1

Rối loạn tuần hoàn máu và bạch huyết- bệnh viện 103

Phù (Edema )

1. Định nghĩa :

Phù là hiện tượng quá nhiều dịch trong tổ chức đệm và trong các hốc tự nhiên của cơ thể . Nói một cách khác phù chỉ tình trạng tăng lượng dịch ngoài tế bào và ngoài mạch máu .

Phù có thể khu trú hay toàn thân

  • Phù khu trú có thể ở một vài tổ chức hoặc cơ quan như phù não , phù phổi , phù quanh hốc mắt . Dịch phù tích tụ trong hố màng  bụng được gọi là cổ chướng ( ascite ) hay tràn dịch ổ bụng , ở phổi gọi là tràn dịch màng phổi ( hydrothorax ) , tràn dịch màng tim ( hydropericardium ) .
  • Phù toàn bộ cơ thể gọi là phù toàn thân (anasarca ) .

2. Đặc tính của dịch phù .

Dịch phù là một thứ dịch nhớt mầu vàng nhạt, trong suốt giống như huyết tương  nhưng ít albumin hơn.

Dịch phù được chia làm 2 loại dịch rỉ (exudate ) và dịch thấm (transudate ).

  • Dịch rỉ chứa nhiều protein và tế bào máu , dịch này có thể gặp trong viêm , các tổn thương nôi mô lớn, khiến các phần tử albumin lớn thoát ra được. có khi các hồng cầu cũng chui qua . Nước phù có nhiều albumin, có khi cả sợi tơ huyết, gọi là dịch rỉ ( exsudat ).
  • Dịch thấm là dịch chứa ít protein và tế bào hơn dịch ri , loại dịch phù này bản chất là  sự siêu lọc (ultrafiltrate ) của huyết tương do tổn thương nội mô rất nhỏ. Vì vậy các phần tử albumin to không qua được, nước phù ít albumin, gọi là dịch thấm( transsudat ), dịch này thường nằm trong  tổ chức .

3 .Cơ chế gây phù , nguyên nhân gây phù .

  • Tăng áp lực thuỷ tĩnh trong mao mạch ( capillary hydrostatic pressure ).
  • Giảm áp lực keo của huyết tương  (plasma oncotic pressure ).
  • Tắc nghẽn dòng chảy của dòng bạch huyết ( Lymphatic obstru-ction ).
  • Tăng giữ nước trong tổ chức do ứ natri( increased tissue hydration ).

Bình thường dịch trong hệ tuần hoàn được ngăn cách với mô đệm bởi vách thành mạch , chúng được coi như một màng lọc bán thấm . Di chuyển của dịch qua thành mao mạch được xác định bởi hàng loạt các yếu tố nhằm duy trì gradient nồng độ , giữ dịch trong tuần hoàn hay thúc đẩy nó di chuyển qua thành mạch vào trong tổ chức đệm .

Các thay đổi về dịch thường xẩy ra trong các mao mạch . albumin của huyết tương có vai trò trong duy trì sự cân bằng của áp lực keo trong  mạch máu . Trong các tiểu động mạch và mao mạch , áp lực thuỷ tĩnh thường cao hơn áp lực keo của huyết tương , còn ở tiểu tĩnh mạch áp lực keo cao hơn áp lực thuỷ tĩnh ,  do dó dịch lại được chảy vào ( tái hấp thu ) trong lòng mạch từ tổ chức đệm .

Trong mô đệm khi đường dẫn lưu bạch huyết bị cản trở , sẽ dẫn đến tình trạng ứ dịch quá mức và gây nên phù . Phù xẩy ra khi mất sự cân bằng giữa áp lực giữ dịch trong mạch máu và  lực đẩy dịch  trong mạch máu vào tổ chức đệm .

3.1  Phù do tăng áp lực thuỷ tĩnh (hydrostatic edema ) :

  • Phù trong cao huyết áp làm tăng áp lực trong động mạch kết quả làm dịch vận chuyển ra ngoài nhiều hơn  .
  • Phù trong suy tim gọi là phù do ứ máu giật lùi “ backward heart failure “ làm tăng áp lực của tĩnh mạch chủ đến các tĩnh mạch ngoại biên , tổn thương thành mạch dẫn đến tăng tính thấm thành mạch gây phù  được gọi là  phù do xung huyết thụ động .

3.2.  Phù do giảm áp lực keo ( oncotic edema )  thường là do giảm albumin trong huyết tương . Albumin là loại protein huyết tương phổ biến nhất và là yếu tố chính gây ra áp suất thẩm thấu (osmotic pressure)của máu.

  • Phù gan do thiếu albumin do giảm quá trình tổng hợp protein . Gặp trong các bệnh về gan như xơ gan .
  •  Phù thận thiếu albumin do bài tiết ra ngoài theo đường nước tiểu nhiều protein (proteinuria ) gặp trong các bệnh lý thận mạn tính .

Phù do giảm áp lực keo thường là phù toàn thân nhưng có thể thấy ở rõ ở những chỗ tổ chức liên kết thưa như ở mặt , đặc biệt xung quanh hố mắt .

3.3.  Phù do tắc nghẽn đường bạch huyết ( obstruction edema)

  • Dịch ngoại bào được hình thành từ máu nhờ quá trình lọc qua thành mao mạch. Đa số dịch quay trở lại mao mạch với áp suất thấp hơn còn một số lại được gom lại vào một hệ thống dẫn riêng biệt gọi là các mạch bạch huyết.
  • Chúng sẽ đem dịch  trở lại vòng tuần hoàn với áp lực thấp hơn áp lực của dịch ngoại bào . Phù do tắc nghẽn đường bạch huyết thường hiếm xảy ra do đường dẫn lưu bạch huyết dẫn các dịch không hấp thu vào mạch máu bị tắc nghẽn .
  • Loại phù này hay gặp tắc mạch lympho  do khối u hoặc viêm mạn tính , ở các nước Châu Phi  thường do nhiễm kí sinh trùng như giun chỉ , tắc nghẽn đường bạch huyết ở chi dưới làm chân bệnh nhân phù to như chân voi .

3.4. Phù do tăng khối lượng máu ( hypervolemic edema) nguyên nhân do ứ  muối và nước .

  • Bình thường muối và nước được bài tiết ra ngoài phụ thuộc vào hệ thống điều chỉnh phức tạp và cấu trúc chức năng hoàn chỉnh của thận , trên cơ sở tác động của rennin , angiotensin và aldosterone  .
  • Bệnh thận làm  tăng cường chế tiết rennin , kích thích hình thành angiotensin ,  angiotensin  tác động lên vỏ thượng thận giải phóng aldosterone làm tăng cường  giữ muối và nước  gây nên phù .

Trong thực tế phù thường do nhiều yếu tố kết hợp :

4. Hình ảnh mô bệnh học của phù .

Hình ảnh phù viêm sẽ nói kỹ ở phần viêm .

Dưới đây là hình ảnh phù của tổ chức dưới da không phải do viêm .

4.1 . Hình ảnh đại thể :

  •  Chỗ phù sưng to, ấn lõm.
  •  Da mát lạnh, nhẵn, bóng, căng, mầu trắng nhạt ( nếu là phù thận ) mầu trắng xanh ( nếu là phù do ứ đọng ).
  •  Khi rạch da, thấy tổ chức phù bị ngấm một số dịch mầu vàng nhạt và chảy ra theo vết cắt.

4.2 . Hình ảnh vi thể :

  •  Dịch phù bắt mầu hồng nhạt khi nhuộm bằng các thuốc nhuộm axit ( ví dụ eosin ).
  • Tổ chức bị tách rời nhau, xen vào đó là dịch phù.
  •  Nếu phù đã kéo dài một thời gian, các sợi tạo keo bị tách xa nhau, phồng to và ngấm dịch , bớt cong keo đi và không bắt mầu, các tế bào sợi cũng phình to , đuôi bị tách ra.

5. Liên hệ lâm sàng :

  • Phù là triệu chứng quan trọng biểu hiện rối loạn chức năng của các cơ quan chủ yếu như tim , phổi , não , thận , gan .
  • Phù ở đâu hay gặp thường do nguyên nhân của nó chi phối : phù 2 chi dưới thường là phù do suy tim thấy ở giai đoạn sớm (phù trong suy tim phụ thuộc vào trọng lực ) , khi bệnh nhân nằm trên giường có sự phân bố lại dịch , phù  thường ở sau lưng .
  • Suy thất trái làm tăng áp lực mạch máu phổi , gây phù phổi có đặc tính là tích tụ nhiều dịch protein còn phù trong suy thận thường là loại phù lan toả .
  • Bệnh nhân xơ gan thường dịch phù trong ổ bụng và gọi là cổ chướng do thiếu protein huyết tương và tăng áp lực tĩnh mạch cửa .
  • Phù không chỉ là triệu chứng quan trọng của một số loại bệnh mà bản thân nó còn  là nguyên nhân gây nhiều biến đổi lâm sàng khác như phù phổi  chứa đầy dịch trong các phế nang sẽ ngăn cản trao đổi khí dẫn đến khó thở là hậu quả thường gặp , phù não làm cho não to lên do não nằm trong hộp sọ là tổ chức xương và đây là nguyên nhân tăng áp lực trong sọ . Nếu không giảm  nó sẽ đè ép vào các trung tâm sống và gây chết bệnh nhân .
  • Những trường hợp phù dị ứng, phù Quincke cũng có liên quan tới ảnh hưởng của thần kinh.

6. Hậu quả của phù .

  • Đối với hệ hô hấp, phù thường là nguyên nhân gây chết đột ngột: phù phổi, phù thanh  môn.
  • Phù có thể đè ép vào các phủ tạng xung quanh gây rối loạn chức năng như trường hợp tràn dịch trong các hố màng phổi, màng tim, hố bụng.
  • Phù gây rối loạn dinh dưỡng và tạo điều kiện thuận lợi cho nhiễm trùng  nhất là đối với tổ chức dưới da .

Nguồn: Bệnh viện 103

Tổng số điểm của bài viết là: 10 trong 2 đánh giá

Click để đánh giá bài viết
Blog khác của bác sĩ
Video có thể bạn quan tâm
KHÔNG CÒN BỐC SỐ - QUÊN ĐI NỖI LO XẾP HÀNG - Dịch vụ đặt lịch miễn phí tại Bệnh Viện Nhi Đồng KHÔNG CÒN BỐC SỐ - QUÊN ĐI NỖI LO XẾP HÀNG - Dịch vụ đặt lịch miễn phí tại Bệnh Viện Nhi Đồng 01:43
KHÔNG CÒN BỐC SỐ - QUÊN ĐI NỖI LO XẾP HÀNG - Dịch vụ đặt lịch miễn phí tại Bệnh Viện Nhi Đồng
Cảnh ba mẹ “tay xách, nách mang” đưa con đi khám sớm sẽ không còn nữa với 5 phút đặt lịch tại nhà️
 3 năm trước
 714 Lượt xem
GIỚI THIỆU VẮC XIN MỚI PHÒNG BỆNH THỦY ĐẬU - BÍ QUYẾT PHÒNG BỆNH MÙA ĐÔNG XUÂN CHO TRẺ EM VÀ NGƯỜI LỚN GIỚI THIỆU VẮC XIN MỚI PHÒNG BỆNH THỦY ĐẬU - BÍ QUYẾT PHÒNG BỆNH MÙA ĐÔNG XUÂN CHO TRẺ EM VÀ NGƯỜI LỚN 03:00
GIỚI THIỆU VẮC XIN MỚI PHÒNG BỆNH THỦY ĐẬU - BÍ QUYẾT PHÒNG BỆNH MÙA ĐÔNG XUÂN CHO TRẺ EM VÀ NGƯỜI LỚN
Vắc xin Varilrix dành cho trẻ em từ 9 tháng tuổi và người lớn - duy nhất có tại Hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC, cho hiệu quả phòng bệnh lên đến...
 3 năm trước
 646 Lượt xem
MỘT NGÀY THEO CHÂN MC KHÁNH VY THỰC HIỆN QUI TRÌNH "HIẾN" YÊU THƯƠNG CHO CÁC BỆNH NHI MỘT NGÀY THEO CHÂN MC KHÁNH VY THỰC HIỆN QUI TRÌNH "HIẾN" YÊU THƯƠNG CHO CÁC BỆNH NHI 05:24
MỘT NGÀY THEO CHÂN MC KHÁNH VY THỰC HIỆN QUI TRÌNH "HIẾN" YÊU THƯƠNG CHO CÁC BỆNH NHI
Có mặt từ sáng sớm, MC Khánh Vy an toàn nhẹ nhàng vượt qua hàng rào khai báo y tế vô cùng bài bản chặt chẽ tại BV, cô gái đáng yêu tay xách nách...
 3 năm trước
 950 Lượt xem
ĐĂNG KÝ 1 GÓI - 40 DANH MỤC KHÁM, TẦM SOÁT HƠN 80 BỆNH LÝ ĐĂNG KÝ 1 GÓI - 40 DANH MỤC KHÁM, TẦM SOÁT HƠN 80 BỆNH LÝ 01:16
ĐĂNG KÝ 1 GÓI - 40 DANH MỤC KHÁM, TẦM SOÁT HƠN 80 BỆNH LÝ
- Giảm tới 2 triệu các gói khám định kì- Tặng Voucher nhà hàng 5* trị giá 500K cho nhóm 4 người>> Đăng ký tại hotline: 093 223 2016 -...
 2 năm trước
 595 Lượt xem
Tin liên quan
Dùng thuốc trị bệnh về tuyến giáp trong thời gian mang thai!
Dùng thuốc trị bệnh về tuyến giáp trong thời gian mang thai!

Rất nhiều thai phụ băn khoăn rằng, không biết sử dụng thuốc trị bệnh về tuyến giáp trong thời gian đang mang thai có an toàn không? Để giải đáp thắc mắc trên, mời các bạn cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây!

Xét nghiệm sắt huyết thanh cho biết điều gì?
Xét nghiệm sắt huyết thanh cho biết điều gì?

Xét nghiệm sắt huyết thanh giúp phát hiện nồng độ sắt trong máu thấp hoặc cao hơn bình thường.

Dr Duy Thành

 

Bạn đã không sử dụng Site, Bấm vào đây để duy trì trạng thái đăng nhập. Thời gian chờ: 60 giây