Phụ nữ mang thai có thể dùng được methotrexate không?

Methotrexate là một loại thuốc được sử dụng để điều trị viêm khớp dạng thấp. Đây là một căn bệnh tự miễn xảy ra do hệ miễn dịch hoạt động quá mức và tấn công nhầm mô khớp, gây sưng, đau và cứng khớp. Phụ nữ có tỷ lệ mắc bệnh cao gấp 2 - 3 lần so với nam giới.

Methotrexate giúp kiểm soát các triệu chứng viêm khớp dạng thấp. Đây là một trong những loại thuốc điều trị viêm khớp dạng thấp được sử dụng phổ biến nhất. Tuy nhiên, methotrexate có thể gây ra một số tác dụng phụ nghiêm trọng. Loại thuốc này cũng không an toàn cho phụ nữ mang thai.

Điều gì xảy ra nếu dùng methotrexate khi mang thai?

Methotrexate làm giảm phản ứng của hệ miễn dịch. Mặc dù điều này giúp làm giảm viêm ở khớp và giảm các triệu chứng viêm khớp dạng thấp nhưng lại làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Methotrexate còn làm giảm lượng axit folic trong cơ thể. Axit folic rất cần thiết cho sự phát triển khỏe mạnh của thai nhi trong bụng mẹ.

Methotrexate không an toàn với phụ nữ mang thai. Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) khuyến cáo nếu người vợ hoặc người chồng đang dùng loại thuốc này thì không nên thụ thai. Phụ nữ đang cho con bú cũng không nên dùng methotrexate.

Dùng methotrexate khi đang mang thai có thể gây ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và tinh thần của trẻ. Trong một số trường hợp, methotrexate còn có thể khiến thai nhi tử vong.

Ví dụ về những dị tật bẩm sinh mà methotrexate có thể gây ra gồm có: (1)

• Dị tật ống thần kinh, chẳng hạn như:
  • Thai vô sọ, thai nhi bị thiếu một phần não hoặc hộp sọ
  • Thoát vị tủy - màng tủy, xảy ra do tủy sống không đóng kín hoàn toàn
  • Thoát vị màng tủy, tình trạng màng tủy bị lộ ra ngoài
  • Thoát vị não, một phần não và dịch não tủy nhô ra khỏi xương sọ, tạo thành một túi thoát vị ở bên ngoài hộp sọ
  • Nứt đốt sống
• Loạn sản xương đòn, sọ, có thể gây ra:
  • Thiếu xương đòn hoặc xương đòn kém phát triển
  • Hộp sọ phát triển bất thường
  • Trán phồng lên
• Hai mắt cách xa nhau
• Các dị tật khác như tai biến dạng, mũi tẹt, hàm quá nhỏ, hở hàm ếch
• Cổ tay bất thường
• Thiếu xương ở cánh tay và bàn chân

Phụ nữ trong độ tuổi sinh sản sẽ phải làm xét nghiệm thử thai trước khi bắt đầu dùng methotrexate và sử dụng biện pháp tránh thai trong suốt thời gian dùng thuốc cho đến 6 tháng sau khi ngừng thuốc.

Nam giới cũng phải sử dụng biện pháp tránh thai trong thời gian dùng thuốc và 3 tháng sau khi ngừng thuốc.

Bố dùng methotrexate có ảnh hưởng đến con không?

Dù là bố hay mẹ dùng methotrexate thì cũng đều sẽ ảnh hưởng đến con. Nếu muốn có con, nam giới không nên dùng methotrexate.

Những người điều trị viêm khớp dạng thấp bằng methotrexate nên sử dụng biện pháp tránh thai hiệu quả, ví dụ như bao cao su, thuốc tránh thai hoặc vòng tránh thai để tránh mang thai ngoài ý muốn.

Khi nào có thể mang thai sau khi ngừng methotrexate?

Theo FDA, nam giới nên ngừng dùng methotrexate ít nhất 3 tháng trước khi thụ thai. (2) Sau khi ngừng dùng methotrexate, phụ nữ nên đợi ít nhất một chu kỳ rụng trứng trước khi thụ thai.

Methotrexate điều trị thai ngoài tử cung

Methotrexate dạng tiêm được sử dụng để điều trị thai ngoài tử cung vì loại thuốc này làm gián đoạn sự phát triển và phân chia của trứng đã thụ tinh.

Cụ thể, methotrexate làm gián đoạn sự cung cấp một loại hormone tên là gonadotropin màng đệm ở người hay hCG (human chorionic gonadotropin) cho trứng đã thụ tinh. Nếu không có hCG, trứng sẽ không thể phát triển.

Thai ngoài tử cung xảy ra khi trứng đã được thụ tinh làm tổ bên ngoài tử cung thay vì bên trong tử cung. Tình trạng nghiêm trọng này có thể dẫn đến các biến chứng, chẳng hạn như chảy máu trong, vô sinh và trong một số trường hợp còn có thể gây tử vong.

Các triệu chứng của thai ngoài tử cung gồm có:

• Chảy máu âm đạo
• Chóng mặt
• Mệt mỏi
• Da nhợt nhạt
• Đau quặn bụng
• Buồn nôn
• Tăng độ nhạy cảm của da
• Ngất xỉu

Cần làm gì nếu có thai khi dùng methotrexate?

Nếu bạn đang dùng methotrexate để điều trị viêm khớp dạng thấp và nghi ngờ mình có thai thì hãy thử thai càng sớm càng tốt. Nếu kết quả dương tính thì cần ngừng dùng methotrexate và báo ngay cho bác sĩ.

Bác sĩ sẽ kê loại thuốc điều trị viêm khớp dạng thấp khác thay cho methotrexate. Có nhiều loại thuốc điều trị viêm khớp dạng thấp an toàn cho phụ nữ mang thai và những người đang cố gắng thụ thai, chẳng hạn như:

• azathioprine
• hydroxychloroquine
• sulfasalazine
• corticoid liều thấp

Bạn cũng có thể dùng thuốc chống viêm không steroid (NSAID) trong sáu tháng đầu của thai kỳ để giảm các triệu chứng viêm khớp dạng thấp. Một lựa chọn khác là corticoid liều thấp. Tuy nhiên, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào trong thời gian mang thai. Tất cả các loại thuốc đều có thể gây tác dụng phụ.

Có thể dùng methotrexate khi cho con bú không?

Không nên dùng methotrexate khi đang cho con bú vì loại thuốc này có thể gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng ở trẻ sơ sinh bú mẹ.

Những tác dụng phụ này gồm có vấn đề về máu, chẳng hạn như giảm số lượng tế bào máu.

Số lượng bạch cầu thấp sẽ khiến trẻ dễ bị nhiễm trùng hơn và nếu số lượng hồng cầu thấp, trẻ sẽ bị thiếu máu.

Tóm tắt bài viết

Methotrexate là một loại thuốc điều trị viêm khớp dạng thấp hiệu quả và được sử dụng phổ biến nhưng loại thuốc này có thể gây dị tật bẩm sinh nếu dùng trong thời gian mang thai. Người bố hoặc mẹ sử dụng thuốc trong vòng vài tháng trước khi thụ thai cũng sẽ gây hại cho thai nhi. Theo khuyến nghị, nam giới nên ngừng dùng methotrexate ít nhất 3 tháng trước khi thụ thai. Sau khi ngừng dùng methotrexate, phụ nữ nên đợi ít nhất một chu kỳ rụng trứng trước khi thụ thai.

Nếu phát hiện có thai trong khi dùng methotrexate, bạn cần ngừng dùng methotrexate và báo cho bác sĩ càng sớm càng tốt.

Nếu bạn đang điều trị viêm khớp dạng thấp bằng methotrexate và có dự định mang thai thì nên trao đổi trước với bác sĩ. Bác sĩ sẽ kê các loại thuốc điều trị viêm khớp dạng thấp khác an toàn hơn thay cho methotrexate.