Tăng canxi máu: Điều gì xảy ra khi cơ thể có quá nhiều canxi?

Tăng canxi máu là gì?

Tăng canxi máu là tình trạng nồng độ canxi trong máu quá cao. Canxi là khoáng chất cần thiết cho sức khỏe xương, răng cũng như là hoạt động của các cơ quan, tế bào, cơ và dây thần kinh. Canxi còn có vai trò quan trọng trong quá trình đông máu.

Tuy nhiên, quá nhiều canxi sẽ gây hại đến sức khỏe. Tăng canxi máu khiến cơ thể khó thực hiện được các chức năng bình thường. Nồng độ canxi quá cao thậm chí còn có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.

Triệu chứng tăng canxi máu

Tăng canxi máu nhẹ thường không có triệu chứng rõ rệt nhưng nếu nồng độ canxi trong máu tăng quá cao thì sẽ gây ảnh hưởng đến nhiều bộ phận khác nhau của cơ thể và gây ra các dấu hiệu và triệu chứng dưới đây.

Triệu chứng toàn thân

• Đau đầu
• Mệt mỏi

Triệu chứng ở thận

Các triệu chứng liên quan đến thận gồm có:

• Khát nước liên tục
• Đi tiểu nhiều
• Đau ở vùng giữa lưng và ở một bên bụng trên do sỏi thận

Triệu chứng ở bụng

Tăng canxi máu có thể gây ra các triệu chứng liên quan đến các cơ quan vùng bụng như:

• Buồn nôn
• Đau bụng
• Chán ăn
• Táo bón
• Nôn mửa

Triệu chứng ở tim

Nồng độ canxi trong máu cao có thể ảnh hưởng đến hệ thống dẫn truyền điện tim và dẫn đến rối loạn nhịp tim.

Triệu chứng ở cơ

Tăng canxi máu có thể ảnh hưởng đến các cơ, gây co giật, chuột rút và yếu cơ.

Triệu chứng ở xương

Mặc dù canxi cần cho sự hình thành và duy trì xương chắc khỏe nhưng quá nhiều canxi sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe xương và dẫn đến các vấn đề như:

• Đau xương
• Loãng xương
• Gãy xương

Triệu chứng thần kinh

Tăng canxi máu còn có thể gây ra các triệu chứng về thần kinh, chẳng hạn như trầm cảm, suy giảm trí nhớ và cáu kỉnh. Những trường hợp nghiêm trọng còn có thể bị lú lẫn và hôn mê.

Những bệnh nhân ung thư khi gặp bất kỳ triệu chứng nào của tăng canxi máu thì cần đến bệnh viện ngay lập tức. Trong một số trường hợp, khối u ác tính là nguyên nhân khiến cho nồng độ canxi trong máu tăng cao. Đây là những trường hợp cần phải can thiệp khẩn cấp.

Nguyên nhân gây tăng canxi máu

Cơ thể con người dựa vào sự tương tác giữa canxi, vitamin D và hormone tuyến cận giáp (PTH) để điều chỉnh nồng độ canxi.

PTH giúp cơ thể kiểm soát lượng canxi đi vào máu từ ruột, thận và xương. Thông thường, nồng độ PTH tăng khi nồng độ canxi trong máu giảm và giảm khi nồng độ canxi tăng.

Cơ thể cũng sẽ tạo ra hormone calcitonin từ tuyến giáp khi nồng độ canxi ở mức quá cao. Khi bị tăng canxi máu, trong máu có quá nhiều canxi và cơ thể không thể điều chỉnh được nồng độ canxi một cách bình thường.

Có một số nguyên nhân gây ra tình trạng này:

Cường tuyến cận giáp

Tuyến cận giáp là bốn tuyến nhỏ nằm phía sau tuyến giáp ở cổ. Các tuyến này kiểm soát sự sản xuất hormone tuyến cận giáp, từ đó điều chỉnh nồng độ canxi trong máu.

Cường tuyến cận giáp xảy ra khi một hoặc nhiều tuyến cận giáp hoạt động quá mức và tiết ra quá nhiều hormone PTH. Điều này dẫn đến sự mất cân bằng canxi mà cơ thể không thể tự điều chỉnh. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây tăng canxi máu, đặc biệt ở phụ nữ trên 50 tuổi.

Bệnh phổi và ung thư

Các bệnh như bệnh lao và bệnh u hạt (sarcoidosis) là những bệnh phổi có thể làm tăng nồng độ vitamin D. Điều này khiến cho cơ thể hấp thụ nhiều canxi hơn và làm tăng nồng độ canxi trong máu.

Một số bệnh ung thư, đặc biệt là ung thư phổi, ung thư vú và ung thư máu, có thể làm tăng nguy cơ tăng canxi máu.

Tác dụng phụ của thuốc

Một số loại thuốc, đặc biệt là thuốc lợi tiểu, có thể làm tăng nồng độ canxi trong máu. Các loại thuốc này khiến cho cơ thể bài tiết nhiều nước tiểu hơn, dẫn đến mất nước và đào thải ít canxi hơn bình thường. Điều này gây ra tình trạng thừa canxi trong máu.

Các loại thuốc khác, chẳng hạn như lithium, gây tăng tiết hormone PTH và cũng có thể dẫn đến tăng canxi máu.

Thực phẩm chức năng và thuốc không kê đơn

Uống bổ sung quá nhiều vitamin D hoặc canxi có thể làm tăng nồng độ canxi trong máu. Ngoài ra, việc sử dụng quá liều các loại thuốc kháng axit có chứa canxi cacbonat (calcium cacbonate) cũng có thể là nguyên nhân của tăng canxi máu.

Sử dụng liều cao các loại thực phẩm chức năng và thuốc không kê đơn là nguyên nhân gây tăng canxi máu phổ biến thứ ba.

Mất nước

Mất nước thường là nguyên nhân trong các trường hợp tăng canxi máu nhẹ. Mất nước làm giảm lượng chất lỏng trong máu và làm tăng nồng độ canxi. Tuy nhiên, mức độ tăng canxi phụ thuộc nhiều vào chức năng thận.

Ở những người bị bệnh thận mạn tính, tình trạng mất nước sẽ ảnh hưởng đến nồng độ canxi nhiều hơn so với ở những người có chức năng thận bình thường.

Chẩn đoán tăng canxi máu

Nồng độ canxi trong máu được kiểm tra bằng phương pháp xét nghiệm máu. Đôi khi sẽ cần kết hợp cả xét nghiệm nước tiểu để đo nồng độ canxi, protein và các chất khác.

Nếu kết quả xét nghiệm cho thấy nồng độ canxi ở mức cao thì bác sĩ sẽ yêu cầu thực hiện thêm các phương pháp chẩn đoán khác để tìm ra nguyên nhân gây tăng nồng độ canxi. Xét nghiệm máu và nước tiểu có thể giúp phát hiện cường tuyến cận giáp và các bệnh lý khác.

Có thể sẽ cần tiến hành các phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh dưới đây để tìm dấu hiệu bệnh ung thư hoặc các bệnh khác có thể gây tăng canxi máu:

• Chụp X-quang lồng ngực, giúp phát hiện ung thư phổi
• Chụp X-quang tuyến vú, giúp chẩn đoán ung thư vú
• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan), cho hình ảnh chi tiết hơn ở bên trong cơ thể
• Chụp cộng hưởng từ MRI, tạo ra hình ảnh chi tiết của các cơ quan và cấu trúc khác của cơ thể
• Đo mật độ xương DEXA để đánh giá độ chắc khỏe của xương

Điều trị tăng canxi máu

Việc điều trị tăng canxi máu phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng và nguyên nhân gây tăng canxi máu.

Tăng canxi máu nhẹ

Nếu chỉ bị tăng canxi máu nhẹ thì có thể không cần điều trị nhưng còn tùy thuộc vào nguyên nhân. Tuy nhiên vẫn cần phải tìm ra nguyên nhân gốc rễ của vấn đề và theo dõi nồng độ canxi.

Ngoài nồng độ canxi hiện tại, một điều nữa cần quan tâm trong những trường hợp bị tăng canxi máu là tốc độ tăng nồng độ canxi. Do đó, cần đi tái khám đúng lịch để theo dõi.

Ngay cả khi nồng độ canxi chỉ tăng nhẹ cũng có thể dẫn đến hình thành sỏi thận và tổn thương thận theo thời gian.

Tăng canxi máu vừa đến nặng

Những người bị tăng canxi máu mức độ từ vừa đến nặng có thể phải nhập viện điều trị. Mục đích của các phương pháp điều trị là đưa nồng độ canxi trở về mức bình thường. Việc điều trị còn nhằm ngăn ngừa tổn hại đến xương và thận. Các phương pháp phổ biến để điều trị tăng canxi máu gồm có:

• Calcitonin - một loại hormone được sản xuất trong tuyến giáp, có tác dụng làm chậm quá trình giảm mật độ khoáng xương.
• Truyền dịch tĩnh mạch để bù nước cho cơ thể và làm giảm nồng độ canxi trong máu.
• Corticoid – một loại thuốc chống viêm giúp điều trị hiệu quả tình trạng thừa vitamin D
• Thuốc lợi tiểu quai: có tác dụng giúp thận bài tiết chất lỏng và loại bỏ canxi thừa, đặc biệt có ích cho những người bị suy tim.
• Tiêm tĩnh mạch Bisphosphonate để điều chỉnh lượng canxi của xương và từ đó làm giảm nồng độ canxi trong máu.
• Lọc máu để loại bỏ canxi và chất thải thừa trong máu khi chức năng thận bị suy yếu. Đây thường là giải pháp cuối cùng khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả.

Cường tuyến cận giáp nguyên phát

Tùy thuộc vào độ tuổi, chức năng thận và ảnh hưởng của bệnh cường tuyến cận giáp đến xương mà có thể sẽ cần phẫu thuật để cắt bỏ tuyến cận giáp bất thường. Thủ thuật này chữa khỏi hầu hết các trường hợp tăng canxi máu do cường tuyến cận giáp.

Đối với những trường hợp mà phẫu thuật không khả thi thì bác sĩ sẽ kê một loại thuốc có tên là cinacalcet. Thuốc này làm giảm nồng độ canxi bằng cách giảm sự sản xuất hormone PTH. Những người bị loãng xương có thể cần dùng bisphosphonate để giảm nguy cơ gãy xương.

Ung thư

Tùy từng trường hợp mà bác sĩ sẽ tư vấn phương pháp phù hợp nhất để điều trị chứng tăng canxi máu.

Có thể giảm bớt các triệu chứng bằng phương pháp truyền dịch tĩnh mạch và dùng các loại thuốc như bisphosphonate.

Thuốc cinacalcet cũng có thể được sử dụng để điều trị tăng canxi máu do ung thư tuyến cận giáp. Nghiên cứu cho thấy thuốc này còn có tác dụng điều trị tăng canxi máu do các bệnh ung thư khác. (1, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4675637/

Các biến chứng do tăng canxi máu

Tăng canxi máu có thể gây ra các vấn đề về thận, chẳng hạn như sỏi thận và suy thận. Các biến chứng khác do tăng canxi máu còn có rối loạn nhịp tim và loãng xương.

Tăng canxi máu còn có thể gây ra lú lẫn hoặc sa sút trí tuệ vì canxi rất cần thiết cho sự hoạt động bình thường của hệ thần kinh. Tăng canxi máu trầm trọng có thể dẫn đến hôn mê và đe dọa tính mạng.

Nói chung, ảnh hưởng về lâu dài của tình trạng tăng canxi máu đến sức khỏe sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng. Nếu phát hiện và điều trị sớm khi nồng độ canxi không quá cao thì có thể chữa khỏi và ngăn ngừa được các biến chứng.

Sau khi điều trị có thể sẽ cần tái khám để làm xét nghiệm kiểm tra nồng độ canxi.

Ngoài điều trị bằng thuốc hoặc các phương pháp khác, người bệnh cũng cần tự bảo vệ thận và xương khỏi tổn hại do tăng canxi máu bằng cách duy trì lối sống lành mạnh và điều quan trọng là nhớ uống nhiều nước. Điều này sẽ giúp cung cấp đủ nước cho cơ thể, giảm nồng độ canxi trong máu và giảm nguy cơ sỏi thận.

Vì hút thuốc có thể làm tăng tốc độ mất xương nên nếu đang hút thuốc thì cần phải cai càng sớm càng tốt. Hút thuốc lá còn gây ra nhiều bệnh tật khác nên bỏ thuốc là điều rất cần thiết để có sức khỏe tốt.

Thói quen tập thể dục đều đặn, kết hợp các bài tập cardio với tập thể hình sẽ giúp giữ cho xương chắc khỏe. Tuy nhiên, những người mắc các bệnh ung thư ảnh hưởng đến xương cần nói chuyện với bác sĩ để được tư vấn về cách tập luyện an toàn.

Cuối cùng, cần tuân thủ đúng hướng dẫn về liều lượng thuốc và thực phẩm chức năng để giảm nguy cơ hấp thụ quá nhiều vitamin D và canxi.