Vì sao bạn đau dây thần kinh số 5?

Dây thần kinh số V hay còn được biết đến với những tên gọi khác như dây thần kinh tam thoa, dây thần kinh sinh ba được biết đến là một trong những dây thần kinh quan trọng ở vùng mặt. Theo đó, dây thần kinh số V được chia thành 3 nhánh: hàm trên, hàm dưới và nhánh mắt. Các nhánh thần kinh này đảm nhận vai trò dẫn truyền cảm giác của vùng mặt, quanh miệng, răng cho đến não. Ngoài ra, việc tạo nước mắt hay nước bọt và điều khiển cơ nhai cũng là nhiệm vụ của dây thần kinh số 5.

Đau dây thần kinh số 5 là một dạng cơn đau đặc thù, thường xuất hiện một cách đột ngột nhưng rất nặng ở nửa bên mặt, tuy nhiên chỉ kéo dài trong thời gian ngắn (không quá 1 phút). Cơn đau có thể là tự phát hoặc xuất phát từ điểm cò súng (trigger spot) – là điểm khi bị kích thích.

Hầu hết các trường hợp đau dây thần kinh số 5 đều là đau một bên, chỉ có số ít là đau cả 2 bên, chiếm tỷ lệ 3 – 6% . Trường hợp đau dây thần kinh số V cả 2 bên không xuất hiện từ đầu mà sau một thời gian dài đau một bên thì mới xuất hiện cơn đau ở bên còn lại. Theo nghiên cứu có đến hơn 70% các trường hợp đau dây thần kinh số 5 rơi vào người già (thường là người trên 70 tuổi).

Hiện nay các nhà khoa học vẫn chưa tìm được nguyên nhân chính thức gây ra tình trạng đau dây thần kinh số V. Tuy nhiên, dựa vào triệu chứng đặc hiệu của bệnh mà các nhà nghiên cứu xác định nguyên nhân như sau:

• Do mạch máu chèn ép: Đây là nguyên nhân chính gây ra tình trạng đau dây thần kinh số V, chúng chiếm đến 60% các trường hợp do sự chèn ép của các mạch máu đối với dây thần kinh số V tại gốc của dây thần kinh, thường gặp nhất là động mạch tiểu não trên (superior cerebellar artery). Tuy nhiên, nguyên nhân khiến mạch máu chèn ép lên dây thần kinh tam thoa khi về già vẫn chưa được lý giải.
• Do các khối u chèn ép: Một hoặc nhiều nhánh của dây thần kinh số 5 có thể bị chèn ép và ảnh hưởng do các khối u nằm ở vùng lân cận của góc cầu – tiểu não hoặc tại vùng góc cầu – tiểu não như: u nang thượng bì, (epidermoid cyst), u ác tính di căn (carcinoma), u màng não (meningioma), túi phình động mạch (aneurysm),...
• Do virus: Hiện nay đã có nghiên cứu chỉ ra rằng đau dây thần kinh số V đặc hiệu (ticdouloureux) là do một loại nhiễm trùng virus âm ỉ tại các nhánh dây thần kinh sọ ngoại biên hoặc tại hạch Gasser gây nên.

Ngoài các nguyên nhân kể trên thì nguyên do đau dây thần kinh số V còn có thể do bị chấn thương, ví dụ như các thủ thuật can thiệp nhỏ tại vùng mặt (như nhổ răng) hoặc chấn thương nặng như gãy xương nền sọ cũng có thể dẫn đến hiện tượng đau dây thần kinh số V.

Các cơn đau do đau dây thần kinh số 5 gây ra thường khởi phát một cách đột ngột và có cảm giác đau đớn như bị điện giật hay bị đâm bởi một vật sắc nhọn. Cơn đau thường không kéo dài mà chỉ diễn ra vài giây, tuy nhiên khoảng nghỉ giữa các cơn khá ngắn khiến cho cơn đau tưởng chừng như kéo dài lâu.

Sự tái phát cơn đau có thể diễn ra bất cứ thời điểm nào trong ngày mà không theo quy luật nào. Tình trạng bệnh có thể được xác định dựa vào tần suất cơn đau mà người bệnh gặp phải.

Cơn đau tự phát hoặc có thể phát sinh khi gặp các kích thích như rửa mặt, nói, nhai, chạm vào mặt,... Theo Hiệp hội Đau đầu quốc tế ( IHS – International Headache Society), tiêu chuẩn để chẩn đoán đau dây thần kinh số 5 chính là các cơn đau mặt và trán kịch phát kéo dài từ vài giây đến không quá 2 phút.

Ngoài triệu chứng kể trên, thông thường bệnh nhân không có biểu hiện nào khác nghiêm trọng, tuy nhiên một số điểm xuất chiếu dây thần kinh số 5 có thể thấy đau khi ấn vào như: điểm đau ở dưới ổ mắt, điểm đau ở lỗ trên ổ mắt hay điểm đau lỗ cằm. Điều này hỗ trợ công tác chuẩn đoán, điều trị bệnh của các bác sĩ được thuận lợi hơn.

Bên cạnh những biểu hiện lâm sàng, để chẩn đoán được chính xác đau dây thần kinh số 5, bác sĩ sẽ cần dựa vào bệnh sử, tiền sử và kết quả các xét nghiệm cận lâm sàng. Khi các biểu hiện lâm sàng không đặc trưng, người bệnh có thể được chỉ định tiến hành chụp cộng hưởng từ hoặc cắt lớp vi tính để loại trừ các bệnh lý khác. Theo đó, đau dây thần kinh số 5 có thể được điều trị nội khoa hoặc ngoại khoa:

• Điều trị nội khoa: Các bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc hướng thần kinh và tâm thần. Tuy nhiên khoảng 75% trường hợp sẽ bị nhờn thuốc sau một thời gian và phải tìm đến phương pháp điều trị ngoại khoa.
• Điều trị ngoại khoa: Khi điều trị bằng thuốc không còn tác dụng hoặc xuất hiện tác dụng phụ, các thủ thuật hoặc can thiệp phẫu thuật sẽ được chỉ định tiến hành như chèn ép hạch Gasser qua da bằng bóng hay phẫu thuật giải ép vi mạch máu,...

Ngoài cảm giác đau vùng đầu, trán thì đau dây thần kinh số 5 thường không có những biểu hiện cụ thể nào, khi phát hiện bệnh có thể đã có những biến chứng rất nguy hiểm, từ đó việc điều trị cũng sẽ không đem lại kết quả cao. Do đó, việc khám chữa bệnh định kỳ hàng năm là việc làm vô cùng cần thiết.