Glycat hóa gây ra tác hại gì cho da?

Trong da, sự tích lũy sản phẩm glycat hóa bền vững làm suy yếu các sợi collagen và sợi elastin, dẫn đến hình thành nếp nhăn và da bị giảm độ đàn hồi. Glycat hóa còn làm cho collagen và elastin kháng lại các enzyme tái cấu trúc. Ngoài ra, glycat hóa tạo ra các gốc tự do và gốc tự do sẽ làm cho da càng bị tổn thương nặng thêm. Ngăn ngừa glycat hóa đòi hỏi phải giảm lượng đường trong máu bằng cách điều chỉnh chế độ ăn uống, tập thể dục và có thể phải dùng các loại thuốc như metformin. Nói chung, kiểm soát glycat hóa là điều quan trọng để duy trì làn da trẻ trung, khỏe mạnh khi có tuổi.

Glycat hóa là gì?

Glycat hóa về cơ bản là phản ứng diễn ra khi đường liên kết với protein. Phản ứng này có thể diễn ra với thực phẩm và làm thực phẩm chuyển màu nâu, ví dụ như khi nướng bánh mì hay khi phi hành. Phản ứng tương tự cũng có thể xảy ra trong cơ thể, bao gồm cả làn da. Glycat hóa trong da xảy ra khi các phân tử đường phản ứng với các protein như collagen và elastin. Phản ứng này giữa đường và protein tạo ra các sản phẩm glycat hóa bền vững (AGE). Sự tích tụ của AGE theo thời gian khiến cho các sợi collagen cứng lại và liên kết chéo, làm mất khả năng đàn hồi của elastin và còn gây ra các thay đổi khác góp phần khiến làn da bị lão hóa, tổn thương. Trong nấu ăn, glycat hóa còn được gọi phản ứng Maillard hay phản ứng hóa nâu, được ứng dụng để tạo màu sắc và hương vị cho các món ăn. Tuy nhiên, khi diễn ra bên trong cơ thể, sự glycat hóa sẽ dẫn đến nhiều vấn đề về lâu dài.

Có sản phẩm chăm sóc da nào có thể đảo ngược được sự glycat hóa trong da không?

Một khi collagen và elastin trong da đã bị glycat hóa thì không có bất kỳ sản phẩm bôi ngoài da nào có thể đảo ngược được tình trạng và khôi phục các sợi collagen, elastin về trạng thái ban đầu. Các thành phần chăm sóc da đều không thể phá hủy liên kết chéo hay tách các phân tử đường khỏi protein. Tuy nhiên, một số thành phần có thể giúp giảm thiểu tổn hại do glycat hóa gây ra, ví dụ như retinoid và axit alpha hydroxy (AHA).

Retinoid giúp thúc đẩy quá trình bong da chết tự nhiên, nhờ đó hỗ trợ loại bỏ các sợi bất thường. Axit alpha hydroxy tẩy tế bào chết cho da và hỗ trợ loại bỏ các thành phần bị hỏng trong chất nền ngoại bào.

Mặc dù các sản phẩm chăm sóc da không thể đảo ngược được những hậu quả mà sự glycat hóa gây ra nhưng một số hoạt chất có thể kích thích sự sản sinh collagen và xử lý các protein bị rối loạn chức năng. Một số sản phẩm chăm sóc da có thể giúp điều trị các triệu chứng của glycat hóa hoặc giúp da loại bỏ AGE thông qua quá trình tự thực của tế bào.

Glycat hóa gây hại cho da như thế nào?

Phản ứng glycat hóa làm tổn thương các thành phần của da, khiến cho làn da bị mỏng đi, hình thành nếp nhăn, giảm độ đàn hồi và săn chắc. Collagen và elastin là hai loại protein của da bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi sự glycat hóa.

Ảnh hưởng của glycat hóa đến collagen

Glycat hóa phá hỏng collagen - một loại protein cấu trúc quan trọng của da. Khi các phân tử đường bám vào collagen, các sợi collagen sẽ hình thành liên kết chéo. Liên kết chéo làm cho các sợi collagen cứng lại và không thể tái cấu trúc một cách bình thường. Những sợi collagen bị glycat hóa sẽ mất đi sự chắc khỏe và tính linh hoạt, dẫn đến hình thành nếp nhăn và da chảy xệ. Các liên kết chéo sẽ tăng dần theo thời gian và làm cứng mạng lưới collagen trong da. Điều này làm giảm tính linh hoạt của collagen, làm suy yếu chức năng và khả năng đàn hồi của da.

Ảnh hưởng của glycat hóa đến elastin

Phản ứng glycat hóa còn ảnh hưởng đến elastin trong da. Sự liên kết của các phân tử đường làm suy yếu cấu trúc các sợi elastin. Sự glycat hóa khiến cho các sợi elastin trở nên kháng lại tác động của enzym elastase, có nghĩa là không còn bị phân hủy bởi elastase, dẫn đến sự tích tụ các sợi elastin bất thường. Điều này khiến cho làn da bị giảm khả năng đàn hồi. Sự glycat hóa elastin còn có liên quan đến sự suy giảm chức năng của nguyên bào sợi và điều này càng làm suy yếu thêm chất nền ngoại bào.

Ngăn ngừa glycat hóa trong da

Một khi sản phẩn glycat bền vững đã hình thành sẽ rất khó loại bỏ (chỉ có thể loại bỏ AGE thông qua quá trình tự thực bào). Do đó, tốt nhất nên ngăn chặn sự glycat hóa ngay từ đầu.

Các cách để ngăn ngừa phản ứng glycat hóa trong da là kiểm soát lượng đường trong máu, bổ sung chất chống oxy hóa cho da và bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời.

Chất chống oxy hóa

Gốc tự do có thể thúc đẩy sự glycat hóa trong da và điều này sẽ đẩy nhanh quá trình lão hóa da. Các loài oxy phản ứng (reactive oxygen species – ROS) lan truyền phản ứng oxy hóa đến các protein bị glycat hóa và phá hủy các protein này. Sử dụng sản phẩm dưỡng da chứa chất chống oxy hóa như vitamin C có thể giúp giảm thiểu stress oxy hóa và ngăn ngừa phần nào phản ứng glycat hóa. Các hợp chất tự nhiên khác như aminoguanidine và carnosine có tác dụng chống oxy hóa và glycat hóa.

Bảo vệ da khỏi ánh nắng

Tia cực tím từ ánh nắng mặt trời có thể làm trầm trọng thêm tình trạng glycat hóa trong da. Sự tiếp xúc với tia cực tím tạo ra các loài oxy phản ứng tương tác với các protein bị glycat hóa trong da và gây ra tổn thương oxy hóa. Điều này dẫn đến sự hình thành nhanh chóng các sản phẩm glycat hóa bền vững (AGE) như N(6)-carboxymethyllysine và pentosidine. Tia cực tím còn làm hình thành liên kết chéo giữa các protein và giữa protein với đường, tạo ra các phức hợp AGE tích tụ theo thời gian. Ngoài ra, tia cực tím làm suy yếu glyoxalase - enzyme có tác dụng loại bỏ tiền chất của AGE, điều này tạo điều kiện cho các phản ứng glycat hóa nghiêm trọng hơn diễn ra. Sự kết hợp giữa tia cực tím và phản ứng glycat hóa sẽ làm tăng sự phá hủy collagen và elastin. Thoa kem chống nắng hàng ngày và hạn chế tiếp xúc với ánh nắng mặt trời là những điều rất quan trọng để ngăn ngừa lão hóa da do glycat hóa.

Kiểm soát lượng đường trong máu

Giảm lượng đường trong máu sẽ làm giảm lượng glucose liên kết với protein và nhờ đó làm giảm phản ứng glycat hóa trong da. Các cách để kiểm soát lượng đường trong máu gồm có ăn các loại thực phẩm có chỉ số đường huyết (GI) thấp, tập thể dục thường xuyên và dùng các loại thuốc hạ đường huyết như metformin, semaglutide hay tirzepatide.

Tóm tắt bài viết

Glycat hóa là phản ứng xảy ra khi đường liên kết với protein. Điều này phá hỏng các protein quan trọng của da như collagen và elastin, gây ra các dấu hiệu lão hóa da. Có một số cách để ngăn chặn và giảm thiểu phản ứng glycat hóa trong da. Giảm lượng đường trong máu sẽ làm giảm lượng glucose liên kết với protein và nhờ đó làm giảm tình trạng glycat hóa trong da. Chế độ ăn có chỉ số đường huyết thấp, tập thể dục thường xuyên và dùng các loại thuốc như metformin hay semaglutide có thể giúp kiểm soát lượng đường trong máu. Hạn chế tiếp xúc với ánh nắng cũng là điều cần thiết vì tia cực tím trong ánh nắng thúc đẩy phản ứng glycat hóa và sự hình thành gốc tự do. Các chất chống oxy hóa như vitamin C có thể chống lại các gốc tự do này. Bạn có thể bổ sung chất chống oxy hóa qua đường uống hoặc bôi trực tiếp lên da. Nhìn chung, giảm lượng đường trong máu, hạn chế tiếp xúc với ánh nắng mặt trời và sử dụng chất chống oxy hóa có thể giúp giảm glycat hóa và góp phần ngăn ngừa lão hóa da.