Dị ứng thực phẩm ở trẻ

Con của tôi có thể bị dị ứng thực phẩm không?

Có thể, mặc dù một nghi ngờ về dị ứng thực phẩm thường hóa ra là một vấn đề khác. Ví dụ, đứa trẻ bị đau bụng hoặc tiêu chảy sau khi ăn gì đó, có thể không dị ứng với loại thức ăn này mà chỉ gặp khó khăn khi tiêu hóa thức ăn. Bằng cách hiểu được cơ chế của bệnh dị ứng, bạn có thể nhận ra các dấu hiệu sớm. Điều quan trọng là phải biết cần làm gì nếu con bạn có phản ứng dị ứng. Các chuyên gia ước tính rằng dị ứng thực phẩm ảnh hưởng đến 4 – 8% trẻ em. Và con số này đã tăng lên 50% trong thập kỷ qua, theo một số ước tính. Theo một nghiên cứu của Cơ quan Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch Hoa Kỳ (CDC) năm 2013, tỷ lệ dị ứng thực phẩm ở trẻ em dưới 18 tuổi đã tăng từ 3,4% trong năm 1997-1999 lên 5,1% trong năm 2009-2011.

Điều gì sẽ xảy ra nếu con tôi bị dị ứng với thực phẩm?

Khi trẻ em bị dị ứng với thực phẩm, cơ thể của chúng sẽ xem thức ăn như kẻ xâm lược và phát động một cuộc tấn công của hệ miễn dịch. Đôi khi cơ thể tạo ra một kháng thể gọi là IGE, một protein có thể phát hiện thức ăn. Nếu con bạn ăn thức ăn đó một lần nữa, kháng thể sẽ cho hệ thống miễn dịch của con bạn phóng thích các chất như histamine để chống lại “kẻ xâm lược”. Những chất này gây ra các triệu chứng dị ứng, có thể nhẹ hoặc nghiêm trọng. Các triệu chứng thường xuất hiện trong vòng vài phút đến hai giờ sau khi ăn một loại thực phẩm cụ thể.

Con bạn có thể phàn nàn rằng lưỡi hoặc miệng của bé bị ngứa hoặc nóng, hoặc chỉ nói rằng miệng của bé có cảm giác rất buồn cười. Tai của bé có thể bị ngứa, hoặc bé sẽ phát ban hoặc bị khó thở. Nếu con bạn bị dị ứng trầm trọng, nó có thể đe dọa đến tính mạng. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, các triệu chứng dị ứng thức ăn như chứng chàm (eczema) hoặc các vấn đề về đường tiêu hóa như nôn hoặc tiêu chảy là mãn tính hoặc đang diễn ra. (Eczema là các đốm da khô, có vảy trên da mặt, cánh tay, thân cây, hoặc chân của trẻ). Trẻ em có thể phản ứng với thức ăn ngay cả khi đã ăn nó trước đó mà không có bất kỳ vấn đề gì. Vì vậy, một đứa trẻ kế thừa xu hướng dị ứng với trứng có thể không có phản ứng nào trong vài lần đầu tiên ăn trứng - nhưng cuối cùng các triệu chứng sẽ xuất hiện.

Hãy ghi nhớ rằng những phơi nhiễm ban đầu của con bạn đối với thành phần này có thể là khi nó được kết hợp với cái gì đó khác - ví dụ như trứng, sữa, hoặc các loại củ trong một chiếc bánh. Có một loại dị ứng thực phẩm cụ thể mà chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh. Nó được gọi là hội chứng viêm ruột do protein thực phẩm (FPIES) và nó gây ra các phản ứng tiêu hóa, như nôn mửa và tiêu chảy, và mất nước. Nó không phổ biến, nhưng có thể rất nghiêm trọng.

Các triệu chứng nghiêm trọng của FPIES thường xuất hiện khoảng hai đến ba giờ sau khi bé ăn, nhưng đôi khi trẻ sơ sinh ăn thường xuyên (ví dụ như sữa mẹ hoặc sữa bột) sẽ có các triệu chứng ngày càng nặng. Sữa bò hoặc đậu nành (trong sữa), và các protein trong sữa mẹ là những tác nhân gây bệnh phổ biến nhất trong những tháng đầu đời. Khi bé bắt đầu ăn những thức ăn đặc hơn, gạo và yến mạch là những thủ phạm phổ biến nhất, mặc dù bất cứ loại thực phẩm nào cũng có thể có trách nhiệm. FPIES có thể khó chẩn đoán (không có xét nghiệm dị ứng tiêu chuẩn). Hầu hết trẻ sơ sinh bị FPIES đều sớm hồi phục từ khi còn nhỏ.

Con tôi có thể bị dị ứng với loại thức ăn nào? Con người có thể bị dị ứng với bất kỳ loại thực phẩm nào, nhưng tám nhóm thực phẩm sau góp phần gây nên 90% các dị ứng thực phẩm: trứng, sữa, đậu phộng, lúa mì, đậu nành, các loại hạt (như hạt óc chó, hạt bào ngư (Brazil nut) và hạt điều), cá (như cá ngừ, cá hồi và cá tuyết), và động vật giáp xác (tôm hùm, tôm và cua).

Tôi nên làm gì nếu nghĩ rằng con tôi bị dị ứng với thực phẩm?

Nếu con bạn dường như có vấn đề về hô hấp, sưng mặt hoặc môi, hoặc nôn mửa hoặc tiêu chảy nặng sau khi ăn, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức. Phản ứng dị ứng nghiêm trọng không phải là chuyện có thể đùa. Đường thở của con bạn có thể đóng lại trong vòng vài phút, vì vậy đừng gọi bác sĩ để được hướng dẫn hoặc lái xe đưa trẻ đến phòng cấp cứu.

Bạn cần nhân viên y tế ngay tại hiện trường càng sớm càng tốt. Nếu con của bạn luôn có các triệu chứng trong vòng hai giờ sau khi ăn một loại thức ăn nào đó, hãy nói chuyện với bác sĩ của bé. Bạn có thể được giới thiệu đến chuyên gia về dị ứng nhi khoa để làm xét nghiệm. Bác sĩ chuyên khoa dị ứng có thể cho bạn biết loại thức ăn nào đang gây ra vấn đề và liệu các triệu chứng có phải là một phần của phản ứng miễn dịch hay không (dấu hiệu của dị ứng), hoặc là dấu hiệu cho thấy con bạn không thể tiêu hóa thức ăn (không dung nạp thức ăn).

Một khi bé đã bị dị ứng với một loại thực phẩm, bạn sẽ phải chuẩn bị sẵn sàng để ngừa trường hợp nó xảy ra lần nữa. Ngay cả khi phản ứng đầu tiên là nhẹ, lần tiếp theo có thể sẽ nghiêm trọng. Bác sĩ của con bạn có thể cung cấp cho bạn một kế hoạch hành động, bao gồm các hướng dẫn về cách xử lý phản ứng dị ứng.

Bác sĩ có thể khuyên bạn nên mang theo một ống tiêm tự động epinephrine, giúp tiêm thuốc epinephrine khẩn cấp. Bác sĩ có thể kê toa và chỉ cho bạn cách sử dụng trong trường hợp xuất hiện phản ứng. Các thiết bị này sẽ tự động điều chỉnh đúng liều epinephrine để ngăn chặn phản ứng dị ứng. Trong một số trường hợp - nếu bé rất có trách nhiệm và luật pháp địa phương cho phép - một đứa trẻ lớn hơn có thể tự mang theo ống tiêm epinephrine. Nói chuyện với bác sĩ của con bạn về việc liệu đó có nên áp dụng cho con bạn hay không.

Đảm bảo rằng bất cứ ai chăm sóc con của bạn - người giữ trẻ, người thân, nhân viên chăm sóc ban ngày, giáo viên - đều biết về bệnh dị ứng của bé và thực phẩm nào bị cấm. Chỉ ra các loại thực phẩm có thể chứa chất này và yêu cầu người chăm sóc kiểm tra lại các thành phần. Cũng cần đảm bảo rằng người chăm sóc biết chính xác phải làm gì nếu con của bạn có phản ứng dị ứng.

Các bệnh dị ứng có di truyền hay không?

Con của bạn có thể thừa hưởng xu hướng bị dị ứng nhưng không nhất thiết là dị ứng cụ thể. Ví dụ, nếu bạn bị dị ứng phấn hoa/cỏ, dị ứng vật nuôi, hoặc dị ứng thực phẩm, con của bạn có 50% nguy cơ gặp phải một số dị ứng, mặc dù có thể không giống bạn. Xác suất đó lên tới 75% khi cả bố và mẹ đều bị dị ứng. Dị ứng thực phẩm có thể bắt đầu ở mọi lứa tuổi. Trẻ bị dị ứng thực phẩm có nguy cơ bị dị ứng khác và các bệnh liên quan khác như viêm da và hen suyễn cao gấp 2 - 4 lần so với trẻ không bị dị ứng.

Trẻ có hết bị dị ứng thực phẩm không? Nhiều trẻ hết bị dị ứng đối với sữa, trứng, đậu nành và lúa mì từ khi còn nhỏ. Các chứng dị ứng với đậu phộng, các loại hạt, cá, và động vật giáp xác có nhiều khả năng sẽ bị cả đời hơn so với các dị ứng thức ăn khác.

Sự không dung nạp thức ăn là gì và nó khác dị ứng thức ăn như thế nào?

Phản ứng bất lợi đối với thực phẩm được báo cáo bởi khoảng 20% dân số Hoa Kỳ, nhưng phần lớn những phản ứng này không phải là dị ứng. Loại phổ biến nhất của phản ứng bất lợi là không dung nạp thực phẩm. Sự không dung nạp thực phẩm không liên quan đến hệ miễn dịch. Nếu con của bạn bị không dung nạp thức ăn, điều đó có thể có nghĩa là bé gặp rắc rối khi tiêu hóa một loại thức ăn cụ thể. Bạn có thể nhận thấy rằng mỗi lần bé ăn hoặc uống loại thực phẩm đó, bé sẽ bị các triệu chứng tiêu hóa như khí xì hơi, đầy hơi, hoặc tiêu chảy.

Phổ biến nhất là không dung nạp lactose. Những người không dung nạp lactose thiếu enzym cần thiết để tiêu hóa đường trong sữa bò và các sản phẩm bơ sữa khác.

Tôi nên làm gì nếu nghĩ rằng con tôi có thể bị dị ứng thực phẩm?

Hãy nói chuyện với bác sĩ của bé. Bác sĩ có thể đề nghị ghi nhật ký thức ăn để giúp xác định nguyên nhân hoặc thay đổi sữa bột, nếu con bạn vẫn còn là trẻ sơ sinh và cho bú bình, và có thể giới thiệu bạn đến một bác sĩ chuyên khoa về dị ứng hoặc chuyên khoa dạ dày-ruột.

Bác sĩ chuyên khoa dị ứng sẽ hỏi những câu hỏi chi tiết về các triệu chứng của con bạn. Một xét nghiệm dị ứng trên da hoặc xét nghiệm máu có thể được thực hiện để xác định xem các triệu chứng có phải là do phản ứng miễn dịch hay không. Nếu xét nghiệm trên da làm xuất hiện mày đay hoặc xét nghiệm máu cho thấy con của bạn có kháng thể IgE đối với thực phẩm, có khả năng bé dị ứng với thực phẩm cụ thể đó.

Nếu xét nghiệm có kết quả âm tính, các triệu chứng của con bạn ít có khả năng là dị ứng thức ăn, mà có thể là do không dung nạp thức ăn. Vào thời điểm đó, bạn có thể được giới thiệu đến một bác sĩ chuyên khoa về dạ dày-ruột để xác định nguyên nhân của tình trạng không dung nạp hoặc để tìm ra các cách giải thích khác cho các triệu chứng của con bạn.

Tôi có thể làm điều gì để ngăn ngừa hoặc trì hoãn chứng dị ứng thực phẩm?

Đây là câu hỏi quan trọng. Trước đây, Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) đề xuất trì hoãn việc cung cấp một số loại thực phẩm cho trẻ em có nguy cơ bị dị ứng vì bố mẹ chúng đã bị dị ứng. Nhưng thực tiễn ở các nền văn hoá khác - và các nghiên cứu gần đây - cho thấy đó có thể không phải là cách tốt nhất. AAP hiện cho rằng không có bằng chứng chắc chắn rằng việc hoãn cung cấp các thực phẩm gây dị ứng có thể bảo vệ trẻ em khỏi bị dị ứng. Trên thực tế, việc trì hoãn việc cung cấp các loại thực phẩm gây dị ứng có thể làm tăng nguy cơ dị ứng thực phẩm.

Nếu bạn nghĩ rằng con của bạn có thể bị dị ứng thực phẩm, hãy nói chuyện với bác sĩ để tìm ra chiến lược tốt nhất. Các chuyên gia đang đề xuất bạn cung cấp các loại thực phẩm mới, kể cả các chất gây dị ứng tiềm ẩn, bắt đầu từ 4 - 6 tháng tuổi, sau khi một số thực phẩm điển hình khác đã được bắt đầu (như trái cây và rau quả và ngũ cốc). Giới thiệu các loại thực phẩm mới, bao gồm cả các chất gây dị ứng tiềm ẩn, mỗi thứ một lần, vì vậy nếu con bạn có phản ứng, bạn sẽ biết bé đang phản ứng với cái gì. Đừng cho con bạn uống sữa bò cho đến khi bé được 12 tháng tuổi, nhưng các sản phẩm từ sữa khác thì không sao. Nuôi con bằng sữa mẹ có thể giúp bảo vệ bé khỏi bị dị ứng. Cân nhắc việc cho con bú sữa mẹ càng lâu càng tốt, đặc biệt nếu bạn có tiền sử gia đình bị dị ứng.

Có thể điều trị dị ứng thực phẩm được không?

Scott Sicherer, giáo sư khoa nhi, dị ứng và miễn dịch học tại Trường Y khoa Icahn tại Mount Sinai, New York, cho biết: “Có một số cách tiếp cận đầy hứa hẹn đang được nghiên cứu, và các phương pháp điều trị tốt hơn sẽ được đưa ra trong vài năm tới. Tuy nhiên, vào thời điểm hiện tại, không có thuốc chữa hoặc phòng ngừa phản ứng dị ứng với thực phẩm, và các thuốc tiêm dị ứng dùng cho bệnh dị ứng theo mùa không có tác dụng với dị ứng thực phẩm. Điều quan trọng để ngăn ngừa phản ứng dị ứng là tránh thực phẩm gây dị ứng một cách nghiêm ngặt. Việc tránh một loại thực phẩm cụ thể là phức tạp hơn ta nghĩ. Thực phẩm xuất hiện trong những món không có vẻ sẽ có, và thậm chí chỉ một chút cũng đủ để gây ra phản ứng dữ dội. Hầu hết những người bị phản ứng nặng đều đã ăn một loại thức ăn mà họ nghĩ là an toàn.

Bạn sẽ phải thận trọng về việc đọc nhãn thực phẩm, biết thành phần nào cần tránh, và hỏi về các thành phần trong các món ăn của nhà hàng hoặc thức ăn ở nhà bạn bè. Luật pháp yêu cầu các nhà sản xuất thực phẩm phải đưa ra danh sách các chất gây dị ứng thực phẩm hàng đầu trên nhãn sản phẩm: trứng, sữa, lúa mì, đậu nành, đậu phộng, các loại hạt, cá và động vật giáp xác (cua, tôm và tôm hùm nhưng không nhuyễn thể như trai, mực ống). Hạt, cá, và động vật giáp xác phải được kể tên cụ thể.

Tất cả các chất gây dị ứng phải được liệt kê bằng ngôn ngữ đơn giản. Ví dụ: nhãn phải nói “trứng” thay vì “albumin” hoặc “trứng” trong dấu ngoặc đơn sau “albumin”. Nếu bạn không chắc chắn về thành phần của sản phẩm, hãy gọi cho nhà sản xuất. Nếu con của bạn phải tránh ăn nhiều loại thực phẩm, hãy nói chuyện với bác sĩ về việc gặp chuyên gia dinh dưỡng, để đảm bảo các chất dinh dưỡng trong chế độ ăn uống của bé là đầy đủ.

Các protein gây dị ứng có thể truyền qua sữa mẹ. Vì vậy, bạn có thể phải từ bỏ thực phẩm gây dị ứng nếu bạn đang nuôi một đứa trẻ bị dị ứng thực phẩm. Và nếu bạn đang cho con uống sữa công thức và con bạn dường như bị dị ứng với sữa bò, bạn có thể cần phải thay đổi sữa. Một số trẻ dị ứng với sữa bò cũng bị dị ứng với đậu nành, vì vậy điều quan trọng là hãy thảo luận tình hình với bác sĩ của con bạn trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi nào. Nếu con của bạn đã được chẩn đoán bị dị ứng thực phẩm, bạn sẽ muốn học tất cả những gì bạn có thể - bao gồm chính xác những loại thức ăn cần tránh, cách đọc nhãn và cách nhận biết các dấu hiệu phản ứng dị ứng sớm.