Hội chứng tiền kinh nguyệt là gì?

Nội dung chính của bài viết:

• Hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS) là một nhóm những thay đổi về thể chất, tinh thần và hành vi của phụ nữ trong khoảng thời gian sau giai đoạn rụng trứng và ngay trước giai đoạn kinh nguyệt.
• Hội chứng tiền kinh nguyệt có những triệu chứng cả về thể chất và tinh thần, như: đầy hơi; đau lưng, bụng, ngực; chóng mặt; nổi mụn trứng cá; khó ngủ; hay cáu gắt; thay đổi tâm trạng; tăng ham muốn tình dục...
• Không có cách nào có thể chữa khỏi hội chứng tiền kinh nguyệt nhưng có nhiều biện pháp để giảm bớt các triệu chứng đau đớn, khó chịu, như: dùng thuốc, tập thể dục nhẹ nhàng, bổ sung dưỡng chất.
• Bạn nên đi khám bác sĩ nếu như các cơn đau đớn, khó chịu hay thay đổi về cảm xúc bắt đầu ảnh hưởng đến sức khỏe, cuộc sống hàng ngày. 
• Khi các triệu chứng của hội chứng tiền kinh nguyệt ở mức quá nghiêm trọng thì được gọi là chứng rối loạn tiền kinh nguyệt. Đây là vấn đề hiếm gặp, chỉ xảy ra ở khoảng 3 đến 8% phụ nữ.

Hội chứng tiền kinh nguyệt là gì?

Hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS) là một nhóm những thay đổi về thể chất, tinh thần và hành vi của phụ nữ trong khoảng thời gian sau giai đoạn rụng trứng và ngay trước giai đoạn kinh nguyệt.

Hội chứng tiền kinh nguyệt là một vấn đề rất phổ biến. Theo thống kê, có đến 90% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản đều đã và đang gặp phải các triệu chứng của hội chứng này. Ở nhiều người, hội chứng tiền kinh nguyệt còn gây ảnh hưởng đến cuộc sống thường ngày và cần sự can thiệp của bác sĩ.

Hội chứng tiền kinh nguyệt gồm có nhiều triệu chứng khác nhau và thường bắt đầu từ 5 đến 11 ngày trước khi có kinh nguyệt và tự biến mất khi bắt đầu hiện tượng ra máu.

Nguyên nhân

Cho đến nay, nguyên nhân gốc rễ gây ra hội chứng tiền kinh nguyệt vẫn chưa được xác định rõ. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng hội chứng tiền kinh nguyệt có liên quan đến sự thay đổi về cả nồng độ hormone sinh dục và serotonin trong chu kỳ kinh nguyệt.

Nồng độ các hormone sinh dục là estrogen và progesterone giảm mạnh sau thời điểm rụng trứng. Sự dao động trong nồng độ hormone sẽ dẫn đến những thay đổi tâm trạng, buồn bã, lo lắng và các triệu chứng khó chịu về thể chất. Steroid buồng trứng cũng ảnh hưởng đến hoạt động tại một số phần của não bộ và gây nên các triệu chứng tiền kinh nguyệt.

Sự suy giảm mức estrogen còn ảnh hưởng đến nồng độ serotonin. Serotonin là một chất hóa học trong não bộ và ruột ảnh hưởng đến tâm trạng, cảm xúc và suy nghĩ. Nồng độ serotonin giảm trong chu kỳ kinh nguyệt sẽ gây nên những thay đổi về tâm trạng của phụ nữ.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ bị hội chứng tiền kinh nguyệt gồm có:

• Có tiền sử trầm cảm hoặc rối loạn cảm xúc, chẳng hạn như trầm cảm sau sinh hoặc rối loạn lưỡng cực
• Tiền sử gia đình (mẹ hoặc bà) cũng bị hội chứng tiền kinh nguyệt
• Tiền sử gia đình bị trầm cảm
• Bạo lực gia đình
• Lạm dụng thuốc
• Chấn thương thể chất
• Sang chấn tâm lý

Các vấn đề có liên quan gồm có:

• Đau bụng kinh
• Rối loạn trầm cảm chủ yếu
• Trầm cảm theo mùa
• Rối loạn lo âu lan toả
• Tâm thần phân liệt

Triệu chứng của hội chứng tiền kinh nguyệt

Chu kỳ kinh nguyệt được tính từ ngày đầu tiên có kinh của tháng này đến ngày đầu tiên có kinh của tháng sau và chu kỳ của đa số phụ nữ kéo dài trung bình 28 ngày.

Rụng trứng – giai đoạn mà trứng được phóng ra khỏi buồng trứng – diễn ra vào khoảng ngày 14 của chu kỳ 28 ngày, có nghĩa là giữa chu kỳ. Kinh nguyệt hay hiện tượng ra máu diễn ra vào ngày 28 của chu kỳ. Các triệu chứng tiền kinh nguyệt có thể bắt đầu vào khoảng ngày 14 và kéo dài đến 7 ngày sau khi bắt đầu có kinh nguyệt.

Các triệu chứng tiền kinh nguyệt có nhiều mức độ khác nhau. Đa số phụ nữ đều chỉ có các triệu chứng từ nhẹ đến vừa và không ảnh hưởng đáng kể đến hoạt động hàng ngày. Tuy nhiên một số người lại có các triệu chứng tiền kinh nguyệt mức độ vừa đến nặng và gây gián đoạn việc sinh hoạt, làm việc trong thời gian hành kinh. Bên cạnh đó còn có một số ít người bị rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt – dạng nghiêm trọng của hội chứng tiền kinh nguyệt. Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng có thể thay đổi theo từng người và theo từng tháng.

Các triệu chứng của hội chứng tiền kinh nguyệt gồm có:

Triệu chứng về thể chất:

• Đầy hơi
• Đau bụng
• Căng, đau ngực
• Sưng phù bàn chân hoặc mắt cá chân
• Cơ thể giữ nước và tăng cân
• Người mệt mỏi, uể oải
• Tim đập nhanh
• Chóng mặt
• Đau mỏi lưng, cơ
• Nổi mụn trứng cá
• Thèm ăn, đặc biệt là đồ ngọt
• Táo bón
• Tiêu chảy
• Đau đầu
• Nhạy cảm với ánh sáng hoặc âm thanh
• Khó ngủ

Triệu chứng về cảm xúc, tinh thần:

• Hay cáu gắt
• Thay đổi tâm trạng
• Lo âu, buồn bã
• Dễ xúc động
• Khó tập trung
• Hay quên
• Tăng ham muốn tình dục

Khi nào cần đi khám?

Nên đi khám nếu như các cơn đau đớn, khó chịu hay thay đổi về cảm xúc bắt đầu ảnh hưởng đến sức khỏe, cuộc sống hàng ngày hoặc nếu đã bắt có kinh nguyệt quá 3 ngày mà các triệu chứng vẫn không hết.

Bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám để loại trừ các nguyên nhân khác như:

• Thiếu máu
• Lạc nội mạc tử cung
• Vấn đề về tuyến giáp
• Hội chứng ruột kích thích
• Tình trạng mệt mỏi mãn tính
• Bệnh mô liên kết hoặc bệnh thấp khớp

Các vấn đề này đều có các biểu hiện giống như hội chứng tiền kinh nguyệt.

Bác sĩ sẽ lấy tiền sử bệnh trầm cảm hay rối loạn cảm xúc cảm trong gia đình bạn để xác định xem các triệu chứng là do hội chứng tiền kinh nguyệt hay do một vấn đề về tâm thần khác. Thường sẽ còn phải làm xét nghiệm hormone tuyến giáp để kiểm tra chức năng tuyến giáp, thử thai và kiểm tra vùng chậu để phát hiện bất kỳ vấn đề phụ khoa nào.

Nên ghi lại ngày có kinh nguyệt mỗi tháng, các triệu chứng mà bạn gặp phải trước và trong kỳ kinh nguyệt cũng như là khoảng thời gian mà triệu chứng bắt đầu xuất hiện để xác định xem có phải là hội chứng tiền kinh nguyệt hay không. Nếu các triệu chứng bắt đầu vào cùng một khoảng thời gian mỗi tháng thì rất có thể là hội chứng tiền kinh nguyệt.

Điều trị hội chứng tiền kinh nguyệt bằng cách nào?

Không có cách nào có thể chữa khỏi hội chứng tiền kinh nguyệt nhưng có nhiều biện pháp để giảm bớt các triệu chứng đau đớn, khó chịu.

Các biện pháp điều trị

Dùng thuốc

Các triệu chứng đau, chẳng hạn như đau bụng, đau nhức cơ và đau đầu có thể được cải thiện bằng cách dùng thuốc không kê đơn. Trong trường hợp nặng hơn thì có thể cần dùng thuốc theo đơn của bác sĩ.

Một số loại mà mọi người thường dùng để điều trị hội chứng tiền kinh nguyệt gồm có:

• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như ibuprofen, aspirin hoặc naproxen natri. Uống từ trước hoặc khi bắt đầu kỳ kinh nguyệt bạn để giảm các triệu chứng đau như đau bụng, đau đầu, đau cơ, đau lưng hay căng đau ngực.
• Các loại thuốc giảm đau như acetaminophen để đau cơ, đau bụng kinh và đau đầu.
• Thuốc lợi tiểu: giúp cơ thể đào thải bớt nước qua thận và để giảm các triệu chứng đầy hơi, sưng phù, tăng cân và căng ngực.
• Thuốc trị trầm cảm, lo âu: Các loại thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI), gồm có fluoxetine (biệt dược Prozac, Sarafem), paroxetine (biệt dược Paxil, Pexeva), sertraline (biệt dược Zoloft) … có tác dụng cải thiện những thay đổi về tâm trạng, cảm xúc trước và trong kỳ kinh nguyệt. Thuốc này được dùng cho cả những trường hợp hội chứng tiền kinh nguyệt cũng như là rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt. Thuốc chống trầm cảm có thể được dùng hàng ngày hoặc chỉ dùng trong vòng 2 tuần trước khi bắt đầu có kinh nguyệt.

Đối với các triệu chứng tiền kinh nguyệt mức độ nặng, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc tránh thai nội tiết tố. Những loại thuốc này có tác dụng điều chỉnh nồng độ estrogen và progesterone trong cơ thể, từ đó làm dịu các triệu chứng khó chịu.

Các biện pháp thư giãn

Cần kiểm soát căng thẳng bằng các biện pháp thư giãn để cải thiện những vấn đề về cảm xúc cũng như là thể chất do hội chứng tiền kinh nguyệt.

Một số cách hữu hiệu để giảm căng thẳng và thư giãn gồm có:

• Tập yoga, thái cực quyền, giãn cơ, đi bộ,…
• Tắm nước ấm
• Đi dạo
• Nghe nhạc
• Làm những việc yêu thích

Tập thể dục nhẹ nhàng

Vận động nhẹ nhàng có thể làm tăng nồng độ estrogen và progesterone, từ đó giúp giảm các triệu chứng tiền kinh nguyệt như:

• Buồn nôn
• Táo bón hoặc tiêu chảy
• Đau bụng
• Đầy hơi
• Giữ nước, sưng phù
• Căng ngực
• Nhức mỏi

Tốt nhất nên duy trì thói quen tập luyện thường xuyên, hàng ngày chứ không chỉ có trước và trong kỳ kinh nguyệt để tăng cường thể chất và hạn chế các triệu chứng gặp phải vào những kỳ kinh sau. Cần lưu ý, khi đã bắt đầu có kinh nguyệt thì không nên tập cường độ cao như ngày thường.

Bổ sung chất dinh dưỡng

Một số thay đổi trong chế độ ăn uống có thể làm giảm hội chứng tiền kinh nguyệt từ nhẹ đến vừa. Dưới đây là một số chất dinh dưỡng mà bạn nên bổ sung để cải thiện các triệu chứng khó chịu:

• Magiê: giúp làm giảm các cơn đau đầu do hội chứng tiền kinh nguyệt. Magiê có trong các loại thực phẩm như rau lá xanh đậm, trái cây (quả bơ, chuối…), hạt khô (óc chó, hạnh nhân…), các loại đậu, hải sản (cá hồi, cá ngừ,…), đậu phụ.
• Axit béo: giúp giảm đau bụng kinh. Một số nguồn thực phẩm chứa nhiều axit béo gồm có các loại cá nước lạnh (cá hồi, cá ngừ…), các loại hạt (óc chó, chia, hạnh nhân…), dầu oliu, ngũ cốc nguyên hạt,…
• Canxi: giúp tăng cường sức khỏe và mật độ xương. Bổ sung đầy đủ canxi còn giúp điều chỉnh tâm trạng, cải thiện giấc ngủ, tạo cảm giác thèm ăn và làm giảm nhiều triệu chứng tiền kinh nguyệt khác như tình trạng giữ nước.
• Vitamin B6: giúp làm dịu các triệu chứng về thể chất và tinh thần do hội chứng tiền kinh nguyệt. Vitamin B6 có trong thịt lợn, thịt gia cầm, cá, bánh mì, ngũ cốc nguyên hạt, trứng, đậu nành…
• Vitamin D: Vitamin D cùng với canxi có thể làm giảm mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng tiền kinh nguyệt. Vitamin D có trong các loại thực phẩm như các loại cá béo (cá hồi, cá ngừ, cá mòi,…), dầu gan cá tuyết, các sản phẩm từ sữa được bổ sung vitamin D, ngũ cốc, lòng đỏ trứng, nấm …
• Axit folic: giúp ngăn ngừa và cải thiện hội chứng tiền kinh nguyệt. Một số loại thực phẩm chứa axit folic: các loại rau lá xanh đậm, trái cây họ cam quýt (cam, bưởi, chanh,…) , các loại đậu, cơm, trứng,…

Thay đổi thói quen

Những thói quen có lợi cho cơ thể trước và trong kỳ kinh nguyệt:

• Uống nhiều nước để giảm đầy hơi
• Có chế độ ăn uống cân bằng để cung cấp năng lượng cho cơ thể và tăng cường sức khỏe, ăn nhiều trái cây và rau củ, giảm lượng đường, muối, caffeine và đồ uống có cồn
• Ngủ ít nhất 8 tiếng mỗi đêm để giảm mệt mỏi
• Tập thể dục để giảm đầy hơi và cải thiện tinh thần
• Hạn chế căng thẳng bằng cách biện pháp kể trên hoặc bằng liệu pháp nhận thức hành vi

Rối loạn tiền kinh nguyệt là gì?

Khi các triệu chứng của hội chứng tiền kinh nguyệt ở mức quá nghiêm trọng thì được gọi là chứng rối loạn tiền kinh nguyệt (premenstrual dysphoric disorder - PMDD). Đây là vấn đề hiếm gặp, chỉ xảy ra ở khoảng 3 đến 8% phụ nữ.

Các triệu chứng rối loạn tiền kinh nguyệt gồm có:

• Phiền muộn, buồn rầu vô cớ
• Có suy nghĩ cực đoan, muốn tự tử
• Hoảng loạn
• Lo lắng tột độ
• Dễ tức giận và thay đổi tâm trạng nghiêm trọng
• Nhạy cảm quá mức và dễ khóc vì lý do nhỏ nhặt
• Không hứng thú với các hoạt động hàng ngày
• Mất ngủ
• Khó suy nghĩ hoặc tập trung
• Ăn uống mất kiểm soát
• Đau quằn quại

Các triệu chứng của rối loạn tiền kinh nguyệt cũng xảy ra do sự thay đổi nồng độ hormone estrogen và progesterone. Ngoài ra còn là do nồng độ serotonin thấp khi sắp đến kỳ kinh nguyệt.

Tuy nhiên, nhiều triệu chứng rối loạn tiền kinh nguyệt cũng giống như biểu hiện của một số vấn đề sức khỏe khác nên bác sĩ sẽ cần tiến hành các phương pháp kiểm tra để chẩn đoán như:

• Thăm khám lâm sàng
• Khám phụ khoa
• Xét nghiệm công thức máu toàn phần
• Xét nghiệm chức năng gan

Ngoài ra sẽ cần tiến hành kiểm tra sức khỏe tâm thần. Tiền sử cá nhân hoặc gia đình bị trầm cảm nặng, lạm dụng chất gây nghiện, sang chấn tâm lý hoặc căng thẳng quá độ đều có thể gây ra hoặc làm nặng thêm các triệu chứng rối loạn tiền kinh nguyệt.

Các biện pháp để cải thiện vấn đề này cũng giống như các phương pháp điều trị hội chứng tiền kinh nguyệt, ví dụ như:

• Tập thể dục hàng ngày
• Bổ sung vitamin và khoáng chất, chẳng hạn như canxi, magiê, vitamin D và vitamin B6
• Điều chỉnh chế độ ăn uống
• Điều trị bằng các loại thuốc kê đơn và không kê đơn. Drospirenone và ethinyl estradiol là hai loại thuốc tránh thai đã được FDA chính thức cho phép sử dụng để điều trị các triệu chứng rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt. Tuy nhiên, cần đi khám bác sĩ để được thăm khám và tư vấn dùng thuốc một cách phù hợp.
• Đi khám bác sĩ tâm lý

Nếu các triệu chứng rối loạn tiền kinh nguyệt vẫn không cải thiện thì bác sĩ sẽ chỉ định dùng thuốc chống trầm cảm tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI). Thuốc này làm tăng lượng serotonin trong não bộ và giúp cải thiện tâm trạng.

Các vấn đề về tinh thần của chứng rối loạn tiền kinh nguyệt có thể cần điều trị bằng liệu nhận thức - hành vi. Đây là một phương pháp giúp bạn hiểu được suy nghĩ và cảm xúc của mình để từ đó có cách thay đổi hành vi cho phù hợp.

Không có cách nào ngăn ngừa được hội chứng tiền kinh nguyệt hay chứng rối loạn tiền kinh nguyệt nhưng các biện pháp điều trị nêu trên có thể giúp giảm mức độ nghiêm trọng và thời gian kéo dài của các triệu chứng.

Hơn nữa, mặc dù các triệu chứng có thể tái phát nhưng đa phần thường biến mất sau khi bắt đầu có kinh nguyệt. Một lối sống lành mạnh và một kế hoạch điều trị phù hợp sẽ giúp làm giảm đáng kể hoặc chấm dứt hẳn các triệu chứng đau đớn và khó chịu mà phụ nữ phải trải qua khi đến ngày “đèn đỏ”.

Hội chứng tiền kinh nguyệt có hết khi đến thời kỳ tiền mãn kinh và mãn kinh không?

Khi đến tuổi tiền mãn kinh, phụ nữ sẽ vẫn có kinh nguyệt nhưng chu kỳ rụng trứng sẽ không còn diễn ra đều đặn hàng tháng nữa do mức độ sản sinh hormone sinh dục ở buồng trứng bị suy giảm. Điều này dẫn đến kết quả là các triệu chứng tiền kinh nguyệt cũng trở nên thất thường và khó đoán trước. Do đó, phụ nữ tiền mãn kinh thường cần sử dụng liệu pháp hormone để điều trị một số triệu chứng của giai đoạn này như bốc hỏa, mệt mỏi, giảm ham muốn,… và đòng thời cải thiện các triệu chứng tiền kinh nguyệt. Khi đến gần giai đoạn mãn kinh, phụ nữ nên đi khám ​​bác sĩ nếu các triệu chứng thay đổi hoặc nhận thấy có các triệu chứng mới. Khi chính thức mãn kinh, phụ nữ sẽ không còn có kinh nguyệt nữa.