Hiệu quả của methotrexate trong điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp

Viêm khớp dạng thấp là một bệnh tự miễn với triệu chứng chính là sưng, đau và cứng khớp.

Không giống các dạng viêm khớp khác như thoái hóa khớp, viêm khớp dạng thấp không phải do sự hao mòn khớp theo thời gian hoặc sau chấn thương. Loại viêm khớp này xảy ra do hệ miễn dịch tấn công nhầm niêm mạc khớp cũng như các cơ quan và mô khác trong cơ thể. Đến nay khoa học vẫn chưa lý giải được nguyên nhân chính xác gây ra điều này.

Không có cách nào có thể chữa trị khỏi hoàn toàn bệnh viêm khớp dạng thấp nhưng có nhiều loại thuốc giúp ngăn hệ miễn dịch tấn công mô khớp và làm chậm sự tiến triển của bệnh. Bên cạnh đó còn có các loại thuốc giúp làm giảm triệu chứng sưng và đau khớp.

Phương pháp điều trị bước đầu cho bệnh viêm khớp dạng thấp là thuốc chống thấp khớp tác dụng chậm (DMARD). Một trong những loại DMARD được sử dụng phổ biến nhất là methotrexate.

Cơ chế tác dụng của methotrexate

Methotrexate là một loại thuốc chống thấp khớp tác dụng chậm (DMARD). Các loại thuốc trong nhóm này thường được sử dụng cho giai đoạn đầu của bệnh viêm khớp dạng thấp. Một số loại DMARD được bào chế dành riêng cho bệnh viêm khớp dạng thấp nhưng ban đầu methotrexate được bào chế để điều trị ung thư. Sau đó, loại thuốc này được phát hiện là có tác dụng điều trị viêm khớp dạng thấp. Methotrexate hiện chỉ có dạng thuốc gốc (generic). Methotrexate có hai dạng bào chế là dạng viên nén dùng qua đường uống và dạng lỏng để tiêm dưới da.

Methotrexate và các DMARD khác có tác dụng ức chế hệ miễn dịch và nhờ đó giúp giảm viêm. Nhưng việc làm giảm hoạt động của hệ miễn dịch sẽ làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Mặc dù vậy nhưng methotrexate và các DMARD khác mang lại lợi ích lớn cho những người bị viêm khớp dạng thấp. Nếu được sử dụng ngay từ sớm, methotrexate có thể giúp ngăn bệnh viêm khớp dạng thấp phá hỏng khớp. Methotrexate cũng có thể được sử dụng khi bệnh viêm khớp dạng thấp đã tiến triển nặng để ngăn khớp bị tổn thương thêm và giảm các triệu chứng của bệnh.

Viêm khớp dạng thấp làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý khác như bệnh tim mạch và tiểu đường. Methotrexate có thể giúp làm giảm nguy cơ mắc các bệnh này ở người bị viêm khớp dạng thấp.

Nói chung, methotrexate là một loại thuốc điều trị viêm khớp dạng thấp rất hiệu quả và các lợi ích mà thuốc mang lại vượt xa rủi ro.

Do viêm khớp dạng thấp là một bệnh mạn tính không có cách chữa khỏi dứt điểm nên người bệnh sẽ phải dùng methotrexate lâu dài. Hầu hết mọi người đều phải dùng thuốc cho đến khi thuốc không còn hiệu quả hoặc không chịu được các tác dụng phụ.

Hiệu quả của methotrexate

Nhờ có hiệu quả tốt nên methotrexate là một trong những loại thuốc điều trị viêm khớp dạng thấp được sử dụng phổ biến nhất.

Theo Hiệp hội Thấp khớp học Hoa Kỳ (the American College of Rheumatology) và Liên đoàn Chống Thấp khớp Châu Âu (the European League Against Rheumatism), methotrexate thường là loại thuốc được kê đầu tiên để điều trị viêm khớp dạng thấp. Đã có rất nhiều nghiên cứu chứng minh hiệu quả của loại thuốc này trong điều trị viêm khớp dạng thấp. Methotrexate được coi là một phương pháp điều trị chính cho bệnh viêm khớp dạng thấp.

Các nghiên cứu còn cho thấy methotrexate là một loại thuốc an toàn và liều dùng có thể điều chỉnh linh hoạt. Loại thuốc này có giá thành phải chăng và phù hợp với hầu hết mọi người.

Methotrexate thường bắt đầu phát huy tác dụng trong vòng 3 tháng và cho hiệu quả tối đa trong vòng 6 tháng. Nên giảm liều khi các triệu chứng thuyên giảm và ổn định.

Kết hợp với các loại thuốc khác

Đôi khi, sử dụng mình methotrexate là chưa đủ để kiểm soát bệnh viêm khớp dạng thấp. Người bệnh có thể cần dùng methotrexate cùng với các DMARD khác hoặc thuốc giảm đau và giảm viêm để giảm các triệu chứng và làm chậm sự tiến triển của bệnh. Sử dụng kết hợp với các loại thuốc khác như vậy có thể làm tăng hiệu quả của methotrexate. Tuy nhiên, nếu đang dùng methotrexate và nhận thấy thuốc không hiệu quả thì người bệnh nên báo cho bác sĩ để bác sĩ điều chỉnh thuốc. Không nên tự ý sử dụng thêm thuốc trong khi dùng methotrexate.

Tác dụng phụ của methotrexate

Không những có hiệu quả cao, methotrexate còn được sử dụng phổ biến vì tính an toàn. Loại thuốc này hiếm khi gây tác dụng phụ nghiêm trọng. Tuy nhiên, giống như tất cả các loại thuốc khác, methotrexate cũng có tác dụng phụ. Một số tác dụng phụ thường gặp gồm có:

• Đau bụng
• Mệt mỏi
• Rụng tóc
• Loét miệng
• Thiếu máu bất sản (số lượng hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu thấp)
• Nồng độ men gan cao
• Buồn ngủ
• Chán ăn
• Tiêu chảy

Chức năng thận kém hoặc sử dụng methotrexate cùng với các loại thuốc khác có thể làm tăng nguy cơ gặp phải tác dụng phụ.

Sử dụng methotrexate còn có thể gây thiếu folate do loại thuốc này làm giảm khả năng hấp thụ folate của cơ thể. Do đó, những người dùng methotrexate có thể phải uống bổ sung axit folic (dạng tổng hợp của folate) để ngăn ngừa tác dụng phụ này. Trong thời gian điều trị bằng methotrexate, người bệnh nên làm xét nghiệm kiểm tra số lượng tế bào máu, chức năng gan, chức năng thận và chức năng phổi. Nếu bị giảm số lượng tế bào máu hay gặp vấn đề về gan thì sẽ phải giảm liều dùng.

Do làm giảm hoạt động của hệ miễn dịch nên methotrexate làm tăng nhẹ nguy cơ nhiễm trùng.

Cho dù gặp tác dụng phụ thì người bệnh cũng không nên ngừng thuốc mà phải báo cho bác sĩ. Có thể bác sĩ sẽ cho giảm liều methotrexate hoặc kê thuốc để điều trị tác dụng phụ. Tuy nhiên, nếu bị viêm phổi quá mẫn (một tác dụng phụ hiếm gặp nhưng nghiêm trọng) thì người sẽ phải ngừng sử dụng methotrexate.