Phẫu thuật trật xương bánh chè bẩm sinh - Bộ y tế 2017

I. ĐẠI CƯƠNG

•  Xương bánh chè là xương vùng lớn nhất của cơ thể, có chức năng là điểm tựa cánh tay đòn của cơ tứ đầu, là phanh hãm của gối. Do do xương bánh chè tham gia vào quá trình vận động của khớp gối, và còn là một thành phần bảo vệ khớp gối vì nó ở mặt trước của khớp này.
•  Xương bánh chè trật ra ngoài là một bệnh lý mà hậu quả lâu dài có thể dẫn tới như đứt dây chằng chêm - bánh chè, viêm khớp xương bánh chè - đùi, làm bẹt lồi cầu ngoài của xương đùi. Trên lâm sàng; việc xác định sai khớp xương bánh chè không khó,nhưng xác định nguyên nhân cho mỗi trường hợp sai khớp xương bánh chè còn gặp nhiều trở ngại.

II. CHỈ ĐỊNH

• Các trường hợp được chẩn đoán sai khớp xương bánh chè.

III. CHỐNG CHỈ ĐỊNH

• Chống chỉ định trong ngoại khoa nói chung.

IV. CHUẨN BỊ

1. Người thực hiện

• Phẫu thuật viên là bác sỹ chuyên khoa Chấn thương chỉnh hình.

2. Người bệnh

• Được giải thích đầy đủ về cuộc phẫu thuật, các tai biến, biến chứng có thể gặp trong và sau cuộc phẫu thuật (tai biến do gây tê, gây mê). Nhịn ăn trước 6 giờ.

3. Phương tiện: Bộ dụng cụ đại phẫu

4. Hồ sơ bệnh án: Ghi chép đầy đủ

5. Dự kiến thời gian phẫu thuật: 90 phút.

V. CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH

1. Tư thế: Người bệnh nằm ngửa, kê gối dưới khoeo chân bệnh.

2.Vô cảm: Gây tê cùng cụt hoặc gây mê nội khí quản.

3. Các bước tiến hành

•  Rạch da, cân theo mặt trước - ngoài đùi, kéo dài qua mặt bên ngoài của vùng gối, vòng tới lồi củ trước xương chày.
•  Bộc lộ cơ tứ đầu, xương bánh chè với hai cánh bánh chè cả trong và ngoài.
•  Cắt cánh bánh chè trong, bóc bỏ bao xơ một khoảng rộng chừng 1,5cm thành hình múi cam.
•  Cắt bóc tách, mở rộng 2 mép cánh bánh chè ngoài sau khi đã cắt tách khoảng dính giữa bờ ngoài xương bánh chè và dây chằng chêm.
•  Lúc này chuyển lên xử trí khối cơ tứ đầu, không "chọn sẵn" một kỹ thuậtđể thực hiện, tuỳ thuộc vào tình trạng tổn thương cơ tứ đầu được nhận thấy khi mổ. Sau khi tách vùng xơ hoá cơ, thực hiện nghiệm pháp "bẻ gấp gối", cơ nào căng cứng hơn sẽ được giải phóng trước. Kiên trì thực hiện nghiệm pháp này và tách cơ cho tới khi gối gấp đạt được 120 độ thì dừng lại. Riêng cơ thẳng đùi được cắt tách cách bờ trên xương bánh chè khoảng 1,5 đến 2cm. Có thể thực hiện tạo hình cơ tứ đầu đùi theo: Thompson, Payer E.
•  Gấp dần khớp gối, đồng thời nhẹ nhàng đẩy xương bánh chè từ ngoài vào trong để xương bánh chè chuyển động êm giữa hai lồi cầu đùi và trở về vị trí giải phẫu bình thường.
•  Sau đó khâu hai mép của vết mổ cánh bánh chè trong (thu hẹp lại cánh bành chè trong). Động tác này làm toác rộng hai mép của cánh bánh chè ngoài.
•  Sau cùng khâu chuyển cơ rộng trong lên bờ trên xương bánh chè
•  Khâu vết mổ
•  Băng vô khuẩn
•  Nẹp bột đùi cẳng chân gối gấp 60 độ

VI. THEO DÕI VÀ XỬ TRÍ TAI BIÉN

•  Tụ máu, phù nề sau mổ: lấy máu tụ, băng ép.
•  Nhiễm trùng sau mổ: Tách vết mổ, làm sạch, để hở.
•  Phục hồi chức năng sau mổ tích cực