Những điều cần biết về huyết khối động mạch vành

Tim được cung cấp máu qua một hệ thống tĩnh mạch và động mạch. Những mạch này có chức năng vận chuyển máu ra vào các buồng tim. Khi cục máu đông hình thành trong một trong các động mạch này, nó có thể làm giảm hoặc chặn hoàn toàn dòng máu đến tim. Tình trạng này được gọi là huyết khối động mạch vành.

Nếu bị huyết khối động mạch vành, tim có thể gặp khó khăn trong việc bơm máu và thậm chí có thể ngừng hoạt động hoàn toàn.

Bài viết này sẽ phân tích cơ chế hình thành huyết khối động mạch vành, phương pháp điều trị và ảnh hưởng của tình trạng này đến cuộc sống của người bệnh.

Huyết khối động mạch vành là gì?

Huyết khối động mạch vành là tình trạng cục máu đông hình thành trong các động mạch cung cấp máu cho tim. Cục máu đông này có thể làm tắc nghẽn một phần hoặc hoàn toàn dòng máu đến tim.

Khi điều này xảy ra, nguồn cung cấp máu và oxy cho tim bị cắt đứt, có thể dẫn đến cơn đau tim.

Ngoài ra, việc giảm lưu lượng máu có thể gây tổn thương cơ tim, khiến tim phải hoạt động vất vả hơn. Điều này có thể khiến người bệnh cảm thấy khó thở, chóng mặt và mệt mỏi hơn bình thường.

Trong một số trường hợp hiếm gặp, huyết khối động mạch vành có thể hình thành sau một cuộc phẫu thuật hoặc thủ thuật tim, chẳng hạn như thông tim hoặc cấy máy tạo nhịp tim.

Cục máu đông hình thành như thế nào?

Cục máu đông hình thành trong động mạch vành khi có mảng xơ vữa bị vỡ ra. Mảng xơ vữa là sự tích tụ của cholesterol trong máu, bám vào thành mạch máu và động mạch.

Một số người có nhiều mảng xơ vữa hơn bình thường, khi các mảng này tích tụ quá mức, nguy cơ bị vỡ ra sẽ tăng lên.

Khi mảng xơ vữa bị vỡ, tiểu cầu và các thành phần khác của máu sẽ tập trung lại tại vị trí tổn thương để cố gắng làm lành vết nứt. Quá trình này có thể dẫn đến sự hình thành cục máu đông, làm tắc nghẽn động mạch. Kích thước của cục máu đông sẽ ảnh hưởng đến mức độ hạn chế lưu lượng máu đến tim.

Triệu chứng của huyết khối động mạch vành

Các triệu chứng của huyết khối động mạch vành bao gồm:

• Đau ngực sau xương ức
• Cơn đau lan xuống cánh tay trái
• Đau ở đầu, hàm và tai
• Cảm giác bị co thắt trong cổ họng
• Khó thở, hụt hơi
• Ngất xỉu
• Chóng mặt nghiêm trọng

Đây là những dấu hiệu cảnh báo tình trạng cấp cứu y tế. Người bệnh cần gọi cấp cứu ngay hoặc đến cơ sở y tế gần nhất để được can thiệp kịp thời.

Mức độ nghiêm trọng của triệu chứng phụ thuộc vào thời gian và mức độ tắc nghẽn do cục máu đông. Nếu cục máu đông cản trở hoàn toàn lưu lượng máu, tình trạng này có thể dẫn đến ngừng tim, tức là tim ngừng đập.

Các yếu tố nguy cơ gây huyết khối động mạch vành

Bạn sẽ có nguy cơ cao bị huyết khối động mạch vành nếu:

• Hút thuốc lá
• Huyết áp cao (tăng huyết áp)
• Bị tiểu đường tuýp 1 hoặc tuýp 2
• Mỡ máu cao (tăng lipid máu)
• Căng thẳng kéo dài, không kiểm soát tốt
• Tiền sử gia đình có người mắc bệnh xơ vữa động mạch (hẹp động mạch)

Huyết khối động mạch vành có phải là cơn đau tim không?

Không, hai tình trạng này không hoàn toàn giống nhau nhưng thường được nhắc đến cùng nhau do có liên quan chặt chẽ.

Huyết khối động mạch vành có thể gây ra cơn đau tim. Khi một cục máu đông gây cản trở một phần hoặc toàn bộ lưu lượng máu đến tim, sự gián đoạn đột ngột này dẫn đến xuất hiện cơn đau tim (nhồi máu cơ tim).

Chẩn đoán và điều trị huyết khối động mạch vành

Chẩn đoán

Nếu bạn có các triệu chứng nghi ngờ là do huyết khối động mạch vành hoặc cơn đau tim, bác sĩ thường đề nghị xét nghiệm điện tâm đồ (ECG) đầu tiên. Xét nghiệm này ghi lại tín hiệu điện của tim, giúp bác sĩ phát hiện bất thường có thể xảy ra do hình thành cục máu đông hoặc nhồi máu cơ tim.

Cách duy nhất để xác định chắc chắn có huyết khối động mạch vành hay không là chụp mạch vành bằng phương pháp thông tim.

Trong thủ thuật này:

• Bác sĩ sẽ đưa một ống thông nhỏ, mềm vào động mạch ở cổ, đùi trên hoặc cánh tay.
• Ống thông được luồn qua các mạch máu đến tim.
• Khi đến tim, bác sĩ có thể quan sát các động mạch để xác định xem có cục máu đông gây tắc nghẽn hay không.

Ngoài ra, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu để xác định các protein xuất hiện khi cơ tim bị tổn thương.

Điều trị

Nếu nghi ngờ huyết khối động mạch vành, bác sĩ có thể cho dùng aspirin ngay lập tức (trừ khi bị dị ứng). Aspirin giúp ngăn kết tập tiểu cầu, làm chậm quá trình hình thành cục máu đông.

Sau khi xác định huyết khối, bác sĩ có thể thực hiện các phương pháp điều trị sau:

• Can thiệp động mạch vành qua da (PCI): Một ống thông có bóng (balloon angioplasty) được đưa vào động mạch để mở rộng lòng mạch bị tắc nghẽn.
• Lấy huyết khối: Trong một số trường hợp, loại bỏ cục máu đông có thể giúp giảm nguy cơ tử vong, đặc biệt là khi cục máu đông có kích thước lớn.
• Đặt stent: Với những cục máu đông nhỏ hơn, bác sĩ có thể đặt một khung lưới nhỏ (stent) vào động mạch để giữ cho mạch máu mở rộng, duy trì lưu lượng máu.
• Thuốc tiêu sợi huyết: Một số bệnh nhân cần dùng thuốc làm tan cục máu đông, thường được truyền qua đường tĩnh mạch tại bệnh viện.

Tiên lượng và phục hồi

Sau khi điều trị huyết khối động mạch vành, người bệnh cần thời gian để phục hồi. Nếu cơ tim bị tổn thương, bệnh nhân có thể gặp khó khăn khi hoạt động thể chất nhưng tình trạng này có thể cải thiện dần theo thời gian.

Nếu được điều trị thích hợp, đa số bệnh nhân có thể hồi phục bình thường.

Bạn có thể thực hiện một số biện pháp về thay đổi lối sống sau để phục hồi nhanh hơn và giảm nguy cơ tái phát huyết khối động mạch vành:

• Bỏ hút thuốc: Hút thuốc làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông và làm chậm quá trình phục hồi.
• Tập thể dục thường xuyên: Giúp giảm huyết áp, hạn chế hình thành huyết khối và kiểm soát cân nặng.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Nên ăn ngũ cốc nguyên hạt, rau xanh và protein nạc. Ngoài ra, cá cũng là lựa chọn tốt cho sức khỏe tim mạch.
• Kiểm soát các bệnh mạn tính: Tiểu đường tuýp 1 và tuýp 2, cholesterol cao và tăng huyết áp sẽ làm tăng nguy cơ huyết khối động mạch vành, do đó cần kiểm soát tốt các bệnh này.

Bác sĩ có thể kê đơn thuốc chống đông máu như:

• Aspirin: được sử dụng khá phổ biến, có tác dụng làm loãng máu, hạn chế nguy cơ hình thành cục máu đông và đau tim.
• Thuốc chẹn beta (atenolol, metoprolol) để giảm tác động của hormone adrenaline lên hoạt động của tim, từ đó có thể giúp giảm huyết áp và căng thẳng cho động mạch vành.

Bác sĩ sẽ giúp bạn lựa chọn các loại thuốc phù hợp tùy theo tình trạng của bạn.

Kết luận

Huyết khối động mạch vành là một tình trạng nguy hiểm đến tính mạng, xảy ra khi cục máu đông hình thành trong động mạch vận chuyển máu đến tim, làm giảm hoặc cản trở hoàn toàn dòng máu.

Bệnh nhân cần được điều trị kịp thời để ngăn ngừa cơn đau tim hoặc các biến chứng nguy hiểm. Nếu bạn có nguy cơ mắc bệnh này, hãy trao đổi với bác sĩ về các biện pháp phòng ngừa, thay đổi lối sống và sử dụng thuốc để giảm nguy cơ hình thành cục máu đông.