Xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu là gì?

Xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu là gì?

Xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu là một phương pháp xét nghiệm giúp phát hiện các vấn đề được biểu hiện qua dấu hiệu bất thường trong nước tiểu.

Có nhiều loại bệnh lý và vấn đề khác nhau ảnh hưởng đến khả năng loại bỏ chất thải và độc tố của cơ thể. Các cơ quan tham gia vào quá trình này gồm có da, phổi, thận, niệu đạo, niệu quản và bàng quang. Bất kỳ vấn đề nào xảy ra với một trong số các cơ quan này đều có thể được bộc lộ qua màu sắc, trạng thái, nồng độ và các chất có trong nước tiểu.

Xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu khác với xét nghiệm ma túy trong nước tiểu và thử thai mặc dù cả ba đều có bước lấy và phân tích mẫu nước tiểu.

Tại sao phải xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu?

Xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu thường được thực hiện nhằm:

• Đánh giá tình trạng sức khỏe trước khi phẫu thuật
• Khám sàng lọc trong các buổi khám thai
• Kiểm tra sức khỏe trong những lần khám định kỳ thông thường

Bác sĩ cũng có thể yêu cầu làm xét nghiệm này nếu nghi ngờ bạn đang có một số vấn đề về sức khỏe như:

• Bệnh tiểu đường
• Bệnh thận
• Bệnh gan
• Nhiễm trùng đường tiết niệu

Nếu bạn đã được chẩn đoán mắc một trong số các bệnh lý này thì bác sĩ sẽ sử dụng chính phương pháp xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu để kiểm tra tình trạng tiến triển của bệnh hoặc mức độ hiệu quả của các phương pháp điều trị.

Đây cũng là phương pháp cần thực hiện nếu bạn gặp một số triệu chứng như:

• Đau bụng
• Đau lưng
• Có máu trong nước tiểu
• Đau buốt khi đi tiểu

Chuẩn bị trước xét nghiệm

Trước khi làm xét nghiệm, bạn cần uống nước theo hướng dẫn của bác sĩ để lấy đủ mẫu nước tiểu. Tuy nhiên, không nên uống quá nhiều nước vì điều này có thể ảnh hưởng đến độ chính xác của quy trình xét nghiệm.

Thường thì vào ngày xét nghiệm, bạn chỉ cần uống thêm 1 hoặc 2 ly nước, có thể là nước lọc hoặc nước trái cây, sữa. Không cần phải nhịn ăn hoặc thay đổi chế độ ăn uống trước khi xét nghiệm nước tiểu.

Lưu ý, một số loại thuốc hay thực phẩm chức năng có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm, ví dụ như:

• Viên uống bổ sung vitamin C
• metronidazole
• riboflavin
• Thuốc nhuận tràng anthraquinone
• methocarbamol
• nitrofurantoin

Ngoài ra còn có nhiều loại khác nữa cũng có khả năng làm sai lệch kết quả. Vì thế, cần cho bác sĩ biết tất cả các loại thuốc hay viên uống bổ sung mà bạn đang dùng trước khi làm xét nghiệm nước tiểu.

Quy trình xét nghiệm

Khi đến bệnh viện, bạn sẽ được phát một cốc nhựa để lấy mẫu nước tiểu.

Lưu ý, cần lấy mẫu nước tiểu sạch để tránh vi khuẩn từ dương vật hoặc âm đạo xâm nhập vào mẫu. Trước tiên, hãy rửa tay và vệ sinh sạch xung quanh niệu đạo, sau đó tiểu một ít vào bồn vệ sinh rồi mới bắt đầu lấy mẫu ở giữa dòng nước tiểu vào trong cốc. Chú ý không chạm vào bên trong cốc để vi khuẩn từ tay không lẫn vào mẫu nước tiểu.

Khi lấy xong, rửa tay sạch sẽ và nộp mẫu theo như hướng dẫn.

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể tiến hành xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu bằng cách dùng ống thông đưa qua niệu đạo vào bàng quang. Kỹ thuật này sẽ gây khó chịu nên nếu bạn cảm thấy không thoải mái thì hãy hỏi bác sĩ xem có phương pháp nào khác hay không.

Sau khi nộp, mẫu nước tiểu sẽ được gửi đến phòng thí nghiệm để phân tích.

Các phương pháp phân tích

Sau khi đưa đến phòng thí nghiệm, nước tiểu sẽ được phân tích bằng các phương pháp sau đây:

Soi dưới kính hiển vi

Với phương pháp này, một lượng nhỏ nước tiểu sẽ được soi dưới kính hiển vi nhằm phát hiện:

• Những bất thường trong các tế bào hồng cầu hoặc bạch cầu, đây có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng, bệnh thận, ung thư bàng quang hoặc bệnh về máu.
• Tinh thể - đây là dấu hiệu của sỏi thận
• Vi khuẩn hoặc nấm men
• Các tế bào biểu mô – dấu hiệu của khối u

Kiểm tra bằng que thử

Đây là kỹ thuật mà bác sĩ sẽ đưa một que nhựa đã qua xử lý hóa học vào mẫu nước tiểu. Que thử này sẽ đổi màu tùy theo sự hiện diện của một số chất trong nước tiểu. Phương pháp này giúp phát hiện:

• Bilirubin - một sản phẩm từ quá trình các tế bào hồng cầu bị phá hủy
• Máu
• Protein (chất đạm)
• Nồng độ các chất hay trọng lượng riêng của nước tiểu
• Sự thay đổi độ pH hay tính axit của nước tiểu
• Đường

Mật độ hạt của các chất trong nước tiểu (nồng độ các chất) cao là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang thiếu nước. Trong khi đó, độ pH cao lại chỉ ra các vấn đề về đường tiết niệu hoặc thận. Còn nếu nước tiểu có đường thì khả năng cao là mắc bệnh tiểu đường.

Đánh giá trực quan

Bác sĩ cũng có thể đánh giá những đặc điểm bất thường của nước tiểu như:

• Nước tiểu đục – dấu hiệu của một bệnh nhiễm trùng
• Mùi bất thường
• Màu bất thường, ví dụ như màu đỏ hoặc nâu là dấu hiệu cho thấy nước tiểu có máu

Đọc kết quả

Khi có kết quả xét nghiệm, bác sĩ sẽ đọc và chỉ ra những vấn đề không ổn.

Nếu có chỉ số nào bất thường thì sẽ có hai phương án:

• Nếu trước đây bạn đã từng được chẩn đoán có vấn đề về thận, đường tiết niệu hoặc các vấn đề liên quan khác thì có thể bác sĩ sẽ yêu cầu xét nghiệm thêm hoặc làm phương pháp xét nghiệm khác để xác định nguyên nhân gây ra điều bất thường trong nước tiểu.
• Nếu bạn không gặp phải triệu chứng nào khác và kết quả thăm khám cho thấy tình trạng sức khỏe vẫn bình thường thì sẽ không cần phải xét nghiệm thêm nữa.

Protein trong nước tiểu

Nước tiểu thường chứa một lượng protein rất nhỏ nhưng đôi khi, lượng protein trong nước tiểu lại tăng cao do:

• Quá nóng hoặc quá lạnh
• Sốt
• Căng thẳng về thể chất hoặc tinh thần
• Tập luyện quá mức

Nếu là do những yếu tố này thì không phải vấn đề đáng lo ngại nhưng nồng độ protein cao bất thường trong nước tiểu cũng có thể là dấu hiệu của các vấn đề tiềm ẩn gây ra bệnh thận, chẳng hạn như:

• Bệnh tiểu đường
• Bệnh tim
• Huyết áp cao
• Bệnh lupus ban đỏ
• Bệnh bạch cầu
• Thiếu máu hồng cầu hình liềm
• Viêm khớp dạng thấp

Bác sĩ sẽ yêu cầu làm các xét nghiệm bổ sung để xác định ra nguyên nhân gây ra tình trạng lượng protein cao bất thường trong nước tiểu.

Xét nghiệm bổ sung

Nếu kết quả xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu bất thường thì bác sĩ có thể yêu cầu làm tiếp các phương pháp kiểm tra, xét nghiệm bổ sung để xác định nguyên nhân. Các phương pháp này gồm có:

• Xét nghiệm máu
• Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như chụp cắt lớp vi tính (CT scan) hoặc cộng hưởng từ (MRI)
• Xét nghiệm bảng chuyển hóa toàn diện (CMP)
• Cấy nước tiểu
• Xét nghiệm công thức máu toàn bộ
• Xét nghiệm chức năng gan hoặc thận