U NANG BUỒNG TRỨNG

Là u có vỏ bọc ngoài (vỏ nang) trong có chứa một chất dịch, gặp ở tất cả mọi lứa tuổi, chia làm hai loại u nang cơ năng và u nang thực thể.

1. U NANG CƠ NĂNG

Sinh ra do rối loạn chức phận buồng trứng, không có tổn thương giải phẫu. Là những nang nhỏ, vỏ mỏng, căng nước, chỉ gặp ở những phụ nữ có hành kinh và tiến triển nhanh, mất đi sau vài vòng kinh.

1.1. Nang bọc noãn

Do nang Degaff không vỡ vào ngày quy định, liên tục lớn lên (từ 3-10 cm), tiếp tục tiết estrogen, do đó bệnh nhân bị chậm kinh.

1.1.1. Triệu chứng

Thường không có triệu chứng, đôi khi bệnh nhân cảm thấy nặng ở bụng, chậm kinh, nếu nang vỡ sẽ có dấu hiệu đau và rong kinh, giống triệu chứng của chửa ngoài tử cung (CNTC), vỡ.

1.1.2. Chẩn đoán

Thường dựa vào triệu chứng lâm sàng, có thể sờ thấy một khối u nhỏ, nên thử hCG để loại trừ CNTC.

1.1.3. Điều trị

Phụ thuộc vào kích thước, loại nang và triệu chứng

– Đối với loại nang nhỏ.

• Gặp ở lứa tuổi sinh đẻ, khối u thường tự nhiên mất đi, uống thuốc tránh thai có thể ngăn cản sự hình thành nang và ngăn cản sự phát triển của nang, nếu đường kính nàng lớn hơn 5cm thì cần phân biệt với nang thực thể và CNTC trên cơ sở tiền sử và khám lâm sàng và thử hCG.

– Phẫu thuật.

• Được chỉ định khi thấy u nang tồn tại trên 3 tháng, sau khi điều trị bằng thuốc tránh thai 3 tháng không mất hoặc có dấu hiệu xoắn hoặc vỡ nang.

1.2. Nang hoàn tuyến

Lớn hơn nàng bọc noãn, gặp ở một hoặc hai bên buồng trứng, vỏ nang mỏng, trong chứa dịch lutein do sự tăng hCG. Người ta thường gặp ở bệnh nhân chửa trứng, hay ở bệnh nhân vô sinh, đang được điều trị bằng hormon hướng sinh dục liều cao như hormon (human menopausal gonadotropin) hCG.

1.2.1. Chẩn đoán

• Hầu hết các bệnh nhân có triệu chứng đau ở tiểu khung, khám thấy có một khối u to đường kính có thể trên 10cm, đặc biệt nếu là bệnh nhân chứa trứng thử nguyên bào nuôi hoặc dùng thuốc kích thích phóng noãn song thai ...

1.2.2. Điều trị

• Phẫu thuật chỉ đặt ra khi có dấu hiệu xoắn nang, vỡ nang.

2. NANG THỰC THỂ

Thường là lành tính, tuy nhiên vẫn có khả năng ác tính, có thể gặp các loại dưới đây.

2.1. U nang buồng trứng

2.1.1. U nang nước

• Là u lành tính, thường vỏ mỏng, cuống dài, trong chứa dịch trong, nang thường không dính vào xung quanh, đôi khi có nhú ở mặt trong hoặc mặt ngoài của vỏ nang, nếu có nhủ thường là ác tính.

2.1.2. U nang nhầy

• Nang có nhiều thuỳ, nên có thể rất to, thành nang dầy có hai lớp: lớp ngoài là tổ chức xơ, ở trong là lớp thượng bì trụ đơn, trong nang chứa chất nước đặc nhầy màu vàng. Nang nhầy có thể dính vào các tạng chung quanh.

a. Chẩn đoán

Bệnh nhân thường có cảm giác nặng ở tiểu khung, phần lớn không có triệu chứng thường chẩn đoán dựa vào khám tiểu khung thấy khối u to biệt lập với tử cung, mật độ căng ấn không đau, tử cung thường bị đẩy lệch sang một bên hố chậu. Nếu nang nhỏ cần chẩn đoán phân biệt với:

– Chửa ngoài dạ con.

• Khám thấy khối u cạnh tử cung, ấn rất đau, tiền sử có tắt kinh, ra huyết.

– Ứ nước vòi trứng:

• Tiền sử có viêm nhiễm, có khối u cạnh tử cung, di động khó, ấn đau.

- Có thai trong tử cung:

• Có tắt kinh, tử cung thường mềm, di động theo cổ tử cung phản ứng hCG (+)

– U xơ tử cung:

• Đặc biệt dễ nhầm với u xơ, dưới phúc mạc.

- Nếu u nang nước to choán hết ổ bụng cần phân biệt với cổ trướng.

b. Điều trị

• Phẫu thuật cắt bỏ nang, trường hợp bệnh nhân chưa có con thì bóc tách nang để lại phần lành buồng trứng, đối với người nhiều tuổi nên cắt bỏ buồng trứng.

2.2.3. U nang bì

Thường gặp nhất là u quái (teratoma) và khối u tế bào mầm, có thể chưa gặp ở tuổi sinh đẻ, tuổi sau mãn kinh hoặc ở trẻ em.10% teratoma gặp khi mang thai. Thành nang có cấu trúc như da có lớp sừng, mỡ, mồ hôi trong nang chứa tóc, răng, bã đậu.

a. Triệu chứng và chẩn đoán

• Thường không có triệu chứng, thường phát hiện khi mổ lấy thai hoặc khi chụp X-quang thấy răng, trong u, hoặc khám qua đường âm đạo phát hiện khối u.

b. Điều trị

• Phẫu thuật là phương pháp tốt nhất vì tỷ lệ ác tính của khối u nên người ta thường cắt bỏ cả buồng trứng.

2.2. Tiến triển và biến chứng

2.2.1. Xoán u nang

•  Cấp hay bán cấp thường xảy ra với nang bì, kích thước không to lắm và nặng, đôi khi xảy ra với nang nhầy, nang nước.

a. Triệu chứng

• Đau đột ngột dữ dội, vã mồ hôi, choáng nôn, rối loạn nhu động ruột.

b. Xử trí

• Mổ cấp cứu cặp cắt bỏ nang không tháo xoắn.

2.2.2. Ung thư

• Có thể gặp ở nang nước, có các nhú trong vỏ nang.

2.2.3. Vỡ u nang

• Thường xảy ra sau khi bị xoắn nhiều vòng hoặc do chấn và đập vào u nang.

2.2.4. Nhiễm khuẩn u nang

• Xảy ra sau khi xoắn u nang, nhiễm khuẩn làm u nang to lên dính vào các tạng xung quanh, biểu hiện lâm sàng giống viêm phúc mạc tiểu khung.

2.2.5. Nang chèn ép tiểu khung

• Chèn ép trực tràng, chèn ép bàng quang, niệu quản. Nang to tiến triển trong nhiều năm choán hết ổ bụng chèn ép tĩnh mạch chủ dưới gây phù, tuần hoàn bàng hệ cổ trướng.

2.2.6. Có thai kèm u nang

• U nang có thể gây sẩy, đẻ non, gây u tiền đạo, vì vậy có chỉ định mổ, cắt u nang nên chỗ đến tháng thứ 4 tránh sẩy thai. Nếu xoắn u nang thì mổ ngay ở bất kỳ tháng nào.
• Tất cả u nang phải được xét nghiệm giải phẫu bệnh để xác định tính chất, nếu ác tính phải cắt tử cung và buồng trứng bên kia.