Xuất huyết tiêu hóa - bệnh viện 103

Bệnh viện 103

12:10 +07 Thứ bảy, 19/06/2021

Xuất huyết tiêu hoá( XHTH) là tình trạng máu chảy ra khỏi lòng mạch của đường tiêu hoá, vào trong ống tiêu hoá. Biểu hiện lâm sàng là nôn ra máu, ỉa phân đen.

Xác định vị trí chảy máu rất quan trọng. Có nhiều bệnh lý khác nhau gây xuất huyết ở đường tiêu hóa cao và thấp. Phần tiêu hóa cao gồm thực quản, dạ dày, và phần trên của ruột non gọi là tá tràng. Phần iêu hóa thấp gồm phần dưới của ruột non, đại tràng và hậu môn.

Các yếu tố thuận lợi đưa tới xuất huyết tiêu hóa

Khi thời tiết thay đổi: Xuân – Hè, Thu – Đông.
Cảm cúm.
Dùng một số thuốc: aspirin, NSAIDs, corticoid…
Chấn động mạnh tinh thần: quá bực tức, quá lo nghĩ…

Dấu hiệu của xuất huyết đường tiêu hóa là gì?

Các dấu hiệu của xuất huyết đường tiêu hóa phụ thuộc vào vị trí và độ trầm trọng của chảy máu.

Những dấu hiệu của chảy máu ở đường tiêu hóa cao gồm:

Dấu hiệu báo trước

Đau vùng thượng vị dữ dội, đột ngột hơn mọi ngày, nhất là ở bệnh nhân có loét dạ dày, tá tràng.
Cảm giác cồn cào, nóng rát, mệt lả sau uống aspirin hoặc corticoid…
Khi thời tiết thay đổi (từ nóng sang lạnh, hoặc từ lạnh sang nóng), sau gắng sức tự nhiên thấy: chóng mặt, hoa mắt, mệt mỏi, thoáng ngất, lợm giọng, buồn nôn và nôn.
Bệnh nhân đang trong đợt viêm nhiễm đường mật cấp.

Biểu hiện của xuất huyết tiêu hóa

Nôn máu: là lý do khiến bệnh nhân đến bệnh viện cấp cứu. Tuỳ theo vị trí máu chảy và mức độ chảy máu mà tính chất của chất nôn khác nhau.

Số lượng từ vài chục ml đến hàng lít.
Màu sắc: có thể từ đỏ tươi, màu hồng lẫn dịch tiêu hoá hoặc màu nâu sẫm.
Tính chất máu nôn ra có thể máu tươi ra ngoài mới đông, có thể thành cục (bằng hạt ngô, hạt lạc), có thể chỉ là các gợn đen như hạt tấm lẫn với thức ăn hoặc dịch nhầy.

ỉa phân đen: là lý do bệnh nhân đi khám hoặc vào viện cấp cứu.

Khi lượng máu chảy vào ống tiêu hoá từ 60 ml trở lên, phân bắt đầu có màu đen,
Khi máu chảy số lượng nhiều phân có màu đen bóng, nhão, khắm.

Khi một lượng máu lớn, chảy ồ ạt vào lòng ống tiêu hoá, phân có thể ngả sang màu đỏ

Khi máu ngừng chảy, phân số lượng ít đi, thành khuôn và màu sắc dần dần trở về màu vàng. Phân vàng là một tiêu chuẩn lâm sàng khẳng định chắc chắn máu đã ngừng chảy.

Các dấu hiệu khác:

Hoa mắt, chóng mặt, lo sợ.
Mệt lịm, có khi vật vã.
Thở nhanh, vã mồ hôi.
Đái ít, có khi vô niệu.

Nếu nặng có thể có sốc

Tình trạng lơ mơ, lạnh các đầu chi, vã mồ hôi.
Mạch nhanh, nhỏ khó bắt, huyết áp tụt dưới 80 mmHg.
Xuất huyết nhẹ kéo dài được gọi là xuất huyết mãn tính. Nếu xuất huyết mãn tính, người bệnh có thể mệt mỏi, ngủ lịm và khó thở tăng dần. Mất máu mạn tính có thể gây thiếu máu

Các nguyên nhân gây xuất huyết đường tiêu hóa là gì?

Nhiều bệnh lý có thể gây xuất huyết đường tiêu hóa. Các nguyên nhân của xuất huyết đường tiêu hóa cao gồm:

Loét dạ dày: Nhiễm Helicobacter pylori (H.pylori) và dùng thuốc kháng viêm nonsteroid lâu dài như aspirin và ibuprofen là những nguyên nhân thường gặp của loét dạ dày.
Vỡ tĩnh mạch thực quản: xơ gan là nguyên nhân hay gặp của vỡ tĩnh mạch thực quản.
Hội chứng Mallory- Weiss: do nôn nhiều, gây rách niêm mạc của thực quản thường hoặc tăng áp lực trong bụng do ho, thoát vị, hay bẩm sinh cũng có thể gây rách.
Viêm dạ dày: NSAIDs và các thuốc khác, nhiễm khuẩn, bệnh Crohn, chấn thương
U lành tính và ung thư: Những khối u lành tính và ung thư ở thực quản, dạ dày, hay tá tràng có thể gây xuất huyết.
Các nguyên nhân ít gặp: do suy gan, bệnh máu, suy thận, sau chấn thương, sau bỏng nặng, nhiễm khuẩn huyết.

Các nguyên nhân gây chảy máu đường tiêu hóa thấp gồm:

Bệnh lý túi thừa: do các túi thừa ở thành ruột già.
Viêm đại tràng, nhiễm trùng và các bệnh lí như bệnh Crohn, thiếu máu đại tràng và chất phóng xạ có thể gây viêm đại tràng.
Bệnh trĩ hay nứt kẽ hậu môn: Trĩ là tình trạng mà các tĩnh mạch ở vùng hậu môn hoặc trực tràng bị giãn lớn có thể vỡ và xuất huyết. Các vết nứt hay loét là vết rách ở vùng hậu môn.
Dị dạng mạch máu : Tuổi già gây dị dạng mạch máu, là những bất thường về mạch máu ruột non.
Polyp hay ung thư: Sự phát triển lành tính hay các polyp ở đại tràng hay gặp và có thể gây ung thư.

Xuất huyết tiêu hóa được chẩn đoán như thế nào?

Đây là một cấp cứu nội, ngoại khoa, bệnh nhân cần phải được nhập viện, được khám và điều trị càng sớm càng tốt nhằm phòng ngừa các biến chứng gây nguy hiểm đến tính mạng cho người bệnh.

Bước đầu tiên trong chẩn đoán xuất huyết đường tiêu hóa là xác định vị trí xuất huyết. Bác sĩ sẽ khai thác tiền sử bệnh lý đầy đủ của bệnh nhân và khám cho bệnh nhân.

Bác sĩ có thể cần kiểm tra phân để tìm máu trong phân. Các chất bổ sung sắt, bismuth subsalicylate (Peto-Bismol) hay nhiều loại thức ăn như củ cải đỏ có thể làm phân có vẻ bên ngoài giống như xuất huyết tiêu hóa.

Xét nghiệm máu có thể xác định mức độ của xuất huyết và bệnh nhân có thiếu máu không.

Rửa dạ dày là thủ thuật có thể được sử dụng để xác định có chảy máu ở đường tiêu hóa cao hay thấp.

Nội soi

Nội soi dạ dày là phương pháp phổ biến nhất để tìm ra nguồn gốc của xuất huyết tiêu hóa. Ống nội soi là một ống mềm với camera nhỏ. Ống nội soi cũng có thể được đưa vào qua trực tràng để quan sát ruột già. Thủ thuật này gọi là nội soi đại tràng.

Xuất huyết không phát hiện được bằng nội soi gọi là xuất huyết ẩn. Bác sĩ có thể nội soi lại hoặc sử dụng các thủ thuật khác để tìm nguyên nhân của xuất huyết ẩn đó.

Nội soi ruột non

Nội soi ruột non là kiểm tra ruột non. Các thủ thuật soi ruột non bao gồm:
Nội soi ruột non bằng ống đẩy: một ống nội soi dài được dùng để khảo sát phần trên của ruột non.
Nội soi ruột non bằng bóng đôi: Bóng được lắp trên ống nội soi để giúp ống nội soi di chuyển qua toàn bộ ruột non.
Nội soi ruột non bằng viên nang: Bệnh nhân nuốt một viên nang chứa một camera nhỏ bên trong. Camera này truyền các hình ảnh tới một máy theo dõi qua video khi nó đi qua đường tiêu hóa. .

Các thủ thuật khác

Một số phương pháp có thể giúp xác định nguồn gốc xuất huyết:

Chụp X quang có baryt: Baryt là chất cản quang giúp nhìn thấy đường tiêu hóa trên X quang. Có thể nuốt hoặc đưa qua trực tràng chất lỏng có chứa baryt. hiện nay ít dùng
Máy quét có đồng vị phóng xạ: Một lượng nhỏ chất phóng xạ được tiêm vào tĩnh mạch của bệnh nhân. Khi chất phóng xạ thoát ra khỏi lòng mạch sẽ được ghi nhận là có xuất huyết. phương pháp này ít được sử dụng.
Chụp mạch máu: Bác sĩ sẽ tiêm chất cản quang vào tĩnh mạch bệnh nhân để có thể nhìn thấy các mạch máu trên X quang hoặc chụp cắt lớp vi tính. Chất cản quang này sẽ chảy ra ngoài tại vùng xuất huyết.
Mở bụng thăm dò: Nếu những phương pháp không thể xác định được nguồn gốc xuất huyết thì thủ thuật ngoại khoa có thể cần thiết để kiểm tra đường tiêu hóa.

Xuất huyết tiêu hóa được điều trị như thế nào?

Điều trị ban đầu:

Trước tiên cần đặt đường truyền tĩnh mạch để truyền dịch, có thể truyền máu nếu chảy máu nghiêm trọng. Tuy nhiên, trong vài trường hợp chảy máu nghiêm trọng, cần thiết hồi sức và truyền dịch hoặc máu cấp cứu
Phương pháp hay được sử dụng: Nội soi có thể được dùng để làm ngưng xuất huyết tiêu hóa. Bác sĩ có thể đưa các dụng cụ qua ống nội soi để:
Tiêm các chất gây đông máu hoặc hỗ trợ đông máu vào vùng xuất huyết, hoặc sử dụng đầu dò nhiệt, đốt điện hay tia laser, hay tiêm kẹp các mạch máu bị tổn thương với vòng cao su hay clip.
Ngoài ra, nếu nội soi thất bại thì chụp mạch máu có thể được dùng để tiêm thuốc hay các chất khác vào mạch máu để kiểm soát một số dạng xuất huyết. Nếu nội soi và chụp mạch không thực hiện được, có thể cần đến các phương pháp điều trị khác hoặc phẫu thuật để cầm máu cho bệnh nhân.

Để phòng xuất huyết tái phát, bác sĩ có thể điều trị các bệnh lý gây xuất huyết như: