Lóc tách động mạch chủ: Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Lóc tách động mạch khiến cho máu trong động mạch rò rỉ ra ngoài và giảm lượng máu đến các cơ quan. Đây là một tình trạng rất nguy hiểm, có thể đe dọa đến tính mạng và cần được điều trị khẩn cấp.

Động mạch chủ lóc tách đột ngột là điều rất hiếm khi xảy ra nhưng đặc biệt nghiêm trọng, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Các dấu hiệu cảnh báo thường khó phát hiện và nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng này có thể gây tử vong.

Triệu chứng của lóc tách động mạch chủ

Các triệu chứng của lóc tách động mạch chủ thường giống với triệu chứng của các vấn đề về tim khác như nhồi máu cơ tim.

Đau ngực và đau ở vùng lưng trên là những triệu chứng điển hình của lóc tách động mạch chủ.

Người bệnh thường bị đau dữ dội và cảm giác giống như có vật sắc nhọn trong ngực hoặc bên trong ngực đang bị rách ra.

Khác với nhồi máu cơ tim, cơn đau do lóc tách động mạch chủ thường xuất hiện đột ngột khi tình trạng lóc tách bắt đầu xảy ra và cảm giác đau lan đến các khu vực khác của cơ thể vì tình trạng động mạch chủ ảnh hưởng đến nhiều bộ phận.

Khi tình trạng trở nên nghiêm trọng, người bệnh còn gặp phải các triệu chứng khác như:

• Đau hàm
• Đau cổ
• Đau bụng
• Đau vai
• Ngất xỉu hoặc chóng mặt
• Khó thở
• Đột ngột mệt mỏi, không có sức lực
• Ra mồ hôi
• Buồn nôn
• Nôn mửa
• Sốc

Các loại lóc tách động mạch chủ

Động mạch chủ đi ra từ tâm thất trái và đi lên một đoạn ngắn. Đoạn động mạch chủ này được gọi là động mạch chủ lên (ascending aorta). Sau đó, động mạch chủ uốn cong và đi xuống bụng. Từ đây, động mạch chủ được gọi là động mạch chủ xuống (descending aorta).

Tình trạng lóc tách có thể xảy ra ở động mạch chủ lên hoặc động mạch chủ xuống hoặc cả hai.

Lóc tách động mạch chủ được phân loại dựa trên phần động mạch bị lóc tách. Theo đó, tình trạng này được chia thành lóc tách động mạch chủ type A và lóc tách động mạch chủ type B.

Lóc tách động mạch chủ type A

Lóc tách động mạch chủ type A là khi tình trạng lóc tách xảy ra ở động mạch chủ lên.

Lóc tách động mạch chủ type B

Lóc tách xảy ra ở động mạch chủ xuống được gọi là lóc tách động mạch chủ type B. Type B không nguy hiểm như type A nếu không ảnh hưởng đến động mạch chủ lên.

Nguyên nhân gây lóc tách động mạch chủ

Mặc dù nguyên nhân chính xác gây ra tình trạng lóc tách động mạch chủ vẫn chưa được xác định rõ nhưng một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ xảy ra tình trạng này.

Bất cứ điều gì làm suy yếu thành động mạch chủ đều có thể gây lóc tách động mạch chủ, bao gồm các rối loạn di truyền khiến mô cơ thể phát triển bất thường như hội chứng Marfan, xơ vữa động mạch, tăng huyết áp không được điều trị và chấn thương vùng ngực.

Ai có nguy cơ bị lóc tách động mạch chủ?

Hàng năm, cứ 1 triệu người thì co khoảng 5 đến 30 người bị lóc tách động mạch chủ.

Mặc dù phổ biến nhất ở nam giới từ 40 đến 70 tuổi, nhưng lóc tách động mạch chủ có thể xảy ra với bất kỳ ai.

Các yếu tố sau đây có thể làm tăng nguy cơ lóc tách động mạch chủ:

• Tăng huyết áp
• Hút thuốc
• Xơ vữa động mạch
• Các rối loạn như hội chứng marfan – tình trạng mà mô cơ thể yếu hơn bình thường
• Từng phẫu thuật tim
• Chấn thương ngực
• Hẹp động mạch chủ bẩm sinh
• Van động mạch chủ bất thường
• Mang thai

Biến chứng của lóc tách động mạch chủ

Lóc tách động mạch chủ có thể khó chẩn đoán.

Lóc tách động mạch chủ có các triệu chứng giống với nhiều bệnh khác.

Vì lóc tách động mạch chủ có thể dẫn đến những vấn đề nghiêm trọng trong thời gian ngắn nên cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm đến tính mạng như:

• Vỡ động mạch chủ
• Chèn ép tim
• Nhồi máu cơ tim
• Ngừng tim
• Máu chảy ngược trong động mạch chủ
• Suy tim
• Suy tạng

Phương pháp chẩn đoán lóc tách động mạch chủ

Khi người bệnh có những triệu chứng nghi là lóc tách động mạch chủ, bác sĩ sẽ chỉ định chụp cắt lớp vi tính (CT) động mạch chủ. Chụp CT giúp xác định vị trí bị lóc tách.

Ngoài ra có thể còn cần thực hiện các phương pháp chẩn đoán khác như:

• Chụp X-quang ngực
• Chụp CT có thuốc cản quang
• Chụp cộng hưởng từ mạch máu (MRA)
• Siêu âm qua thực quản

Trong quá trình siêu âm qua thực quản, đầu dò siêu âm được đưa qua cổ họng xuống thực quản của người bệnh cho đến khi ngang với tim. Đầu dò phát ra sóng siêu âm và thu sóng siêu âm phản xạ, từ đó tạo ra hình ảnh của tim và động mạch chủ.

Phương pháp điều trị lóc tách động mạch chủ

Lóc tách động mạch chủ là tình trạng cần điều trị khẩn cấp. Nếu không được điều trị, tỷ lệ tử vong có thể lên tới 76% trong vòng 48 giờ sau khi tình trạng bắt đầu xảy ra và có thể lên tới 90%.

Phẫu thuật

Lóc tách động mạch chủ type A cần điều trị bằng phẫu thuật.

Phẫu thuật tim hở có thể được thực hiện để sửa chữa động mạch chủ bị lóc tách và cải thiện lưu thông máu. Bác sĩ sẽ rạch một đường ở ngực hoặc bụng của người bệnh để tiếp cận động mạch chủ. Trong một số trường hợp lóc tách động mạch chủ type A, người bệnh cần lắp van tim nhân tạo hoặc động mạch chủ lên nhân tạo.

Lóc tách động mạch chủ type B có thể được điều trị bằng phẫu thuật nội mạch. Trong ca phẫu thuật, bác sĩ sẽ sửa chữa động mạch chủ hoặc đặt stent, một ống rỗng giúp máu chảy bình thường qua động mạch. Loại phẫu thuật này ít xâm lấn hơn phẫu thuật tim hở. Phẫu thuật nội mạch cũng có thể được thực hiện cho những trường hợp lóc tách động mạch chủ type B phức tạp.

Sau ca phẫu thuật, người bệnh sẽ phải nằm viện một thời gian để theo dõi. Nếu phát sinh biến chứng, chẳng hạn như đột quỵ hay tổn thương thận cấp tính, người bệnh sẽ được điều trị kịp thời.

Thuốc

Người bệnh cũng có thể cần dùng thuốc điều trị tăng huyết áp, bất kể bị loại lóc tách nào. Nhóm thuốc thường được sử dụng là thuốc chẹn beta. Các loại thuốc này có thể làm giảm cả nhịp tim và huyết áp. Bác sĩ thường kê thêm thuốc giảm đau, ví dụ như morphin.

Tiên lượng của người bị lóc tách động mạch chủ

Tiên lượng của những người bị lóc tách động mạch chủ phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tuổi tác, tình trạng sức khỏe và mức độ nghiêm trọng của tình trạng lóc tách động mạch chủ.

Lóc tách động mạch chủ làm giảm lưu lượng máu giàu oxy đến các cơ quan. Phẫu thuật có thể khôi phục lưu lượng máu nhưng nếu các cơ quan bị thiếu oxy trong thời gian quá dài thì sẽ bị tổn thương không thể phục hồi và có thể dẫn đến biến chứng lâu dài.

Ví dụ, giảm lưu lượng máu đến não có thể gây ra các vấn đề vĩnh viễn về khả năng kiểm soát vận động và chức năng nhận thức. Người bệnh sẽ phải trải qua quá trình phục hồi chức năng để khôi phục khả năng đi lại, giao tiếp và thực hiện các hoạt động khác.

Nếu không được điều trị kịp thời, lóc tách động mạch chủ có thể gây tử vong.

Phòng ngừa lóc tách động mạch chủ

Cơ quan Y tế dự phòng Hoa Kỳ (USPSTF) khuyến nghị nam giới từ 65 đến 75 tuổi, những người đã hoặc đang hút thuốc nên siêu âm để sàng lọc phình động mạch chủ. Khi tình trạng này xảy ra, phát hiện sớm sẽ giúp cải thiện cơ hội sống sót.

Khi mắc bệnh tim hoặc các bệnh lý ảnh hưởng đến tim, hãy thực hiện những điều sau đây để giảm nguy cơ lóc tách động mạch chủ:

• Khám sức khỏe định kỳ.
• Đi khám ngay khi nhận thấy bất kỳ triệu chứng bất thường nào
• Điều chỉnh chế độ ăn uống và tập thể dục đều đặn để tăng cường sức khỏe tim mạch.
• Dùng đủ các loại thuốc được kê, gồm có thuốc điều trị tăng huyết áp và thuốc hạ cholesterol.

Tóm tắt bài viết

Lóc tách động mạch chủ là tình trạng nghiêm trọng xảy ra khi các lớp của thành động mạch chủ bị tách ra. Đây là động mạch chính vận chuyển máu giàu oxy từ tim đến phần còn lại của cơ thể. Mặc dù chưa xác định được nguyên nhân chính xác nhưng một số yếu tố như chấn thương ngực, tăng huyết áp, hút thuốc và bất thường về cấu trúc động mạch chủ có thể làm tăng nguy cơ lóc tách động mạch chủ.

Lóc tách động mạch chủ có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Các biện pháp để giảm thiểu nguy cơ lóc tách động mạch chủ là khám sức khỏe định kỳ, giải quyết các yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp và tránh chấn thương ngực.