Làm thế nào để bổ sung collagen cho da?

Da tạo ra collagen như thế nào?

Sự hình thành collagen là một quá trình sinh hóa phức tạp bắt đầu trong các tế bào chuyên biệt trong da gọi là nguyên bào sợi. Đầu tiên, các nguyên bào sợi kết hợp các thành phần axit amin lại với nhau và tạo ra các chuỗi procollagen – tiền thân của collagen. Sau đó, các axit amin trong chuỗi procollagen này trải qua quá trình biến đổi dưới sự tác động của các enzyme. Ví dụ, proline được chuyển đổi thành hydroxyproline nhờ enzyme prolyl hydroxylase. Để quá trình chuyển đổi này diễn ra, làn da cần một số chất thiết yếu, gồm sắt, vitamin C (axit ascorbic) và alpha-ketoglutarate.

Tương tự, lysine biến thành hydroxylysine dưới tác động của một loại enzyme có tên là lysyl hydroxylase. Phản ứng chuyển đổi này cũng cần có bộ ba thành phần là sắt, vitamin C và alpha-ketoglutarate. Qua đây có thể thấy được vai trò của việc ăn uống đủ chất đối với sự sản sinh collagen trong da và duy trì làn da khỏe mạnh, trẻ trung.

Cách bổ sung collagen cho da

Các nguyên bào sợi ở lớp trung bì của da tạo ra collagen và giải phóng collagen vào khoảng trống giữa các tế bào da gọi là chất nền ngoại bào (extracellular matrix - ECM), tại đây collagen tạo thành một bộ khung cho da. Collagen tạo nên sự săn chắc và độ dày của da. Mất collagen sẽ khiến cho da mỏng đi, nhăn nheo và lỏng lẻo. Có nhiều cách để tăng lượng collagen trong da, gồm có sử dụng sản phẩm chăm sóc da, thực phẩm chức năng và điều chỉnh chế độ ăn uống.

Tuy nhiên, uống thực phẩm chức năng collagen không phải là cách tốt nhất để tăng collagen cho da. Trên thực tế, những sản phẩm bổ sung collagen này không mang lại hiệu quả cao.

Cách tốt nhất để bổ sung collagen cho da là cung cấp cho da các “nguyên liệu”, enzyme và tín hiệu giao tiếp cần thiết để da tạo ra collagen một cách tự nhiên.

Vai trò của vitamin C trong việc bổ sung collagen cho da

Vitamin C (axit ascorbic) đóng vai trò không thể thiếu trong quá trình sản xuất collagen, đặc biệt là trong quá trình chuyển đổi proline thành hydroxyproline. Quá trình chuyển đổi này được hỗ trợ bởi enzyme prolyl hydroxylase mà enzyme này lại cần vitamin C để hoạt động. Nếu không có vitamin C, con đường sinh hóa sẽ bị đình trệ, proline không được chuyển đổi thành hydroxyproline và quá trình tổng hợp collagen sẽ không thể diễn ra.

Đó là lý do tại sao vitamin C đóng vai trò quan trọng trong việc trẻ hóa da. Nếu da không có đủ vitamin C thì cho dù có trẻ hóa da bằng cách nào, da cũng sẽ không thể tạo ra collagen.

Điều này có nghĩa là tế bào gốc, yếu tố tăng trưởng, exosome, peptide hay bất kỳ hoạt chất chống lão hóa nào cũng đều sẽ vô giá trị nếu không có sự hiện diện của vitamin C trong da.

Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng khi thêm vitamin C vào quá trình nuôi cấy nguyên bào sợi, các nguyên bào sợi có sự gia tăng rõ rệt về khả năng sản xuất collagen. Điều này cho thấy rằng vitamin C không chỉ có vai trò quan trọng trong quá trình tổng hợp collagen mà còn giúp thúc đẩy sự sản xuất collagen. Như vậy, sử dụng serum vitamin C, ăn nhiều thực phẩm giàu vitamin C và uống bổ sung vitamin C là những bước quan trọng trong quá trình trẻ hóa da.

Các hoạt chất giúp tăng collagen trong da

Trên thị trường có rất nhiều sản phẩm chăm sóc da có chứa collagen. Tuy nhiên, do collagen có kích thước quá lớn nên khi thoa lên da, collagen sẽ không thể đi vào da và làm tăng lượng collagen trong da. Do đó, các sản phẩm chăm sóc da chứa collagen đều không có tác dụng. Nhưng điều này không có nghĩa là không có sản phẩm bôi da nào có thể làm tăng collagen cho da. Một số hoạt chất chăm sóc da có thể giúp tăng lượng collagen trong da. Lưu ý, bạn cần phải sử dụng serum vitamin C, ăn nhiều thực phẩm giàu vitamin C hoặc uống bổ sung vitamin C để các hoạt chất này phát huy tác dụng tốt.

Thay vì dùng serum hay kem dưỡng chứa collagen, bạn nên sử dụng sản phẩm chứa một trong những hoạt chất dưới đây.

Exosome

Exosome là những túi ngoại bào có dạng hình cầu nhỏ được các tế bào giải phóng ra để giao tiếp với nhau. Exosome có thể được chiết xuất từ nấm men, thực vật, động vật hoặc con người và được sử dụng trong các sản phẩm chăm sóc da. Chỉ exosome có nguồn gốc từ con người mới có tác dụng tăng cường collagen cho da (các loài thực vật không có collagen nên exosome của chúng không có các tín hiệu kích thích sự sản xuất collagen trong da người).

Có nhiều loại exosome và loại được nhiều nghiên cứu chứng minh nhất là exosome có nguồn gốc từ tiểu cầu. Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng các exosome do tiểu cầu giải phóng ra có chứa nhiều yếu tố có thể thúc đẩy quá trình trẻ hóa da và chữa lành vết thương. Loại exosome này hoạt động như các phân tử truyền tín hiệu, giao tiếp với các tế bào để kích thích sự sản xuất collagen, tái tạo tế bào và phát triển mạch máu.

Các nghiên cứu ban đầu cho thấy thoa exosome có nguồn gốc từ tiểu cầu lên da có thể giúp chống lão hóa và phục hồi da. Các yếu tố tăng trưởng trong exosome có nguồn gốc từ tiểu cầu như PDGF và TGF-beta có thể kích hoạt các nguyên bào sợi và tế bào gốc trong da, từ đó thúc đẩy sự sản xuất collagen mới.

Một trong những sản phẩm chăm sóc da chứa exosome được nghiên cứu nhiều nhất là the Plated Skin Science Serum. Sản phẩm này có chứa exosome có nguồn gốc từ tiểu cầu của con người.

Yếu tố tăng trưởng

Transforming growth factor beta (TGF-beta) là loại yếu tố tăng trưởng tốt nhất giúp tăng cường sự sản sinh collagen ở làn da lão hóa. Các yếu tố tăng trưởng khác như yếu tố tăng trưởng có nguồn gốc từ tiểu cầu (platelet-derived growth factor - PDGF), yếu tố tăng trưởng biểu bì (epidermal growth factor - EGF) và yếu tố tăng trưởng nguyên bào sợi (fibroblast growth factor - FGF) cũng tham gia điều hòa quá trình tổng hợp collagen nhưng TGF-beta là yếu tố tăng trưởng tốt nhất và an toàn nhất để tái tạo collagen.

Axit hydroxy

Các axit hydroxy, đặc biệt là axit alpha hydroxy (AHA) như axit glycolic, đã được nghiên cứu chứng minh là có thể giúp thúc đẩy sự hình thành collagen trong da. Axit hydroxy là thành phần có trong nhiều sản phẩm chăm sóc da khác nhau như sữa rửa mặt, toner, kem dưỡng và peel da. Axit hydroxy có độ pH thấp, giúp làm giảm độ pH của da và giúp serum vitamin C thẩm thấu vào da tốt hơn. Rửa mặt bằng sữa rửa mặt axit hydroxy trước khi thoa serum vitamin C sẽ giúp tăng cường hiệu quả của serum. Kem dưỡng axit hydroxy có thể được sử dụng sau serum vitamin C. Ban đầu, bạn nên chọn sản phẩm axit hydroxy có nồng độ thấp, sau đó khi quen thì có thể tăng dần nồng độ.

Việc lựa chọn sản phẩm axit hydroxy nào là tùy thuộc vào loại da của bạn và những sản phẩm khác mà bạn sử dụng trong quy trình chăm sóc da.

Peptide

Peptide là một trong những hoạt chất được sử dụng trong nhiều sản phẩm chăm sóc da chống lão hóa. Có nhiều loại peptide và hiệu quả tăng cường collagen cũng như chống lão hóa da của mỗi loại là khác nhau. Tuy nhiên, có quá nhiều peptide để liệt kê ở đây. Xem blog peptide toàn diện này để tìm hiểu thêm.

>>> Tìm hiểu về các lợi ích của peptide đối với da

Retinoid

Retinoid là một nhóm dẫn xuất của vitamin A. Một trong những loại retinoid được sử dụng phổ biến nhất là retinol. Sử dụng retinoi là cách hiệu quả nhất để tăng collagen cho da. Khi sử dụng retinoid, bạn cần kết hợp với các sản phẩm phù hợp và dùng retinoid đúng thứ tự trong quy trình chăm sóc da để giúp retinoid phát huy tác dụng tốt và không gây ra tác dụng phụ. Loại sữa rửa mặt và kem dưỡng ẩm mà bạn sử dụng cùng với retinoid thực sự rất quan trọng.

Đã có rất nhiều nghiên cứu chứng minh hiệu quả của retinoid trong việc tăng collagen cho da và chống lão hóa.

Bổ sung collagen thông qua chế độ ăn uống và thực phẩm chức năng

Collagen là một loại protein có tự nhiên trong nhiều loại thực phẩm có nguồn gốc từ động vật như thịt bò, lợn, gà và cá. Do đó, nếu bạn có chế độ ăn uống cân bằng thì có thể dễ dàng bổ sung collagen. Tuy nhiên, đối với những người ăn chay và thuần chay, việc cung cấp đủ collagen cho cơ thể thông qua chế độ ăn uống sẽ khó khăn hơn. Người ăn chay và thuần chay có thể sử dụng các loại thực phẩm chức năng collagen có nguồn gốc từ thực vật. Ngoài ra, chế độ ăn giàu vitamin C và một số loại axit amin nhất định có thể cung cấp các nguyên liệu cần thiết cho quá trình tổng hợp collagen. Các axit amin chính cần thiết cho quá trình sản xuất collagen là:

• Glycine: có trong các loại thực phẩm có nguồn gốc thực vật như súp lơ, đậu lăng, cải xoăn, đậu nành, cải bó xôi và hạt bí ngô.
• Proline: có nhiều trong măng tây, nấm, các loại đậu, các loại hạt, quả hạch và bắp cải.
• Hydroxyproline: loại axit amin này chỉ có trong một số ít loại thực phẩm nhưng có thể được bổ sung bằng bột collagen có nguồn gốc từ thực vật.
• Arginine: có trong đậu lăng, hạt bí ngô, đậu nành, đậu phộng, đậu xanh và ngũ cốc nguyên hạt.

Bằng cách bổ sung đủ vitamin C và các axit amin này, người ăn chay và thuần chay có thể thúc đẩy khả năng sản xuất collagen của cơ thể.

Nói chung, việc uống bổ sung collagen là không cần thiết nếu bạn có chế độ ăn uống cân bằng với các loại thực phẩm kể trên. Nếu bạn không ăn chay thì có thể thường xuyên uống nước hầm xương tăng lượng collagen cho cơ thể.

Làm tổn thương da có mục đích để tăng collagen

Collagen còn tham gia vào quá trình hình thành sẹo. Vì vậy, mặc dù bổ sung collagen là một điều tốt nhưng quá nhiều collagen sẽ dẫn đến sẹo, thậm chí là sẹo lồi. Có nhiều phương pháp làm tăng collagen trong da và cải thiện tình trạng da dựa trên cơ chế làm tổn thương da nhưng cần lưu ý, nếu thực hiện quá mức, thực hiện không đúng cách hoặc nếu xảy ra nhiễm trùng thì những phương pháp này sẽ để lại sẹo trên da. Do đó, nếu muốn thực hiện các phương pháp điều trị xâm lấn để tăng collagen cho da, bạn nên chọn làm ở bệnh viện da liễu hoặc những địa chỉ uy tín để có được kết quả ưng ý và tránh gặp phải những vấn đề không mong muốn.

Luôn sử dụng serum vitamin C, ăn nhiều thực phẩm giàu vitamin C hoặc uống bổ sung vitamin C khi thực hiện các phương pháp trẻ hóa da này để đảm bảo da sản sinh nhiều collagen.

Vai trò của yếu tố tăng trưởng trong quá trình chữa lành vết thương

Khi da có vết thương, một “đội quân” tế bào và tín hiệu sẽ hợp sức lại để giúp chữa lành vết thương. Một trong những thành phần có vai trò rất quan trọng trong quá trình này là các yếu tố tăng trưởng như PDGF, TGF-beta, FGF, EGF và VEGF. Các yếu tố tăng trưởng này có vai trò giống như đội trưởng, chỉ đạo quá trình chữa lành vết thương bằng cách ra lệnh cho các tế bào phân chia, di chuyển và tạo ra các mạch máu cũng như mô mới ở vết thương. Một thành phần quan trọng khác là các cytokine, gồm có TNF-alpha, IL-1 và IL-6, các cytokine này giúp điều hòa phản ứng viêm và huy động các tế bào dự phòng. Các interleukin như IL-2 và IL-4 cũng tham gia vào quá trình chữa lành vết thương bằng cách kích thích các tế bào miễn dịch phát triển và thực hiện nhiệm vụ. Cơ thể chúng ta có thể điều phối quá trình chữa lành vết thương phức tạp này thông qua tín hiệu của nhiều yếu tố tăng trưởng, cytokine và interleukin khác nhau. Nhờ sự phối hợp nhịp nhàng của các thành phần kể trên, các mô bị tổn thương sẽ dần phục hồi và vùng da có vết thương sẽ lành trở lại.

Trẻ hóa da bằng laser

Các loại laser như laser CO2 hoặc laser erbium có thể giúp trẻ hóa làn da lão hóa hoặc hỗ trợ phục hồi tổn thương da bằng cách nhắm mục tiêu chính xác đến vùng mô tổn thương. Laser tạo ra những vết thương nhỏ trong da và điều này kích hoạt hoạt động của các yếu tố tăng trưởng như TGF-beta. TGF-beta báo hiệu cho các nguyên bào sợi di chuyển đến vùng bị thương và tại đây, các nguyên bào sợi sẽ tổng hợp collagen mới. Laser sẽ thúc đẩy sự sản xuất collagen trong da và tái tạo da, giúp làm giảm các dấu hiệu lão hóa da như nếp nhăn và trẻ hóa làn da. Thường sẽ phải điều trị lặp lại nhiều lần để có hiệu quả trẻ hóa rõ rệt.

Quá trình trẻ hóa da bằng laser cần được thực hiện một cách chính xác. Laser làm tổn thương da quá sâu sẽ làm giảm khả năng tự chữa lành của da. Điều này có thể dẫn đến hình thành sẹo do sự kết tụ collagen không được kiểm soát hoặc mất màu da do tổn thương tế bào hắc tố. Điều quan trọng khi trẻ hóa da bằng laser là gây tổn thương da ở mức độ vừa đủ để kích hoạt quá trình phục hồi mô và tổng hợp collagen. Khi được thực hiện đúng, phương pháp tái tạo bề mặt da bằng laser phân đoạn (fractional) sẽ làm tăng collagen cho da và trẻ hóa làn da mà không để lại sẹo hay mất màu da.

Lăn kim vi điểm

Lăn kim vi điểm tạo ra những lỗ thủng rất nhỏ trong da, điều này kích hoạt cơ chế tự chữa lành của da và tăng lượng collagen trong da. Hiệu quả của phương pháp lăn kim vi điểm phụ thuộc vào:

• Kích thước của kim
• Đường kính đầu kim
• Kỹ thuật thực hiện
• Các sản phẩm thoa lên da trong 2 tuần trước khi điều trị
• Các sản phẩm thoa lên da ngay sau khi điều trị
• Các sản phẩm thoa lên da trong 2 tuần sau điều trị

Các phương pháp tiêm để tăng collagen

Bên cạnh các phương pháp kể trên, một cách nữa để tăng sản xuất collagen trong da là tiêm một số chất vào da. Các phương pháp này cũng cần được thực hiện bởi bác sĩ da liễu hoặc người có chuyên môn để đảm bảo an toàn và đạt được kết quả như ý muốn.

Tiêm axit polylactic (Sculptra)

Sculptra là một loại chất làm đầy (filler) có chứa axit poly-L-lactic. Sculptra được tiêm vào da để kích thích da sản sinh collagen. Axit poly-L-lactic có tác dụng như một chất kích thích sinh học, thúc đẩy các nguyên bào sợi tạo ra nhiều collagen hơn. Kết quả là vùng da được tiêm Sculptra sẽ dần trở nên đầy đặn và căng mịn hơn. Tiêm Sculptra là một phương pháp trẻ hóa da đặc biệt với cơ chế là can thiệp trực tiếp vào quá trình sản xuất collagen của cơ thể, nhờ đó cải thiện cả vẻ đầy đặn và kết cấu bề mặt da.

Bạn cần tiêm Sculptra 3 - 6 lần, mỗi lần cách nhau một tháng.

Bạn nên sử dụng thêm serum vitamin C để hỗ trợ quá trình sản sinh collagen trong da.

Tiêm huyết tương giàu tiểu cầu (PRP)

Tiêm huyết tương giàu tiểu cầu (platelet-rich plasma - PRP) cũng là một giải pháp để kích thích sản xuất collagen và trẻ hóa làn da. Để thực hiện phương pháp này, bạn sẽ phải lấy một lượng máu nhỏ từ tĩnh mạch ở tay hoặc chân. Sau đó, lượng máu này sẽ được cho vào máy ly tâm để tách bạch cầu, hồng cầu, huyết tương nghèo tiểu cầu và thu được huyết tương giàu tiểu cầu (huyết tương có mật độ tiểu cầu lớn). Huyết tương giàu chiết xuất sẽ được tiêm trở lại vào da. Tiểu cầu có chức năng chữa lành vết thương và chứa các yếu tố tăng trưởng có thể kích thích các nguyên bào sợi sản xuất nhiều collagen hơn. Phương pháp tiêm huyết tương giàu tiểu cầu dựa trên cơ chế tự chữa lành vết thương của cơ thể để thúc đẩy sự tổng hợp collagen trong da. Kết quả là làn da mịn màng hơn và săn chắc hơn. Tiêm huyết tương giàu tiểu cầu là một phương pháp chống lão hóa độc đáo và an toàn vì sử dụng máu của chính khách hàng thay vì dùng các chất tổng hợp.

Sự sụt giảm collagen do lão hóa

Mạng lưới collagen trong da sẽ có sự thay đổi khi chúng ta có tuổi. Collagen trong da được chia thành nhiều loại. Collagen loại I chiếm khoảng 80% tổng lượng collagen ở làn da trẻ, khỏe mạnh trong khi collagen loại III chiếm khoảng 15%. Các phân tử collagen này được sắp xếp gọn gàng thành từng bó song song, tạo thành một bộ khung vững chắc nâng đỡ lớp biểu bì của da.

Sau tuổi 20, lượng collagen trong da giảm khoảng 1% mỗi năm.

Vào khoảng tuổi 40, tỷ lệ collagen loại III trên collagen loại I tăng lên, nghĩa là khi có tuổi, lượng collagen loại I sẽ giảm đi. Sự thay đổi này có thể xảy ra sớm hơn ở những vùng da tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời. Nghiên cứu cho thấy lượng collagen loại I giảm 59% ở vùng da bị tổn thương do ánh nắng mặt trời và mức độ tổn thương càng nặng thì collagen loại I giảm càng nhiều. Đó là lý do tại sao những người thường xuyên tiếp xúc với nắng cần bắt đầu dùng sản phẩm chăm sóc da chống lão hóa từ trước tuổi 30.

Sự thay đổi nội tiết tố vào thời kỳ tiền mãn kinh và mãn kinh gây ra những thay đổi đáng kể về thành phần của da. Một trong những thay đổi lớn nhất là tốc độ mất collagen tăng nhanh rõ rệt và hậu quả là da mỏng đi. Nghiên cứu khoa học đã phát hiện ra rằng lượng collagen loại I và loại III trong da giảm tới 30% trong 5 năm đầu tiên sau khi nồng độ estrogen giảm.

Mặc dù collagen loại I chiếm tỷ lệ lớn nhất ở lớp trung bì nhưng các nghiên cứu cho thấy rằng các loại collagen khác cũng thay đổi theo tuổi tác.

Hiểu về sự mất collagen theo thời gian sẽ giúp bạn biết được khi nào nên bắt đầu sử dụng các sản phẩm chống lão hóa da.

Tóm tắt bài viết

Lượng collagen loại 1 quyết định vẻ trẻ trung của làn da. Làn da sẽ không thể tạo ra collagen mới nếu không có vitamin C. Bạn có thể sử dụng nhiều hoạt chất chăm sóc da khác nhau như exosome và yếu tố tăng trưởng để tăng sản xuất collagen trong da nhưng để những hoạt chất này phát huy tác dụng tốt thì nên kết hợp với vitamin C. Có thể bổ sung vitamin C trực tiếp cho da bằng cách dùng serum vitamin C hoặc bổ sung thông qua chế độ ăn uống và thực phẩm chức năng.

Các sản phẩm chăm sóc da chứa vitamin C đa phần đều không ổn định, có thể phản ứng với các sản phẩm khác và không thẩm thấu tốt vào da. Vì vậy nên bạn cần chú ý bảo quản đúng cách, kết hợp vitamin C với các hoạt chất phù hợp và dùng vitamin C đúng thứ tự trong quy trình chăm sóc da. Chế độ chăm sóc da để tăng collagen cho da tùy thuộc vào loại da của bạn.