Tại sao lạc nội mạc tử cung lại gây tăng cân?

Nội dung chính của bài viết

• Lạc nội mạc tử cung có thể không trực tiếp gây tăng cân nhưng một số yếu tố liên quan đến bệnh lý này có thể khiến cân nặng của người bệnh thay đổi.
• Phải cắt bỏ tử cung, sử dụng thuốc điều trị hay sự mất cân bằng nội tiết tố do bị lạc nội mạc tử cung là những nguyên nhân khiến cho phụ nữ bị tăng cân.
• Nếu bị lạc nội mạc tử cung và tăng cân thì cần thay đổi lối sống để giảm cân và kiểm soát cân nặng ổn định.
• Đã thay đổi lối sống nhưng cân nặng vẫn không giảm thì cần đi khám bác sĩ để có sự điều chỉnh phù hợp hơn. 

Lạc nội mạc tử cung và tăng cân

Lạc nội mạc tử cung là một bệnh phụ khoa xảy ra khi các mô niêm mạc tử cung phát triển “nhầm chỗ” ở các khu vực khác của cơ thể, ví dụ như mặt ngoài của tử cung, buồng trứng, ống dẫn trứng, bàng quang, phúc mạc.... Hiện tại, ước tính có khoảng 7 triệu phụ nữ ở Hoa Kỳ bị lạc nội mạc tử cung nhưng con số thực tế có thể còn cao hơn nhiều.

Triệu chứng phổ biến nhất của bệnh lý này là đau vùng chậu nhưng ngoài ra còn có rất nhiều triệu chứng khác, trong đó có tăng cân.

Hiện vẫn còn nhiều ý kiến ​​khác nhau về việc liệu có đúng là lạc nội mạc tử cung gây tăng cân hay không. Chưa có bất kỳ nghiên cứu chính thức nào chứng minh mối liên hệ trực tiếp giữa bệnh lý này với sự thay đổi cân nặng nhưng dưới đây là một số nguyên nhân lý giải tại sao một số phụ nữ khi bị lạc nội mạc tử cung lại bị tăng cân.

Tại sao lạc nội mạc tử cung gây tăng cân?

Niêm mạc tử cung hay nội mạc tử cung là lớp mô bao phủ toàn bộ bề mặt bên trong của tử cung. Khi những mô này phát triển ở bên ngoài tử cung thì sẽ gây ra một số biểu hiện, triệu chứng như:

• Đau dữ dội khi đến kỳ kinh nguyệt
• Ra máu ồ ạt vào kỳ kinh
• Đau và ra máu khi quan hệ tình dục
• Đau khi đại, tiểu tiện
• Trướng bụng, đầy hơi
• Mệt mỏi
• Táo bón, tiêu chảy
• Vô sinh

Lạc nội mạc tử cung có thể không trực tiếp gây tăng cân nhưng một số yếu tố liên quan đến bệnh lý này và phương pháp điều trị có thể khiến cân nặng của người bệnh thay đổi.

Những yếu tố này gồm có:

• Mất cân bằng nội tiết tố
• Một số loại thuốc
• Phẫu thuật cắt tử cung

Mất cân bằng nội tiết tố

Lạc nội mạc tử cung có liên quan đến nồng độ estrogen cao trong cơ thể. Đây là loại nội tiết tố làm cho niêm mạc tử cung dày lên vào chu kỳ kinh nguyệt hàng tháng.

Ở một số phụ nữ, nồng độ estrogen còn tăng lên quá cao so với nồng độ progesterone – một loại nội tiết tố nữ khác và đây cũng là một nguyên nhân có thể gây ra lạc nội mạc tử cung.

Quá nhiều estrogen trong cơ thể có sẽ gây ra một số triệu chứng, gồm có:

• Chướng bụng
• Kinh nguyệt bất thường
• Ngực căng đau
• Giảm ham muốn tình dục
• Tăng các triệu chứng tiền kinh nguyệt
• Thay đổi tâm trạng
• Đau đầu

Tăng cân là một biểu hiện khác của sự mất cân bằng nội tiết tố. Khi xảy ra tình trạng này, mỡ thừa chủ yếu tích tụ xung quanh bụng, hông và phần trên của đùi.

Do thuốc

Một số phương pháp để điều trị các triệu chứng lạc nội mạc tử cung là liệu pháp hormone, ví dụ như dùng thuốc tránh thai, vòng tránh thai nội tiết hoặc vòng âm đạo.

Trong chu kỳ kinh nguyệt bình thường, các nội tiết tố làm cho niêm mạc tử cung dày lên và sau đó bong ra khi trứng không được thụ tinh.

Liệu pháp hormone có thể làm chậm sự phát triển của mô niêm mac tử cung và ngăn những mô này bám vào các vị trí khác trong cơ thể. Biện pháp này còn giúp kỳ kinh nguyệt ra ít máu hơn và diễn ra thưa hơn.

Tăng cân là một trong những vấn đề mà nhiều phụ nữ gặp phải khi sử dụng các biện pháp tránh thai nội tiết mà đa phần thủ phạm là do progestin – một dạng tổng hợp của hormone progesterone.

Mặc dù nhiều nghiên cứu đã kết luận các biện pháp tránh thai nội tiết không trực tiếp gây tăng cân nhưng một số tác dụng phụ ví dụ như giữ nước và tăng cảm giác thèm ăn lại gây ra sự thay đổi về cân nặng.

Phẫu thuật cắt tử cung

Cắt tử cung là một quy trình phẫu thuật để điều trị lạc nội mạc tử cung, trong đó tử cung (đôi khi là cả cổ tử cung, buồng trứng và ống dẫn trứng) bị cắt bỏ.

Tùy vào từng trường hợp mà bác sĩ sẽ chỉ định cắt bỏ những bộ phận cụ thể trong hệ sinh dục. Nếu như cắt tử cung và cả hai buồng trứng thì được gọi là cắt tử cung toàn phần.

Nếu chỉ cắt bỏ tử cung thì thường không hiệu quả vì buồng trứng sẽ tiếp tục sản xuất estrogen và gây đau ở các vùng mô khắp cơ thể. Quy trình phẫu thuật này thường chỉ được thực hiện cho những trường hợp bị lạc nội mạc tử cung nghiêm trọng.

Sau phẫu thuật cắt tử cung, phụ nữ sẽ không thể mang thai được nữa và khi không còn buồng trứng thì sẽ ngay lập tức bước vào thời kỳ mãn kinh.

Khi thiếu đi hormone estrogen và progesterone thì sẽ xuất hiện các triệu chứng như bốc hỏa, khó ngủ, khô âm đạo,...

Ngoài ra, mãn kinh còn các triệu chứng phổ biến khác như:

• Tăng cân
• Tốc độ trao đổi chất chậm
• Giảm ham muốn tình dục
• Rụng tóc
• Cơ thể mệt mỏi
• Đổ mồ hôi về đêm
• Thay đổi tâm trạng thất thường
• Dễ cáu gắt

Khi mãn kinh diễn ra một cách tự nhiên thì các dấu hiệu, triệu chứng này sẽ xuất hiện dần dần. Nhưng khi mãn kinh diễn ra đột ngột, ví dụ như sau phẫu thuật cắt tử cung toàn phần thì các triệu chứng sẽ ngay lập tức xuất hiện và nặng hơn bình thường.

Trong một nghiên cứu, những phụ nữ đã cắt tử cung trước khi đến tuổi mãn kinh có nguy cơ tăng cân rất cao trong năm đầu tiên sau phẫu thuật.

Biện pháp giảm cân

Nếu bị lạc nội mạc tử cung và tăng cân thì có thể áp dụng một số thay đổi về lối sống dưới đây để giảm cân và kiểm soát cân nặng ổn định:

• Duy trì một chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh, nhiều rau củ quả
• Tập thể dục đều đặn
• Nếu thừa cân quá nhiều không thể tự giảm cân thì nên đến gặp bác sĩ để được tư vấn về các phương pháp giảm cân.

Điều chỉnh chế độ ăn uống

Chế độ ăn là yếu tố có ảnh hưởng lớn nhất đến cân nặng. Một trong những cách hiệu quả nhất để giảm cân là ăn những loại thực phẩm toàn phần (whole food), có nghĩa là những loại thực phẩm chưa qua chế biến, tinh chế hoặc chế biến và tinh chế ở mức độ tối thiểu, ví dụ như ngũ cốc nguyên hạt, trái cây và rau củ.

Việc ăn các loại thực phẩm toàn phần thay vì thực phẩm đóng gói, chế biến sẵn sẽ cung cấp cho cơ thể đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết và đồng thời tránh lượng calo rỗng, có nghĩa là những thực phẩm có chứa lượng đường cao nhưng lại hầu như không có giá trị dinh dưỡng, ví dụ như các loại bánh kẹo.

Cụ thể, để giảm cân thì nên:

• Ăn nhiều trái cây và rau xanh. Bên cạnh đó, nên bổ sung thêm nhiều ngũ cốc nguyên hạt, sữa ít béo, protein nạc và các loại thực phẩm chứa chất béo lành mạnh.
• Chọn các phương pháp nấu ăn tốt cho sức khỏe như nướng, luộc, hấp hoặc xào thay vì chiên rán.
• Hạn chế lượng muối, đường và chất béo tiêu thụ hàng ngày. Khi mua thực phẩm chế biến sẵn thì cần đọc kỹ nhãn để biết hàm lượng các chất có trong sản phẩm.
• Chuẩn bị các loại đồ ăn nhẹ lành mạnh như các loại hạt, hoa quả để ăn khi cảm thấy đói thay vì các loại đồ ăn vặt chứa nhiều đường.

Tập thể dục thường xuyên

Các chuyên gia về sức khỏe khuyến nghị mỗi người nên dành ra 150 phút tập thể dục cường độ vừa hoặc 75 phút tập thể dục cường độ cao mỗi tuần để giảm cân và duy trì cân nặng khỏe mạnh. Một số bài tập cường độ vừa gồm có đi bộ nhanh, khiêu vũ, đạp xe, đánh cầu lông… và một số bài tập cường độ cao gồm có chạy bộ, bơi lội,… Khi tập thể dục thì cần lưu ý một số điều sau đây:

• Làm nóng cơ thể trước bằng những bài tập giãn cơ: Điều này giúp làm tăng sự linh hoạt của cơ và khớp, từ đó tăng phạm vi chuyển động và tránh bị chấn thương.
• Bắt đầu từ từ: Nếu trước đây không thường vận động thì ban đầu có thể chỉ đi bộ nhẹ nhàng, sau đó tăng dần thời gian, tốc độ và cường độ tập luyện.
• Tập tăng cơ: Các bài tập tăng cơ như nâng tạ sẽ giúp làm săn chắc các cơ và giúp cơ thể đốt cháy nhiều mỡ thừa hơn. Nếu có thể thì nên đến phòng tập gym và tập cùng với huấn luyện viên cá nhân để được hướng dẫn tập đúng cách và có hiệu quả cao nhất.

Cân nhắc các phương pháp điều trị lạc nội mạc tử cung khác

Liệu pháp hormone và phẫu thuật là phương pháp chính để điều trị lạc nội mạc tử cung nhưng lại có thể gây tăng cân. Nếu bạn lo lắng về vấn đề này thì hãy nói chuyện với bác sĩ.

Còn có nhiều phương pháp điều trị khác để khắc phục các triệu chứng của lạc nội mạc tử cung, ví dụ như dùng thuốc giảm đau khi cần thiết. Các loại thuốc chống viêm không steroid không kê đơn như ibuprofen và naproxen có thể giúp giảm các cơn đau bụng và đau thắt lưng vào kỳ kinh nguyệt.

Ngoài ra, người bệnh cũng có thể thử một số biện pháp đơn giản, không cần dùng thuốc để làm dịu triệu chứng đau. Ví dụ, tắm nước ấm hoặc chườm ấm có thể làm giảm các cơn đau bụng và chuột rút. Tập thể dục thường xuyên cũng đã được chứng minh là có thể làm giảm các triệu chứng lạc nội mạc tử cung, đồng thời hỗ trợ giảm cân.

Khi nào cần đi khám?

Khi bị lạc nội mạc tử cung và nhận thấy tăng cân thì nên đi khám. Nếu còn có những triệu chứng khác thì cũng hãy liệt kê hết cho bác sĩ.

Bác sĩ sẽ tư vấn về những phương pháp điều trị thay thế và hướng dẫn thay đổi lối sống để giảm cân và duy trì mức cân nặng khỏe mạnh trong khi vẫn kiểm soát được các triệu chứng.