Điều trị xạ phẫu Cyberknife đối với u thần kinh thính giác - Bệnh viện 108

U dây thần kinh thính giác:

• Hay u dây thần kinh số VIII (vestibular schwannoma, hay acoustic neuroma, acoustic neurilemoma, acoustic neurinoma)
• Là một khối u lành tính phát triển chậm, thường phát triển từ dây thần kinh tiền đình (vestibular) hoặc hiếm khi từ ốc tai (cochlear) của ống tai trong.
• Khối u bắt nguồn từ hiện tượng quá sản tế bào schwann, là tế bào bọc quanh sợi thần kinh thính giác.

Vị trí giải phẫu:

• Khi khối u phát triển sẽ đè ép các dây thần kinh thăng bằng và thính giác (40-50% BN), gây suy giảm thính giác một bên (unilateral)
• Hiếm khi cả hai bên (bilateral) gây ù tai và mất thăng bằng, chóng mặt.

Triệu chứng:

• Mất thăng bằng và chóng mặt
• Khối u có thể chèn vào dây thần kinh số V (trigeminal nerver) gây ra hiện tượng tê bì nửa mặt.
• Khối u còn có thể đè ép dây thần kinh số VII (dây thần kinh mặt) gây ra tình trạng yếu và/hoặc co cơ mặt (facial weakness, twitching).
• Đau đầu và suy giảm thính lực là biểu hiện thường gặp
• Nếu khối u phát triển lớn hơn choán trong góc cầu tiểu não, đè ép vào thân não và tiểu não, đe dọa tính mạng của bệnh nhân hoặc cản trở sự lưu thông dịch não tủy (hiện tượng não úng thủy - hydrocephalus).

Điều trị:

• Chẩn đoán sớm u dây VIII là yếu tố then chốt để ngăn chặn hậu quả do nó gây ra.
• Có 3 lựa chọn cơ bản để điều trị: 1) Phẫu thuật 2) Xạ phẫu và 3) Theo dõi định kỳ bằng các thiết bị chẩn đoán hình ảnh.
• Ngoài ra còn có thể dùng xạ ngoài phân liều hoặc xạ trị proton để điều trị.
• Đối với một số bệnh nhân cao tuổi với các khối u nhỏ có thể chỉ theo dõi về mức độ tiến triển bằng chụp cộng hưởng từ định kỳ để so sánh, đánh giá.

Phương pháp phẫu thuật: 

• Retrosigmoid (Suboccipital): Đường vào sau xoang sigmoid, dưới chẩm
• Translabyrinthine Approach: Phẫu thuật xuyên mê đạo
• Middle Cranial Fossa Approach: Đường vào hố sọ giữa

Kết quả bảo tồn:

Dây VII:

• Dây VII bị tổn thương sẽ gây tình trạng méo miệng, liệt 1/4 dưới của mặt (dây VII trung ương), liệt 1/2 mặt (dây VII ngoại vi).
• Phụ thuộc vào kích thước khối u và kinh nghiệm của phẫu thuật viên mà kết quả bảo tồn chức năng dây VII có thể đạt được > 90% số bệnh nhân có khối u < 1,5cm (House-Brackmann độ I-II)

Dây VII:

• Chức năng nghe
• Ù tai:

Kỹ thuật xạ phẫu

• Xạ phẫu có thể được thực hiện bằng Gamma Knife, các máy gia tốc chuyên dụng hoặc xạ trị chùm hạt nặng proton.
• Kỹ thuật cố định đầu, chụp ảnh lập thể, lập kế hoạch mô phỏng xạ phẫu và chiếu tia giữa các kỹ thuật này có một số điểm khác nhau.
• Sử dụng Gamma Knife phải cần đến khung định vị gắn vào hộp sọ bệnh nhân sau khi gây tê tại chỗ bắt vít và do đó thông thường chỉ thực hiện một phân liều duy nhất. 
• Liều xạ vào thùy thái dương và ốc tai của GK cao hơn so với CK. Liều xạ vào thùy thái dương > 6Gy sẽ làm giảm IQ (Romannalli, Lancet 2009)
• Xạ phẫu bằng CyberKnife không cần dùng khung và vít kim loại

Đánh giá sau xạ phẫu

Bệnh nhân được đánh giá bằng MRI (có tiêm thuốc tương phản) định kỳ sau 6, 12 tháng và 2, 4, 8, 16 năm và được đánh giá thính lực (PTA và SDS).

Nguồn: Bệnh viện 108