Thiếu máu ruột và các yếu tố nguy cơ- Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn

1. Triệu chứng và dấu hiệu

A. Triệu chứng và dấu hiệu thiếu máu ruột cấp điển hình như sau

• Đau bụng đột ngột từ nhẹ đến nặng
• Muốn đi tiêu ngay
• Nhu động ruột mạnh và thường xuyên
• Trướng và đau bụng
• Tiêu ra máu
• Buồn nôn và nôn
• Sốt

B. Thiếu máu ruột mãn, lượng máu đến ruột giảm từ từ có đặc điểm như sau

• Đau quặn hoặc cảm giác đầy bụng, bắt đầu 30 phút sau ăn và kéo dài từ 1 đến 3 giờ
• Đau bụng ngày càng nặng dần trong nhiều tuần đến nhiều tháng
• Sợ ăn do hậu quả của đau sau khi ăn
• Sụt cân
• Tiêu chảy
• Buồn nôn, nôn
• Trướng bụng
• Thiếu máu ruột mãn có thể diễn biến thành cơn cấp. Lúc đó cơn đau bụng sẽ dữ dội hơn, sau thời gian nhiều tuần hoặc nhiều tháng có những cơn đau âm ỉ sau khi ăn.

2. Nguyên Nhân

• Động mạch chủ là động mạch lớn cung cấp máu giàu oxy từ tim đến các mạch máu khác của cơ thể.
• Phần động mạch chủ trong khoang bụng có tên là động mạch chủ bụng có nhiệm vụ cung cấp hầu hết máu cho hệ tiêu hoá.
• Khi lưu lượng máu trong các động mạch này hoặc trong các tĩnh mạch kề cận bị gián đoạn sẽ gây ra tình trạng thiếu máu ruột.
• Giảm lượng máu đến hệ tiêu hoá, do bất kỳ nguyên nhân nào cũng khiến các tế bào bị suy yếu đi và hoại tử. Khi tế bào bị thương tổn ngày càng nhiều, sẽ hình thành viêm và loét
• Điều này khiến ruột mất khả năng hấp thu thức ăn và dưỡng chất, dẫn đến tiêu chảy có lẫn máu. Khi tổn thương khá nặng, nhiễm trùng và hoại tử xảy ra.
• Nếu không kịp thời điều trị, thiếu máu ruột  sẽ dẫn đến tử vong

3. Phân loại

Thiếu máu đại tràng (ischemic colitis):

• Là loại thiếu máu ruột thường gặp nhất. Thường xảy ra ở người lớn tuổi
• Triệu chứng thiếu máu đại tràng thường nhẹ hơn so với các thể thiếu máu ruột khác và những biến chứng nặng thường ít xảy ra.
• Đa số trường hợp thiếu máu đại tràng biểu hiện bằng một cơn đau quặn nhẹ vùng bụng trái.

Thiếu máu mạc treo cấp (Acute mesenteric ischemia):

• Dạng thiếu máu này thường xảy ra ở ruột non. Khởi đầu đột ngột có thể do Một huyết khối từ tim di chuyển theo dòng máu đến gây tắc động mạch
• Một huyết khối hình thành ở một trong những động mạch chính của ruột (huyết tắc) và chặn dòng chảy của máu
• Thiếu máu nuôi do tụt huyết áp do shock hoặc suy tim
• Bóc tách động mạch chủ gây bóc tách các lớp của thành động mạch và xuất huyết dọc theo chiều dài động mạch chủ, dẫn đến giảm lưu lượng máu đến ruột.

Thiếu máu mạc treo mãn: 

• Thiếu máu mạc treo mãn, còn gọi là đau thắt ruột (intestinal angina) là hậu quả của xơ vữa động mạch.
• Bệnh thường diễn tiến từ từ cho đến khi 2 trong 3 mạch máu chính cung cấp máu cho ruột bị hẹp nặng hoặc tắc nghẽn hoàn toàn trước khi bệnh nhân cảm nhận được các triệu chứng.
• Biến chứng nguy hiểm tiềm tàng của thiếu máu mạc treo mãn là sự hình thành huyết khối trong lòng động mạch bị tổn thương gây thiếu máu mạc treo cấp (nhồi máu mạc treo).

Thiếu máu do huyết tắc tĩnh mạch mạc treo: 

• Đôi khi huyết khối hình thành trong một tĩnh mạch đưa máu đã trao đổi hết oxygen khỏi ruột.
• Tắc tĩnh mạch gây sung huyết ruột, sưng phù và xuất huyết

4. Các yếu tố nguy cơ

• Tuổi (trên 50);
• Huyết áp cao;
• Đái tháo đường;
• Rối loạn chuyển hoá lipids;
• Hút thuốc lá
• Nguy cơ càng tăng cao nếu bệnh nhân đã từng có những ảnh hưởng của xơ vữa mạch máu lên các bộ phận khác của cơ thể như tim (bệnh mạch vành), các chi dưới (bệnh mạch máu ngoại biên) hoặc các động mạch nuôi não bộ (bệnh mạch máu não).

5. Triệu chứng báo nguy

• Cần nghĩ đến thiếu máu ruột khi xuất hiện đau bụng đột ngột và kéo dài. Chậm trễ trong điều trị sẽ để lại hậu quả xấu.
• Bệnh nhân cần đi kiểm tra ngay nếu trong phân có máu hoặc đau bụng sau ăn mãn tính, đặc biệt khi có sụt cân.

6. Chẩn đoán và điều trị

• Các bác sĩ sẽ thực hiện một số xét nghiệm như chụp X- quang, Siêu âm, Nội soi tiêu hóa trên, Chụo DSA, Chụp MSCT…để kiểm tra, đánh giá và xác định tình trạng bệnh của bạn.
• Sau đó tùy theo nguyên nhân và tình trạng của bệnh, các bác sĩ sẽ có phương thức điều trị phù hợp để phục hồi lại lượng máu cung cấp cho ống tiêu hóa.

7. Biến Chứng

• Trong những trường hợp nặng, dòng máu đến ruột bị gián đoạn sẽ dẫn đến tổn thương hoặc hoại tử mô ruột, giống những tình huống xảy ra trong một cơn nhồi máu cơ tim. Nếu không được phát hiện và điều trị, thiếu máu ruột có thể gây tử vong.
• Tình trạng này tuy ít gặp nhưng lại rất nặng và đòi hỏi chăm sóc y tế khẩn cấp. Tùy theo nguyên nhân thiếu máu ruột mà có các phương thức điều trị khác nhau như điều trị nội khoa, phẫu thuật hoặc phẫu thuật mở động mạch.

8. Phòng Tránh

• Thực hiện những biện pháp trên để phòng tránh xơ vữa động mạch sẽ làm giảm nguy cơ thiếu máu ruột và những bệnh lý nghiêm trọng khác như nhồi máu cơ tim, đột quỵ.
• Thay đổi chế độ ăn: giảm mỡ động vật, giảm thịt, giảm chất đường ngọt, tăng thêm lượng rau, trái cây tươi trong khẩu phần.
• Tăng vận động thể lực.
• Giảm cân
• Dùng thuốc để kiểm soát các tình trạng tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn chuyển hoá lipids, rối loạn nhịp tim, thuốc kháng đông …theo chỉ dẫn bác  sĩ
• Bỏ thuốc lá

Nguồn: Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn