Sử dụng steroid trong tập thể hình có thể gây teo tinh hoàn

Steroid đồng hóa (anabolic steroid) được sử dụng trong y tế để điều trị một số vấn đề sức khỏe nhưng đôi khi được sử dụng trái phép trong thể thao với mục đích là tăng khối lượng cơ, tăng hiệu suất, cải thiện sức bền và rút ngắn thời gian phục hồi giữa các buổi tập. Tuy nhiên, steroid đồng hóa có thể gây ra nhiều tác dụng phụ, đặc biệt là khi sử dụng không đúng cách và một trong những tác dụng phụ đó là teo tinh hoàn.

Steroid đồng hóa là gì?

Việc có được thân hình cơ bắp đòi hỏi phải kiên trì tập các bài tập tăng cơ như tập tạ và thực hiện chế độ ăn uống nghiêm ngặt trong thời gian dài, có thể lên đến vài năm. Đây là cách được đa số vận động viên thể hình sử dụng. Tuy nhiên, để phát triển khối lượng cơ một cách nhanh chóng, một số người đã sử dụng steroid.

Steroid là một chất tổng hợp có những đặc tính tương tự như hormone sinh dục nam testosterone. Steroid có một số ứng dụng đã được phê chuẩn trong lĩnh vực y tế. Ví dụ, steroid đồng hóa có thể được sử dụng để hỗ trợ điều trị thiếu máu và mức testosterone thấp. Một loại steroid khác là corticoid (corticosteroid) đôi khi được dùng để giảm sưng. (Corticoid không phải là steroid đồng hóa và không gây ra các tác dụng phụ giống như steroid đồng hóa.)

Tuy nhiên, steroid đồng hóa không được cho phép sử dụng nhằm mục đích tăng khối lương cơ ở những người trẻ tuổi, khỏe mạnh. Nếu không có đơn của bác sĩ, việc sử dụng steroid sẽ được coi là bất hợp pháp.

Loại và cách sử dụng steroid đồng hóa 

Các loại steroid đồng hóa

Có rất nhiều loại steroid đồng hóa khác nhau được bán trên thị trường hiện nay.

Một số chỉ có công dụng điều trị bệnh, chẳng hạn như Nebido trong khi một số có cả công dụng điều trị bệnh và tăng hiệu suất thể thao, ví dụ như anadrol.

Một số loại steroid đồng hóa không có ứng dụng trong y tế và chỉ được các vận động viên sử dụng để tăng khối lượng cơ hoặc cải thiện sức bền, chẳng hạn như anadur.

Steroid đồng hóa được sử dụng trong thể thao vì nhiều mục đích khác nhau và các mục đích chính là tăng khối lượng cơ, tăng sức mạnh, sức bền và thúc đẩy đốt mỡ. Ngoài ra còn có một số mục đích khác như tăng tốc độ phục hồi và tăng cường trao đổi chất.

Dù trong y tế hay trong thể thao, steroid đồng hóa cũng có thể được sử dụng dưới các dạng khác nhau như dạng uống, dạng viên cấy dưới da, tiêm trực tiếp và dạng kem hoặc gel bôi ngoài da.

Các loại steroid đồng hóa dạng uống gồm có:

• Fluoxymesterone (Halotestin)
• Mesterolone (Proviron)
• Methandienone (Dianabol) 
• Methyltestosterone (Virilon)
• Mibolerone (Cheque)
• Oxandrolone (Anavar , Oxandrin) 
• Oxymetholone (Anadrol)
• Stanozolol (Winstrol)

Các loại steroid đồng hóa dạng tiêm gồm có:

• Boldenone undecylenate (Equipoise)
• Methenolone enanthate (Primobolan)
• Nandrolone decanoate (Deca Durabolin)
• Nandrolone phenpropionat (Durabolin) 
• Testosterone cypionate (Depotest)
• Testosterone enanthate (Andro-Estro)
• Testosterone propionate (Testex)
• Trenbolone axetat (Finajet)

Cách sử dụng

Steroid đồng hóa đi theo máu đến mô cơ và tại đây steroid liên kết với thụ thể androgen. Sau đó, steroid có thể tương tác với DNA của tế bào và kích thích quá trình tổng hợp các protein có vai trò thúc đẩy sự phát triển tế bào.

Nhiều người dùng 2 hoặc nhiều loại steroid cùng một lúc và kết hợp thêm một số loại thực phẩm chức năng. Cách sử dụng này được gọi là “stacking” và được cho là sẽ giúp phát triển khối lượng cơ nhanh hơn. 

Một số người thay đổi liều lượng steroid theo chu kỳ. Vào đầu chu kỳ, họ sử dụng liều thấp nhất và rồi từ từ tăng liều lên. Sau đó vào nửa sau của chu kỳ, liều dùng steroid lại được giảm xuống. Cách này được gọi là “pyramid” hay ‘kim tự tháp”. 

Còn một cách nữa là “cycling”, trong đó người dùng sẽ sử dụng steroid không liên tục, có nghĩa là chỉ dùng trong 6 – 12 tuần, sau đó nghỉ khoảng 4 tuần đến vài tháng rồi mới tiếp tục sử dụng lại. Những cách này nhằm mục đích là giảm thiểu tác dụng phụ nhưng đều không được chứng minh là có hiệu quả.

Tại sao steroid đồng hóa gây teo tinh hoàn?

Một trong những tác dụng phụ của steroid đồng hóa ở nam giới là gây teo tinh hoàn.

Một nghiên cứu được thực hiện trên 500 người từng sử dụng steroid đồng hóa đã phát hiện thấy rằng 2/3 số người tham gia bị teo tinh hoàn. Tuy nhiên, một số phương pháp điều trị tự nhiên có thể đảo ngược vấn đề và khôi phục hình dạng ban đầu của tinh hoàn.

Một nghiên cứu khác đã đặt câu hỏi cho 100 vận động viên sử dụng steroid và 88% cho biết họ gặp phải các tác dụng phụ của steroid, 40% trong số đó bị teo tinh hoàn. Đây là một trong những tác dụng phụ mà nhiều người gặp phải nhất, chỉ sau mụn trứng cá.

Tương tự, một nghiên cứu được thực hiện trên 207 vận động viên thể hình có tiền sử sử dụng steroid đã nhận thấy rằng các vận động viên này gặp phải nhiều vấn đề không mong muốn, gồm có mụn trứng cá, nữ hóa tuyến vú , mọc lông bất thường và tăng huyết áp. 17 trong số 207 người được hỏi (tương đương 8%) cho biết họ bị teo tinh hoàn.

Vậy tại sao steroid đồng hóa lại có thể gây teo tinh hoàn?

Để trả lời câu hỏi này thì trước tiên cần hiểu qua một chút về cơ chế sản xuất và điều hòa mức testosterone trong cơ thể.

• Khi nồng độ testosterone giảm, não bộ sẽ chỉ đạo tuyến yên tạo ra hai loại hormone là FSH và LH.
• LH được vận chuyển đến tinh hoàn qua đường máu và tinh hoàn bắt đầu sản xuất cholesterol và testosterone.
• Khi nồng độ testosterone tăng lên đủ cao, tuyến yên sẽ ngừng giải phóng LH và sự sản xuất testosterone sẽ dừng lại.
• Khi bổ sung testosterone từ một nguồn bên ngoài, tuyến yên sẽ không phát hiện được nồng độ testosterone tự nhiên đang ở mức thấp và sẽ không giải phóng LH vào máu. Kết quả là testosterone tự nhiên không được tạo ra.

Việc sử dụng steroid đồng hóa thực chất là đang đưa dạng tổng hợp của testosterone vào cơ thể.

Khi sử dụng steroid đồng hóa liên tục, tinh hoàn sẽ ngừng sản xuất testosterone và sau một thời  gian không được sử dụng đến, tinh hoàn sẽ bị teo. Tinh hoàn bị teo sẽ không thể sản xuất đủ số lượng tinh trùng và điều này có thể dẫn đến vấn đề về khả năng sinh sản.

Tế bào Leydig là loại tế bào có nhiệm vụ sản xuất testosterone trong tinh hoàn khi phát hiện LH. Steroid rất có hại cho tế bào Leydig và cuối cùng có thể gây chết tế bào.

Các tác dụng phụ khác của steroid đồng hóa

Theo tạp chí Tiết niệu Hoa Kỳ (Journal of Urology), testosterone ngoại sinh như steroid đồng hóa có thể làm teo tế bào mầm ở nam giới và ức chế quá trình sinh tinh.

Khi dùng steroid đồng hóa liều cao, chất lượng và số lượng tinh trùng sẽ giảm và điều này có thể dẫn đến vô sinh.

Khi nồng độ testosterone giảm mạnh và tinh hoàn bị teo, khả năng cương cứng và ham muốn tình dục cũng sẽ giảm theo.

Một báo cáo về việc sử dụng steroid liều cao ở 30 vận động viên thể hình đã cho thấy rằng chỉ có 17,7% người tham gia có lượng tinh trùng bình thường.

Ngoài ra, việc sử dụng steroid đồng hóa còn có thể gây ra các tác dụng phụ khác như:

• Nổi mụn trứng cá
• Giữ nước, gây phù nề 
• Tiểu khó 
• Nữ hóa tuyến vú
• Giảm cholesterol tốt và tăng cholesterol xấu 
• Các vấn đề về tim mạch 
• Bệnh gan
• Loãng xương 
• Thay đổi tâm trạng và vấn đề về tâm lý

Tinh hoàn có trở lại bình thường được không?

Trong hầu hết các trường hợp, tình trạng teo tinh hoàn chỉ là tạm thời. Khi ngừng sử dụng steroid, cơ chế điều hòa mức testosterone của cơ thể sẽ khôi phục và tinh hoàn sẽ bắt đầu sản sinh testosterone trở lại.

Tuy nhiên, thời gian để hồi phục hoàn toàn có thể phải mất vài tháng và mặc dù tinh hoàn có thể trở lại bình thường sau khi ngừng steroid nhưng vẫn chưa rõ việc lạm dụng steroid đồng hóa có tác động như thế nào đến trục dưới đồi - tuyến yên - tinh hoàn về lâu dài.

Và nếu như sử dụng steroid đồng hóa liều cao trong một thời gian dài thì có thể hình dạng và chức năng của tinh hoàn sẽ vĩnh viễn không thể hồi phục lại như trước.

Cách điều trị 

Do nguyên nhân gây teo tinh hoàn là sử dụng steroid đồng hóa nên để đảo ngược tình trạng thì điều đầu tiên cần làm là ngưng sử dụng steroid.

Sau đó có thể tăng tốc độ hồi phục bằng cách uống các loại thuốc tăng cường sản sinh testosterone, chẳng hạn như D-Aspartic acid (DAA). DAA là một hợp chất đã được chứng minh là có tác dụng thúc đẩy sự sản xuất testosterone trong tinh hoàn lên đến 30 – 60%. Ngoài việc kích thích tinh hoàn tạo ra nhiều testosterone hơn, DAA còn có thể giúp làm tăng lượng tinh trùng lên đến 100%. Vì DAA là một loại axit amin nên hầu như không có tác dụng phụ.

Ngoài ra có thể dùng thêm các loại thực phẩm chức năng hoặc thảo dược sau đây để hỗ trợ sự sản sinh testosterone và cân bằng nồng độ hormone trong cơ thể:

• Vitamin K, vitamin D, DHEA, bạch tật lê (tribulus terrestris), kẽm, ashwagandha
• Dầu gan cá tuyết: chứa nhiều axit béo omega 3 giúp tăng mức testosterone và cải thiện sức khỏe tim mạch
• Tỏi: đã được chứng minh là có nhiều lợi ích cho sức khỏe và một trong số đó là tăng lượng testosterone một cách tự nhiên. Tỏi còn chứa selen – một khoáng chất giúp tinh trùng khỏe mạnh và có lợi cho tuyến tiền liệt.
• Quả lựu: có chứa nhiều chất chống oxy hóa giúp tăng cường mức testosterone đồng thời cải thiện sức khỏe của tinh trùng.