Men vi sinh có vai trò thế nào với sức khỏe vùng kín?

Nội dung chính của bài viết

• Cần nhiều nghiên cứu hơn để xác định xem liệu men vi sinh có phải là một cách hiệu quả để ngăn ngừa và điều trị các vấn đề do mất cân bằng hệ vi sinh vật âm đạo gây ra hay không.
• Tuy nhiên, một số nghiên cứu đã cho thấy việc sử dụng men vi sinh giúp tăng hiệu quả của các phương pháp điều trị và khôi phục hệ vi sinh vật khỏe mạnh.
• Hơn nữa, bổ sung men vi sinh còn mang lại rất nhiều lợi ích lớn khác cho sức khỏe mà không hề có hại nên hoàn toàn có thể thử.

Gần đây, các chuyên gia về sức khỏe đã bắt đầu phát hiện ra lợi ích của men vi sinh đối với sức khỏe của âm đạo. Bằng chứng khoa học đã chỉ ra một trong các chủng lợi khuẩn - Lactobacillus acidophilus - có thể ngăn ngừa và điều trị các vấn đề do mất cân bằng hệ vi sinh vật trong âm đạo như viêm âm đạo do vi khuẩn (nhiễm khuẩn âm đạo).

Mặc dù sẽ cần nhiều bằng chứng hơn để chứng minh tác dụng của những chủng lợi khuẩn khác nhưng trong một vài năm gần đây đã có một số nghiên cứu chỉ ra tiềm năng đầy hứa hẹn của các loại men vi sinh trong việc điều trị một số vấn đề do thay đổi độ cân bằng pH âm đạo.

Hệ vi sinh vật âm đạo

Bên trong âm đạo có hơn 50 loại vi sinh vật khác nhau cùng tồn tại, trong đó có vi khuẩn Lactobacilli. Đây là loại vi khuẩn giúp giữ cho âm đạo khỏe mạnh và không bị viêm nhiễm.

Việc thiếu đi vi khuẩn Lactobacilli và sự phát triển quá mức của một số vi khuẩn khác sẽ gây mất cân bằng trong âm đạo. Điều này xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, ví dụ như:

• Quan hệ tình dục không an toàn
• Sự thay đổi nồng độ nội tiết tố trong cơ thể
• Đang trong kỳ kinh nguyệt
• Vệ sinh vùng kín không đúng cách

Mất cân bằng hệ vi sinh vật trong âm đạo sẽ gây nên những hiện tượng như:

• Vùng kín có mùi hôi tanh
• Khí hư thay đổi bất thường
• Đau rát, khó chịu
• Ngứa ngáy

Các vấn đề do mất cân bằng hệ vi sinh vật

Mất cân bằng hệ vi sinh vật trong âm đạo là nguyên nhân gây ra nhiều vấn đề khác nhau, ví dụ như:

• Nhiễm khuẩn âm đạo
• Nhiễm nấm âm đạo
• Nhiễm trichomonas

Mất cân bằng hệ vi sinh vật âm đạo còn làm tăng nguy cơ bị viêm đường tiết niệu. Tuy nhiên, chủng vi khuẩn gây viêm đường tiết niệu và chủng gây viêm âm đạo không phải lúc nào cũng giống nhau.

Nhiễm khuẩn âm đạo

Vấn đề phổ biến nhất do mất cân bằng hệ vi sinh vật trong âm đạo là nhiễm khuẩn âm đạo hay viêm âm đạo do vi khuẩn. Nguyên nhân gây nên vấn đề này là do các chủng vi khuẩn có hại phát triển quá mức và lấn át những vi khuẩn có lợi.

Sự sinh sôi, phát triển quá mức của hại khuẩn làm tăng độ pH của âm đạo lên trên 4.5 (mức pH khỏe mạnh). Điều này làm giảm số lượng lợi khuẩn Lactobacilli. Ngoài sự thay đổi về độ pH âm đạo, những người bị viêm âm đạo do vi khuẩn còn gặp những triệu chứng như:

• Vùng kín có mùi tanh
• Nóng rát khi đi tiểu
• Khí hư có màu trắng đục hoặc trắng xám
• Ngứa ngáy

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ gặp phải vấn đề này gồm có:

• Quan hệ tình dục với nhiều người hoặc gần đây quan hệ với một người lạ
• Thường xuyên thụt rửa hoặc rửa vùng kín bằng xà phòng: âm đạo có khả năng tự làm sạch nên việc thụt rửa là không cần thiết. Điều này sẽ phá vỡ sự cân bằng tự nhiên của hệ vi sinh vật.
• Thiếu vi khuẩn Lactobacilli: số lượng lợi khuẩn ở mỗi phụ nữ là khác nhau và những người có ít lợi khuẩn hơn bình thường sẽ dễ bị viêm âm đạo.

Phương pháp chính để điều trị viêm âm đạo do vi khuẩn là sử dụng thuốc kháng sinh, có thể là dạng uống hoặc dạng dùng tại chỗ (đưa trực tiếp vào âm đạo). Ngoài ra có thể bổ sung thêm men vi sinh nhưng đây không phải giải pháp thay thế cho thuốc kháng sinh.

Nhiễm nấm âm đạo

Nhiễm nấm âm đạo hay nhiễm trùng nấm men cũng là một vấn đề do mất cân bằng hệ vi sinh vật. Trong âm đạo tồn tại một số chủng vi khuẩn có nhiệm vụ kiểm soát sự sinh sôi của các loại nấm. Nhưng khi số lượng những vi khuẩn này quá ít, đặc biệt là lợi khuẩn Lactobacillus thì sẽ tạo điều kiện cho nấm phát triển vượt tầm kiểm soát. Khi số lượng nấm chiếm ưu thế so với vi khuẩn thì sẽ dẫn đến nhiễm nấm. Hầu hết các trường hợp nhiễm nấm âm đạo đều là do một loại nấm có tên là Candida albicans (nấm men candida) gây ra nhưng thủ phạm còn có nhiều loại nấm khác nữa.

Nhiễm nấm âm đạo thường có các triệu chứng như:

• Kích ứng
• Khí hư đặc, màu trắng đục, lợn cợn hoặc lỏng như nước
• Ngứa ngáy dữ dội ở âm đạo và âm hộ
• Cảm giác nóng rát khi quan hệ tình dục và khi đi tiểu
• Đau
• Sưng đỏ

Có nhiều nguyên nhân gây ra sự phát triển quá mức của nấm men trong âm đạo, ví dụ như:

• Dùng thuốc kháng sinh: thuốc kháng sinh có thể tiêu diệt cả những vi khuẩn có lợi trong âm đạo
• Mang thai: sự thay đổi nồng độ nội tiết tố trong thai kỳ tạo điều kiện cho sự sinh sôi của nấm men
• Bệnh tiểu đường không được kiểm soát
• Hệ miễn dịch bị suy yếu
• Uống thuốc tránh thai hoặc các liệu pháp hormone khác làm tăng nồng độ estrogen

Hầu hết các dạng nhiễm nấm âm đạo đều có thể được điều trị bằng một đợt thuốc trị nấm trong thời gian ngắn. Những loại thuốc này có nhiều dạng khác nhau như dạng kem, thuốc mỡ, viên uống hay viên đặt.

Đôi khi, bác sĩ sẽ kê thuốc trị nấm đường uống đơn liều hoặc kết hợp nhiều loại thuốc với nhau.

Nhiễm trichomonas

Nhiễm trichomonas là một bệnh lây truyền qua đường tình dục rất phổ biến, xảy ra ở hàng triệu người trên thế giới. Các triệu chứng khi nhiễm trichomonas gồm có:

• Ngứa, rát, nóng, đỏ hoặc đau
• Đau khi đi tiểu
• Khí hư thay đổi bất thường: ra nhiều, lỏng, trong suốt, màu trắng đục, vàng hoặc xanh lá với mùi tanh khó chịu.

Thuốc kháng sinh metronidazole (Flagyl) hoặc tinidazole (Tindamax) là phương pháp được dùng phổ biến để điều trị nhiễm trichomonas. Men vi sinh không thể điều trị hay ngăn ngừa được bệnh này. Tuy nhiên, sự mất cân bằng hệ vi sinh vật trong âm đạo sẽ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục như nhiễm trichomonas.

Viêm đường tiết niệu

Mặc dù niệu đạo gần với âm đạo nhưng thủ phạm gây viêm đường tiết niệu và viêm âm đạo không phải lúc nào cũng giống nhau. Tuy nhiên, hệ vi sinh vật khỏe mạnh, cân bằng trong âm đạo sẽ giúp ngăn ngừa những vi khuẩn có hại xâm nhập vào đường tiết niệu.

Viêm đường tiết niệu xảy ra khi vi khuẩn xâm nhập vào đường tiết niệu qua niệu đạo và bắt đầu sinh sôi, phát triển quá mức trong bàng quang. Măc dù hệ tiết niệu có cơ chế ngăn chặn vi khuẩn lạ xâm nhập nhưng không thể ngăn được 100%.

Trong hầu hết các trường hợp, viêm đường tiết niệu chỉ ảnh hưởng đến bàng quang và niệu đạo. Tình trạng sẽ trở nên nghiêm trọng hơn nếu lan đến thận và thậm chí có thể đe dọa tính mạng.

Viêm đường tiết niệu không phải lúc nào cũng biểu hiện triệu chứng nhưng nếu có thì các triệu chứng thường là:

• Đi tiểu nhiều
• Cảm giác nóng rát khi đi tiểu
• Buồn tiểu nhưng chỉ tiểu được rất ít
• Nước tiểu đục, có màu đỏ tươi, hồng hoặc hơi nâu
• Nước tiểu có mùi nồng
• Đau vùng chậu, đặc biệt là xung quanh vùng giữa của khoang chậu và vùng mu

Viêm đường tiết niệu chủ yếu xảy ra ở phụ nữ. Lý do là bởi ống niệu đạo của phụ nữ ngắn hơn so với của nam giới, khiến vi khuẩn dễ dàng xâm nhập vào đường tiết niệu hơn. Các yếu tố làm tăng nguy cơ bị viêm đường tiết niệu gồm có:

• Quan hệ tình dục
• Gần đây quan hệ với một người lạ
• Sử dụng một số biện pháp tránh thai, chẳng hạn như màng ngăn âm đạo và chất diệt tinh trùng
• Mãn kinh
• Có vấn đề trong hệ tiết niệu, ví dụ như tắc nghẽn
• Hệ miễn dịch suy yếu
• Sử dụng ống thông tiểu
• Mới đi khám hoặc làm phẫu thuật ở hệ tiết niệu gần đây

Hầu hết các trường hợp viêm đường tiết niệu đều được điều trị bằng thuốc kháng sinh.

Loại kháng sinh mà bác sĩ kê sẽ phụ thuộc vào một số yếu tố như:

• Loại vi khuẩn có trong nước tiểu
• Tình trạng sức khỏe
• Thời gian bị viêm

Đối với những trường hợp nghiêm trọng thì sẽ cần nhập viện và điều trị bằng kháng sinh truyền tĩnh mạch.

Tác dụng của men vi sinh

Hiện vẫn chưa có đủ bằng chứng thuyết phục chứng minh men vi sinh có thể ngăn ngừa và điều trị viêm âm đạo do vi khuẩn hoặc các vấn đề khác do sự mất cân bằng hệ vi sinh vật gây ra. Đến nay, kháng sinh vẫn là phương pháp chính được sử dụng để điều trị các vấn đề này.

Điều quan trọng là phải chẩn đoán chính xác nguyên nhân để có hướng điều trị phù hợp. Men vi sinh chỉ nên được sử dụng để hỗ trợ làm tăng hiệu quả điều trị.

Các bằng chứng

Một số bằng chứng khoa học cho thấy men vi sinh trong sữa chua, viên uống và viên đặt âm đạo có thể giúp ngăn ngừa và điều trị sự mất cân bằng hệ vi sinh vật trong âm đạo.

Trong một nghiên cứu nhỏ vào năm 1996, các bác sĩ đã phát hiện ra rằng những phụ nữ ăn sữa chua chứa lợi khuẩn lactobacillus acidophilus có số lượng vi khuẩn lactobacillus trong âm đạo nhiều hơn so với những người không ăn. Những phụ nữ ăn sữa chua chứa lactobacillus acidophilus còn ít bị viêm âm đạo hơn. Kết quả nghiên cứu này cho thấy men vi sinh có tác dụng cải thiện sự mất cân bằng hệ vi sinh vật âm đạo và giảm nguy cơ viêm nhiễm.

Tương tự, các nghiên cứu nhỏ khác cũng cho thấy rằng việc dùng viên uống bổ sung men vi sinh hàng ngày có thể giúp ngăn ngừa và điều trị sự mất cân bằng hệ vi sinh vật trong âm đạo.

Trong một nghiên cứu được thực hiện ở một nhóm nhỏ phụ nữ bị viêm âm đạo do vi khuẩn, những người tham gia được chia làm hai nhóm. Một nhóm dùng kháng sinh kết hợp với men vi sinh trong khi nhóm còn lại dùng kháng sinh cùng với giả dược (những viên thuốc không chứa thành phần hoạt tính và không có bất kỳ tác dụng gì đối với vấn đề cần điều trị). Thời gian dùng thuốc là 30 ngày. Tỷ lệ khỏi viêm âm đạo sau 30 ngày là gần 90% ở nhóm dùng kháng sinh cùng với men vi sinh trong khi tỷ lệ này ở nhóm dùng kháng sinh và giả dược là 40%.

Trong một nghiên cứu nhỏ với 42 phụ nữ khỏe mạnh tham gia, kết quả cho thấy chỉ cần dùng men vi sinh là đủ để chữa khỏi viêm âm đạo do vi khuẩn và duy trì số lượng vi khuẩn trong âm đạo ở mức cân bằng.

Ngoài ra còn nhiều nghiên cứu khác đã đánh giá tác động của việc sử dụng men vi sinh dạng viên đặt để điều trị viêm âm đạo do vi khuẩn. Một nhóm các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng 57% phụ nữ sử dụng viên đặt chứa lợi khuẩn lactobacillus đã khỏi viêm âm đạo do vi khuẩn và còn duy trì được sự cân bằng hệ vi sinh vật trong âm đạo sau khi điều trị. Tuy nhiên, ở nhiều người, hiệu quả không duy trì được lâu. Các triệu chứng viêm đã tái phát sau khi có kinh nguyệt.

Mặc dù kết quả của các nghiên cứu này rất hứa hẹn nhưng hầu hết đều chỉ được thực hiện ở quy mô nhỏ. Sẽ cần thêm nhiều nghiên cứu hơn nữa để chứng minh liệu men vi sinh có đúng là phương pháp điều trị hiệu quả cho các vấn đề do mất cân bằng hệ vi sinh vật trong âm đạo hay không.

Cách bổ sung lợi khuẩn

Lactobacillus acidophilus là chủng vi khuẩn có lợi được nghiên cứu nhiều nhất về khả năng khôi phục và duy trì sự cân bằng hệ vi sinh vật âm đạo. Hai chủng khác gồm có Lactobacillus rhamnosus và Lactobacillus reuteri.

Các chuyên gia tin rằng các chủng lợi khuẩn này giúp duy trì sự cân bằng hệ vi sinh vật bằng cách bám vào bề mặt âm đạo và khiến cho các chủng vi khuẩn có hại khó phát triển hơn. Lactobacillus còn có thể bám trực tiếp vào hại khuẩn, sau đó tiêu diệt và ngăn chúng sinh sôi.

Hầu hết các chuyên gia đều khuyến nghị nên tăng cường lợi khuẩn bằng cách ăn các loại thực phẩm chứa men vi sinh thay vì dùng sản phẩm bổ sung vì thực phẩm không có rủi ro và tác dụng phụ. Các loại sữa chua chứa men sống là nguồn cung cấp Lactobacilli tốt nhất.

Ngoài ra, cắt giảm lượng đường cũng là một cách hiệu quả để giảm sự phát triển của vi khuẩn có hại trong âm đạo. Phụ nữ nên duy trì chế độ ăn nhiều loại thực phẩm chứa men vi sinh, trái cây tươi, rau xanh và ngũ cốc nguyên hạt. Những thực phẩm này được gọi là “prebiotic” hay hiểu một cách đơn giản là thức ăn của probiotic, giúp thúc đẩy sự phát triển của vi khuẩn có lợi trong cơ thể.

Khi nào cần đi khám?

Thông thường, các vấn đề do sự mất cân bằng hệ vi sinh trong âm đạo gây nên chỉ ở mức độ nhẹ đến vừa và không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Tuy nhiên, viêm âm đạo do vi khuẩn hay do nấm có thể gây khó chịu và ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống nếu không được điều trị. Và khi bị viêm đường tiết niệu thì phải điều trị ngay lập tức để tránh xảy ra các biến chứng.

Nếu gần đây có quan hệ tình dục và cảm thấy ngứa ngáy, nóng rát hoặc các triệu chứng bất thường khác ở quanh âm đạo/âm hộ thì nên đi khám bác sĩ để xem có bị bệnh nhiễm trùng lây qua đường tình dục, chẳng hạn như nhiễm trichomonas hay không.

Cần đến gặp bác sĩ nếu nghi ngờ mình bị viêm nấm âm đạo hoặc viêm đường tiết niệu và phải đi khám ngay nếu có những biểu hiện như:

• Đau bụng hoặc thắt lưng
• Sốt
• Ớn lạnh
• Cơ thể mệt mỏi
• Tiêu chảy

Đây có thể là những dấu hiệu của viêm cầu thận – một bệnh có thể tiến triển nghiêm trọng và gây nguy hiểm cho tính mạng nếu không được điều trị.