho thấy rằng lượng vitamin K2 cao có thể làm giảm 63% nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn cuối, trong khi vitamin K1 không có tác dụng này.

Tuy nhiên, cần có thêm nhiều nghiên cứu chất lượng cao hơn trước khi có thể đưa ra tuyên bố chính thức.

Tóm tắt: Vitamin K2 đã được một số nghiên cứu chứng minh là giúp kéo dài sự sống ở bệnh nhân ung thư gan. Những nam giới tiêu thụ nhiều vitamin K2 có nguy cơ mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt thấp hơn.

Làm thế nào để bổ sung vitamin K2?

Vitamin K1 có mặt trong nhiều loại thực phẩm nhưng vitamin K2 lại ít phổ biến hơn.

Cơ thể con người có thể chuyển đổi một phần vitamin K1 thành vitamin K2. Điều này rất có ích vì lượng vitamin K1 trong chế độ ăn uống thông thường có thể lớn hơn gấp 10 lần lượng vitamin K2.

Tuy nhiên, các bằng chứng hiện tại chỉ ra rằng quá trình chuyển đổi vitamin K1 thành vitamin K2 diễn ra không mấy hiệu quả. Do đó, tốt nhất vẫn nên tiêu thụ trực tiếp vitmamin K2.

Vi khuẩn đường ruột trong ruột già tạo ra một lượng nhỏ vitamin K2. Một số bằng chứng cho thấy rằng kháng sinh phổ rộng góp phần gây thiếu hụt vitamin K2 do tiêu diệt một phần vi khuẩn đường ruột.

Mặc dù vitamin K2 có nhiều lợi ích đối với sức khỏe nhưng chế độ ăn uống của đa số mọi người lại có hàm lượng chất dinh dưỡng này ở mức thấp.

Vitamin K2 có chủ yếu trong một số loại thực phẩm lên men và thực phẩm có nguồn gốc từ động vật, gồm có các sản phẩm từ sữa nguyên kem từ bò ăn cỏ, lòng đỏ trứng, gan và các loại nội tạng khác.

Vitamin K là vitamin tan trong chất béo, có nghĩa là các loại thực phẩm ít chất béo, chẳng hạn như thịt nạc và sữa tách béo đều không chứa nhiều vitamin K.

Thực phẩm có nguồn gốc động vật chứa MK-4 trong khi các loại thực phẩm lên men như natto (đậu nành lên men) và miso (tương đậu nành) cung cấp các dạng vitamin K2 khác, từ MK-5 đến MK-14.

Nếu chế độ ăn hàng ngày không có đủ vitamin K2 thì có thể dùng thực phẩm chức năng.

Viên uống vitamin K2 sẽ cho hiệu quả cao hơn khi kết hợp với viên uống vitamin D vì hai loại vitamin này có tác dụng hỗ trợ lẫn nhau.

Mặc dù điều này cần được nghiên cứu chi tiết hơn nhưng các nghiên cứu hiện tại về vitamin K2 và lợi ích đối với sức khỏe đều rất hứa hẹn.

Tóm tắt: Có thể cung cấp vitamin K2 cho cơ thể bằng cách ăn các loại thực phẩm như sữa nguyên kem, lòng đỏ trứng, gan, thực phẩm lên men, chẳng hạn như natto hoặc dùng viên uống bổ sung.

Tóm tắt bài viết

Vitamin K là một nhóm chất dinh dưỡng được phân chia thành vitamin K1 và vitamin K2.

Vitamin K1 tham gia vào quá trình đông máu trong khi vitamin K2 có lợi cho sức khỏe xương và tim mạch. Tuy nhiên, cần có thêm nhiều nghiên cứu hơn nữa để làm rõ vai trò của các dạng vitamin K này.

Một số nghiên cứu cho thấy vitamin K2 mang lại các lợi ích như giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, bảo vệ sức khỏe xương, giúp răng chắc khỏe và hỗ trợ điều trị ung thư. Mặc dù cần phải tiến hành thêm nhiều nghiên cứu hơn nữa mới có thể đưa ra khuyến nghị về việc uống bổ sung vitamin K2 để phòng ngừa và điều trị bệnh tật nhưng có một điều chắc chắn là vitamin K đóng vai trò không thể thiếu trong nhiều chức năng của cơ thể. Để có sức khỏe tốt thì chế độ ăn uống hàng ngày cần cung cấp đủ lượng vitamin K1 và vitamin K2.