Chẩn đoán xác định các loại u tuyến yên - Bệnh viện Đại học Y Hà Nội

Tuyến yên

• Là một tuyến nội tiết nằm trong hố yên và được nối với vùng hạ đồi phía trên bằng cuống tuyến yên.
• Do đó, khối u tuyến yên có thể làm thay đổi thị trường (mắt), liệt thần kinh sọ, xâm lấn vào xoang bướm.
• Tuyến yên gồm có 2 thùy là: thùy trước và thùy sau.

Thùy trước tuyến yên 

• Hormon tăng trưởng (GH)
• Hormon hướng tuyến giáp (TSH)
• Hormon hướng tuyến thượng thận (ACTH)
• Hormon hướng sinh dục (FSH, LH)
• Prolactin (PRL)

Thùy sau tuyến yên

• Tiết Oxytocin và hormon kháng lợi niệu ADH (vasopressin).

Biểu hiện 

Hội chứng nội tiết:

• Khối u tuyến yên có thể tiết hormon hay không tiết hormon.
• Nếu khối u không tiết hormone có thể gây tình trạng suy tuyến yên từng phần hoặc toàn phần. Nếu khối u tiết hormon sẽ gây tình trạng cường năng tuyến đích tùy theo loại hormone nào được tiết ra:
• Khối u tiết GH: nếu ở người lớn gây bệnh to đầu chi, ở trẻ em gây bệnh khổng lồ.
• Khối u tiết ACTH: hội chứng Cushing.
• Khối u tiết Prolactin: vô kinh chảy sữa ở nữ.
• Khối u tiết TSH hay LH FSH: hiếm gặp.

Hội chứng khối u:

• Thay đổi tùy theo kích thước khối u, bao gồm nhức đầu, thay đổi thị trường, lồi mắt, liệt thần kinh sọ,…

Triệu chứng chung 

• Đa số khối u tuyến yên sản xuất một hoặc nhiều hormone với lượng lớn. 
• Cường tuyến giáp
• Hội chứng Cushing
• Hội chứng người khổng lồ hoặc bệnh to cực (acromegaly)
• Tiết sữa
• Các triệu chứng gây ra bởi sự chèn ép của một khối u tuyến yên lớn: Nhức đầu, ngủ lịm, chảy nước mũi, buồn nôn và nôn, rối loạn khứu giác và thị giác

Chẩn đoán 

• Các xét nghiệm nội tiết để xác định loại u tuyến yên.
• Đo thị lực, thị trường.
• Chụp cộng hưởng từ não để xác định kích thước và vị trí khối u.

Bệnh do tuyến yên

Bệnh to đầu chi (Acromegaly)

• Adenom tuyến yên tiết quá nhiều hormon tăng trưởng GH
• Bệnh hay gặp ở nữ, gây dị dạng cơ thể do ảnh hưởng biến dạng bộ xương, mô mềm và nội tạng.
• Biểu hiện: Trán hẹp, da dày và tiết nhiều chất nhờn, cung lông mày và gó má nhô cao, môi dày và rộng, lưỡi to và dày, răng cửa thưa, ngón tay, chân to, giọng nói khàn, tim to, gan to, vô kinh có/không kèm theo chảy sữa (nữ), bất lực (nam), đau khớp, mệt mỏi.
• Điều trị: chủ yếu ngoại khoa, có khi cần bổ sung xạ trị, điều trị nội khoa đơn thuần ít có hiệu quả.

Bệnh Cushing

• Adenom tuyến yên tiết quá nhiều hormon ACTH dẫn tới kích thích vỏ tuyến thượng thận tăng tiết cortisol và androgen gây hội chứng Cushing và cường androgen trên lâm sàng.
• Biểu hiện: Hội chứng Cushing, rậm lông, mụn, vô kinh (nữ), bất lực (nam).
• Điều trị: chủ yếu ngoại khoa.

U tiết prolactin

• Adenom tuyến yên tiết quá nhiều prolactin. Đây là loại adenom tuyến yên thường gặp nhất hiện nay và có khả năng đáp ứng tốt với điều trị nội khoa.
• Biểu hiện: Thường gặp ở nữ giới (80%) với triệu chứng hay gặp là mất kinh, chảy sữa. Ở trẻ vị thành niên có thể biểu hiện là chậm dậy thì, vô kinh. Ở nam giới: bất lực, vú to, chảy sữa. Nếu adenoma lớn, có thể gây hội chứng khối u.
• Điều trị: chủ yếu nội khoa, chỉ điều trị ngoại khoa khi thất bại với điều trị thuốc hay có biến chứng cấp

Nguồn: Bệnh viện Đại học Y Hà Nội