Tại sao lo lắng gây tăng huyết áp?

Lo lắng và tăng huyết áp

Lo lắng không gây tăng huyết áp mạn tính nhưng có thể huyết áp tăng cao trong thời gian ngắn.

Khi gặp phải một tình huống gây lo lắng, hệ thần kinh giao cảm được kích hoạt và cơ thể sẽ chuyển sang chế độ “chiến đấu hoặc bỏ chạy” (fight-or-flight). Khi ở chế độ chiến đấu hoặc bỏ chạy, nồng độ adrenaline và cortisol sẽ tăng lên, cả hai đều làm tăng huyết áp.

Mặc dù căng thẳng và lo lắng có thể gây tăng huyết áp, nhưng tình trạng này chỉ là tạm thời và huyết áp sẽ về bình thường khi bạn bình tĩnh trở lại.

Tăng huyết áp là gì?

Tăng huyết áp, hay cao huyết áp, là một tình trạng mạn tính xảy ra khi áp lực máu tác động lên thànhh mạch cao hơn bình thường. Tăng huyết áp mạn tính là tình trạng nguy hiểm và có thể gây tổn hại cho nhiều bộ phận của cơ thể, đặc biệt là não, tim, thận và mắt.

Tăng huyết áp được chia thành hai loại:

• Tăng huyết áp nguyên phát (tăng huyết áp vô căn): huyết áp tăng cao mà không xác định được nguyên nhân. Đây là loại tăng huyết áp phổ biến nhất. Một số nguyên nhân được cho là có thể gây tăng huyết áp nguyên phát gồm có yếu tố di truyền, môi trường hoặc lối sống.
• Tăng huyết áp thứ phát: tình trạng tăng huyết áp có nguyên nhân, thường là do một bệnh lý nào đó. Tăng huyết áp thứ phát đa phần là do bệnh thận, tim hoặc tuyến giáp gây ra.

Một loại tăng huyết áp gọi là tăng huyết áp áo choàng trắng (white coat hypertension) cũng có liên quan đến cảm giác lo lắng. Tăng huyết áp áo choàng trắng là khi huyết áp thường ngày ở mức bình thường nhưng lại tăng cao khi ở trong các phòng khám hoặc bệnh viện.

Lo lắng là gì?

Lo lắng là phản ứng tự nhiên khi gặp một tình huống gây căng, sợ hãi. Tất cả mọi người đều trải qua cảm giác lo lắng ít nhất vài lần trong đời. Khi chúng ta cảm thấy lo lắng và phản ứng “chiến đấu hay bỏ chạy” được kích hoạt, cơ thể sẽ xuất hiện những thay đổi sau đây:

• Cảm giác bồn chồn, hồi hộp
• Hoảng loạn hoặc sợ hãi
• Tim đập nhanh
• Đổ mồ hôi
• Khó thở
• Đau ngực
• Tăng thông khí (mất cân bằng giữa việc hít và thở)
• Run rẩy
• Co giật cơ
• Cảm giác lạnh hoặc nóng bừng
• Tê hoặc cảm giác như có kim châm trên da
• Mệt mỏi, không có sức lực
• Buồn nôn, nôn mửa
• Tiêu chảy
• Giảm tập trung
• Giải thể nhân cách hay rối loạn phân ly

Ở một số người, tình trạng thường xuyên lo lắng hay lo lắng thái quá là do rối loạn lo âu chứ không chỉ đơn thuần là do các nguyên nhân từ môi trường. Các loại rối loạn lo âu gồm có:

• Rối loạn lo âu lan tỏa
• Rối loạn hoảng sợ
• Hội chứng ám ảnh sợ hãi
• Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD)
• rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD)

Tăng huyết áp có thể gây lo lắng

Lo lắng làm tăng huyết áp tạm thời và ngược lại, tăng huyết áp cũng có thể dẫn đến lo lắng.

Ví dụ, một số triệu chứng của tình trạng tăng huyết áp cũng giống với triệu chứng về thể chất khi bị lo lắng, chẳng hạn như:

• Khó thở, hụt hơi
• Chóng mặt
• Đau ngực
• Thay đổi về thị lực

Việc gặp phải những triệu chứng này hoặc bất kỳ triệu chứng nào khác của cao huyết áp có thể làm gia tăng lo lắng.

Ngoài ra, việc mắc phải một tình trạng mạn tính như tăng huyết áp có thể gây ra trầm cảm và rối loạn lo âu. Trên thực tế, Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia Hoa Kỳ (NIMH) cho biết rằng những người mắc các bệnh mạn tính có nguy cơ cao hơn mắc các vấn đề về sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như rối loạn lo âu. (1)

Một nghiên cứu vào năm 2018 phát hiện ra rằng có tới 51% người mắc bệnh tăng áp động mạch phổi có thể bị rối loạn lo âu và hoảng sợ, và nhiều người trong số này không được điều trị. (2)

Cần làm gì khi bị tăng huyết áp do lo lắng?

Nếu thường xuyên bị tăng huyết áp do lo âu thì đó có thể là biểu hiện của chứng rối loạn lo âu. Điều trị rối loạn lo âu có thể đưa huyết áp trở lại mức bình thường.

Các phương pháp điều trị gồm có:

Tâm lý trị liệu

Liệu pháp nhận thức - hành vi (cognitive behavioral therapy) là phương pháp điều trị tiêu chuẩn vàng cho hầu hết các loại rối loạn lo âu. Liệu pháp nhận thức - hành vi có thể giúp giải quyết và thay đổi những suy nghĩ, cảm xúc và hành vi có vấn đề góp phần gây lo âu.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng liệu pháp nhận thức - hành vi có thể hiệu quả ngang với thuốc trong việc điều trị rối loạn lo âu.

Ngoài ra, có thể cân nhắc các phương pháp điều trị khác, tùy thuộc vào loại và mức độ nghiêm trọng của chúng rối loạn lo âu. Ví dụ, liệu pháp phơi nhiễm (exposure therapy) rất hiệu quả trong việc điều trị các chứng ám ảnh sợ hãi, trong khi liệu pháp tập trung vào sang chấn (trauma-focused therapy) và liệu pháp tương tác như giải mẫn cảm và tái xử lý chuyển động mắt (Eye Movement Desensitization and Reprocessing - EMDR) có thể giúp khắc phục các tình trạng như rối loạn căng thẳng sau sang chấn.

Thuốc

Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) là loại thuốc được sử dụng phổ biến nhất để điều trị rối loạn lo âu. SSRI làm tăng sự hấp thụ serotonin trong não, nhờ đó làm giảm các triệu chứng lo âu.

Theo nghiên cứu, SSRI có hiệu quả nhất khi kết hợp với tâm lý trị liệu.

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê benzodiazepin để làm giảm các triệu chứng lo âu trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, nhóm thuốc này có nguy cơ gây nghiện cao và thường chỉ được dùng trong thời gian ngắn.

Phương pháp điều trị khác

Mặc dù trị liệu tâm lý và dùng thuốc là những phương pháp hiệu quả để điều trị rối loạn lo âu nhưng thay đổi lối sống cũng là điều rất quan trọng.

Hãy ngủ đủ giấc, ăn uống cân bằng và hoạt động thể chất thường xuyên. Bạn cũng có thể thử các biện pháp thư giãn như thiền, tập yoga hay massage.

Những cách giảm lo lắng

Bất kể có bị rối loạn lo âu hay không thì việc thực hiện các biện pháp giảm thiểu lo lắng cũng sẽ có lợi. Dưới đây là một số cách giúp giảm lo lắng trong cuộc sống hàng ngày:

• Ngủ đủ giấc. Giấc ngủ rất quan trọng đối với sức khỏe tổng thể và ngủ đủ giấc sẽ giúp kiểm soát lo lắng tốt hơn. Hầu hết mọi người cần ngủ từ 7 đến 9 tiếng mỗi ngày.
• Ăn uống cân bằng. Ăn các loại thực phẩm bổ dưỡng có lợi cho cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần. Lựa chọn các loại thực phẩm toàn phần (không qua chế biến sẵn), chẳng hạn như trái cây, rau củ, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc.
• Tăng cường vận động. Tích cực vận động mỗi ngày là điều rất quan trọng. Tập thể dục sẽ làm tăng mức hormone endorphin và giảm căng thẳng. Bạn có thể chọn bất kỳ hình thức tập luyện nào mà bạn cảm thấy phù hợp, từ tập gym cho đến đi bộ. Ngoài tập thể dục, bạn cũng nên hoạt động thường xuyên trong ngày.

Thuốc điều trị rối loạn lo âu có ảnh hưởng tới huyết áp không?

Thuốc điều trị rối loạn lo âu có thể giúp giảm mức độ lo lắng và nhờ đó đưa huyết áp trở về mức bình thường. Tuy nhiên, một số loại thuốc điều trị rối loạn lo âu lại có thể làm tăng huyết áp.

Một phân tích tổng hợp từ năm 2017 đã đánh giá tác động của SSRI và thuốc ức chế tái hấp thu serotonin noradrenaline (SNRI) đến huyết áp. Các nhà nghiên cứu đã phân tích dữ liệu từ hơn 13.000 người tham gia và phát hiện ra rằng SSRI không gây tác động đáng kể đến huyết áp nhưng SNRI lại làm tăng nhẹ huyết áp. (3)

Nếu bạn bị cao huyết áp và gần đây mới bắt đầu dùng thuốc điều trị rối loạn lo âu thì hãy đo huyết áp thường xuyên. Nếu huyết áp thường xuyên tăng cao thì cần báo cho bác sĩ. Có thể sẽ cần điều chỉnh thuốc trị rối loạn lo âu.

Điều trị tăng huyết áp có giúp giảm lo lắng không?

Một trong những phương pháp điều trị tăng huyết áp là điều chỉnh chế độ ăn uống và lối sống, chẳng hạn như tăng cường hoạt động thể chất, duy trì cân nặng khỏe mạnh, ăn ít muối và ăn chủ yếu thực phẩm toàn phần.

Nếu điều chỉnh chế độ ăn uống và lối sống không đủ để kiểm soát huyết áp, bạn có thể sẽ phải dùng thuốc, chẳng hạn như:

• Thuốc chẹn beta (nhóm thuốc này cũng được sử dụng để giảm lo lắng)
• Thuốc lợi tiểu
• Thuốc ức chế men chuyển (ACE)
• Thuốc ức chế thụ thể angiotensin II
• Thuốc chẹn kênh canxi
• Thuốc chủ vận alpha-2

Nói chung, nếu bạn bị tăng huyết áp và điều này gây ra tâm lý lo âu thì việc điều trị tăng huyết áp có thể giúp cải thiện tình trạng.

Tóm tắt bài viết

Mặc dù lo lắng không gây tăng huyết áp mạn tính nhưng có thể khiến huyết áp tăng cao tạm thời. Huyết áp tăng khi lo lắng là do phản ứng “chiến đấu hoặc bỏ chạy”. Ngoài ra, tăng huyết áp đôi khi cũng có thể dẫn đến lo lắng. Lo lắng là điều bình thường trong cuộc sống nhưng nếu thường xuyên cảm thấy lo lắng mà không rõ lý do hay lo lắng thái quá thì đó có thể là biểu hiện của chứng rối loạn lo âu. Trong những trường hợp này, điều trị rối loạn lo âu là điều cần thiết để kiểm soát huyết áp.

Nếu bạn đang gặp phải các triệu chứng tăng huyết áp hoặc lo âu ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày, tốt nhất nên đi khám để được tư vấn phương pháp điều trị thích hợp.