Bệnh Buerger (viêm thuyên tắc mạch máu) điều trị bằng cách nào?

Hầu như tất cả những người được chẩn đoán mắc bệnh Buerger đều hút thuốc lá hoặc sử dụng các dạng thuốc lá khác, chẳng hạn như thuốc lá nhai. Bỏ thuốc lá là cách duy nhất để điều trị bệnh Buerger. Nếu vẫn tiếp tục hút thuốc, người bệnh có thể phải cắt cụt toàn bộ hoặc một phần chi.

Triệu chứng bệnh Buerger

Các triệu chứng của bệnh Buerger:

• Châm chích hoặc tê ở bàn tay, bàn chân.
• Bàn tay, bàn chân sưng phù, tái nhợt, hơi đỏ và chuyển sang màu xanh tím do máu bị ứ lại tại các chi.
• Đau nhức từng cơn ở cẳng chân và bàn chân hoặc ở cánh tay và bàn tay. Cơn đau có thể xảy ra khi cử động tay hoặc chân và giảm bớt khi dừng lại hoặc khi nghỉ ngơi.
• Viêm dọc theo tĩnh mạch ngay dưới bề mặt da (do cục máu đông trong tĩnh mạch).
• Ngón tay và ngón chân tím tái khi gặp lạnh (hội chứng Raynaud).
• Các vết loét gây đau hình thành trên ngón tay và ngón chân.

Nguyên nhân gây bệnh Buerger

Chưa rõ nguyên nhân chính xác gây bệnh Buerger. Mặc dù việc sử dụng thuốc lá góp phần gây bệnh Buerger nhưng khoa học vẫn chưa lý giải được tại sao thuốc lá lại gây bệnh. Có ý kiến cho rằng các chất hóa học trong thuốc lá gây kích ứng niêm mạc mạch máu và khiến cho các mạch máu sưng lên.

Theo các chuyên gia, một số người mắc bệnh Buerger là do di truyền. Cũng có thể căn bệnh này xảy ra do phản ứng tự miễn, trong đó hệ miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm các mô khỏe mạnh.

Những ai có nguy cơ mắc bệnh Buerger?

Hút thuốc lá

Hút thuốc lá làm tăng đáng kể nguy cơ mắc bệnh Buerger. Bệnh Buerger có thể xảy ra do cả thuốc lá thông thường và các dạng thuốc lá khác như thuốc lá nhai, thuốc lào hay xì gà.

Những người hút thuốc lá tự cuốn và những người hút nhiều hơn một gói rưỡi thuốc lá (30 điếu) mỗi ngày có nguy cơ mắc bệnh Buerger cao nhất. Tỷ lệ mắc bệnh Buerger cao nhất ở các quốc gia vùng Địa Trung Hải, Trung Đông và Châu Á - những nơi hút nhiều thuốc lá nhất.

Viêm nướu mãn tính

Nhiễm trùng nướu trong thời gian dài có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh Buerger, mặc dù vẫn chưa rõ lý do dẫn đến mối liên hệ này.

Giới tính

Nam giới có nguy cơ mắc bệnh Buerger cao hơn phụ nữ. Sự khác biệt này có thể là do tỷ lệ nam giới hút thuốc cao hơn phụ nữ.

Tuổi tác

Bệnh Buerger thường bắt đầu xảy ra trước 45 tuổi.

Biến chứng của bệnh Buerger

Khi bệnh Buerger tiến triển nặng, lưu lượng máu đến tay và chân sẽ giảm. Nguyên nhân là do mạch máu bị tắc nghẽn khiến máu khó lưu thông đến các đầu ngón tay và ngón chân. Giảm lưu lượng máu đồng nghĩa với việc các mô không được cung cấp đủ oxy và các chất dinh dưỡng cần thiết.

Điều này khiến cho da và mô ở đầu ngón tay và ngón chân bị chết (hoại thư). Các dấu hiệu của hoại thư gồm có da chuyển màu xanh hoặc tím đen, mất cảm giác ở ngón tay hoặc ngón chân và có mùi thối khó chịu. Hoại thư là một tình trạng nghiêm trọng, thường phải phẫu thuật cắt cụt các ngón tay và ngón chân bị hoại thư.

Phòng ngừa bệnh Buerger

Bỏ thuốc lá

Gần như tất cả những người mắc bệnh Buerger đều đã hoặc đang sử dụng thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điếu thông thường. Để ngăn ngừa bệnh Buerger thì điều quan trọng là không sử dụng thuốc lá.

Cai thuốc là điều không đơn giản. Rất nhiều người cố gắng cai thuốc nhưng không thành công hoặc bỏ được một thời gian rồi tiếp tục sử dụng lại. Tuy nhiên, bỏ thuốc lá là điều rất cần thiết để bảo vệ sức khỏe.

Chẩn đoán bệnh Buerger

Mặc dù không có phương pháp nào có thể xác nhận bệnh Buerger nhưng bác sĩ sẽ đề nghị thực hiện các kỹ thuật chẩn đoán dưới đây để loại trừ các bệnh lý khác:

Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu giúp phát hiện một số chất trong máu và từ đó có thể loại trừ các vấn đề sức khỏe khác cũng gây ra các dấu hiệu và triệu chứng tương tự bệnh Buerger. Ví dụ, xét nghiệm máu có thể giúp loại trừ các bệnh tự miễn như xơ cứng bì hoặc lupus ban đỏ hệ thống, rối loạn đông máu và bệnh tiểu đường.

Nghiệm pháp Allen

Bác sĩ có thể tiến hành một kỹ thuật chẩn đoán đơn giản gọi là nghiệm pháp Allen để kiểm tra lưu lượng máu qua các động mạch vận chuyển máu đến tay. Trong nghiệm pháp Allen, người bệnh nắm tay thật chặt để đẩy máu ra khỏi bàn tay. Bác sĩ ấn lên các động mạch ở mỗi bên cổ tay để làm chậm tốc độ máu chảy trở lại tay và khiến cho bàn tay mất đi màu sắc bình thường.

Tiếp theo, người bệnh mở tay ra và bác sĩ ngừng ấn lên động mạch. Tốc độ tay hồng hào trở lại giúp đánh giá tình trạng của các động mạch. Máu chảy chậm trở lại tay có thể là dấu hiệu của một vấn đề bất thường, chẳng hạn như bệnh Buerger.

Chụp mạch vành

Chụp mạch vành giúp kiểm tra tình trạng của các động mạch. Chụp mạch vành có thể được thực hiện bằng các kỹ thuật không xâm lấn như chụp cắt lớp vi tính (CT) và chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc bằng kỹ thuật xâm lấn, trong đó một ống thông được đưa vào trong động mạch của người bệnh. Sau đó, thuốc cản quang được tiêm qua ống thông vào động mạch và tiến hành chụp X-quang. Thuốc cản quang làm cho động mạch nổi rõ trên ảnh X-quang và giúp phát hiện những vị trí bị tắc nghẽn.

Bác sĩ có thể đề nghị chụp mạch vành ở cả tay và chân, ngay cả khi các triệu chứng của bệnh Buerger chỉ xuất hiện ở một trong các chi. Trong hầu hết các trường hợp, bệnh Buerger xảy ra ở nhiều chi cùng lúc nên cho dù các triệu chứng chỉ có ở một trong các chi thì vẫn nên chụp mạch vành ở cả hai tay và hai chân để phát hiện sớm các dấu hiệu tổn thương mạch.

Điều trị bệnh Buerger

Cai thuốc lá

Mặc dù hiện chưa có cách chữa khỏi bệnh Buerger nhưng cách hiệu quả nhất để ngăn bệnh tiến triển nặng thêm là ngừng sử dụng tất cả các loại thuốc lá. Dù chỉ hút một vài điếu thuốc mỗi ngày cũng có thể khiến cho bệnh trầm trọng thêm.

Bác sĩ sẽ hướng dẫn các cách cai thuốc lá và giảm tình trạng sưng ở mạch máu. Không nên sử dụng các sản phẩm thay thế thuốc lá vì những sản phẩm này có chứa nicotine - chất kích hoạt bệnh Buerger. Thay vào đó nên chọn những sản phẩm không chứa nicotine để cai thuốc. Nếu cần thiết, bác sĩ sẽ kê các loại thuốc giúp cai thuốc lá.

Các phương pháp điều trị khác

Có nhiều phương pháp khác để điều trị bệnh Buerger nhưng bước đầu tiên vẫn phải bỏ thuốc lá. Các phương pháp điều trị này gồm có:

• Thuốc làm giãn mạch, cải thiện lưu thông máu hoặc làm tan cục máu đông
• Sử dụng máy nén khí ngắt quãng (intermittent pneumatic compression) ở cánh tay và cẳng chân để tăng lưu lượng máu đến các chi
• Kích thích dây thần kinh tủy sống
• Cắt cụt chi nếu bị nhiễm trùng hoặc hoại thư

Các phương pháp điều trị khác

• Phẫu thuật dây thần kinh: Phẫu thuật cắt dây thần kinh đến khu vực bị ảnh hưởng (phẫu thuật cắt hạch thần kinh giao cảm) để kiểm soát triệu chứng đau và tăng lưu lượng máu. Tuy nhiên, phương pháp điều trị này còn gây tranh cãi và kết quả về lâu dài vẫn chưa được nghiên cứu kỹ lưỡng.
• Phát triển mạch máu mới: Một phương pháp điều trị đang được thử nghiệm là dùng thuốc kích thích sự phát triển các mạch máu mới để tăng lưu lượng máu đến những vùng bị ảnh hưởng.
• Thuốc bosentan: Đây là loại thuốc được phê duyệt để điều trị tăng áp động mạch phổi. Các nghiên cứu nhỏ cho thấy thuốc này giúp cải thiện lưu thông máu ở những người mắc bệnh Buerger.
• Can thiệp nội mạch: Một ống thông được luồn vào mạch máu để mở rộng mạch máu và khôi phục lưu thông máu. Mặc dù thủ thuật này không được sử dụng phổ biến để điều trị bệnh Buerger nhưng có thể giúp cải thiện các triệu chứng bệnh.

Các cách tự chăm sóc để giảm triệu chứng

Có một số cách mà người bệnh có thể tự thực hiện để làm giảm các triệu chứng bệnh Buerger:

• Tập thể dục: Hoạt động thể chất thường xuyên mang lại nhiều lợi ích cho những người mắc bệnh Buerger, chẳng hạn như làm giảm các cơn đau. Cố gắng dành ít nhất 30 phút tập thể dục cường độ vừa phải, chẳng hạn như đi bộ hoặc đạp xe mỗi ngày và duy trì đều đặn hầu hết các ngày trong tuần.
• Chăm sóc da: Chăm sóc ngón tay và ngón chân là điều cần thiết khi mắc bệnh Buerger. Kiểm tra tay và chân hàng ngày để phát hiện vết xước, rách hoặc lở loét. Vì bệnh Buerger có thể gây mất cảm giác ở ngón tay hoặc ngón chân nên người bệnh thường không biết mình bị thương, đặc biệt là khi vết thương xảy ra ở bàn chân. Chú ý bảo vệ và giữ ấm bàn tay, bàn chân khi trời lạnh.
• Phòng ngừa nhiễm trùng: Giảm lưu lượng máu đến các chi sẽ làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Các vết xước nhỏ cũng có thể dễ dàng bị nhiễm trùng nghiêm trọng. Khi có vết thương, hãy rửa sạch bằng xà phòng và nước, sau đó sát trùng, bôi thuốc mỡ kháng sinh và băng lại bằng băng gạc vô trùng. Theo dõi vết thương cho đến khi lành lại hoàn toàn. Nếu vết thương lâu lành hoặc có những dấu hiệu nhiễm trùng như chảy mủ, sưng tấy, nóng đỏ và đau, hãy đi khám ngay.
• Chăm sóc răng miệng: Vệ sinh răng miệng cẩn thận hàng ngày và đi khám răng định kỳ để giữ cho răng và nướu luôn khỏe mạnh và phòng ngừa các bệnh về nướu. Viêm nướu mãn tính có thể dẫn đến bệnh Buerger.
• Tránh tiếp xúc với khói thuốc lá: Ngoài việc không hút thuốc, người bệnh cũng phải tránh xa khói thuốc (hút thuốc lá thụ động).