Phì đại tuyến, u xơ tuyến tiền liệt có trở thành ung thư không?

1.1 Chức năng của tuyến tiền liệt

Tuyến tiền liệt là một tuyến thuộc hệ sinh dục nam, nằm ngay cửa ngõ của bàng quang và bao quanh ống niệu đạo. Tuyến tiền liệt ở trẻ nam có kích thước chỉ nhỏ như hạt đậu, hầu như không có vai trò gì. Khi nam giới bước sang tuổi trưởng thành, tuyến tiền liệt sẽ phát triển to ra, có khối lượng khoảng 20g.

Tuyến tiền liệt có 2 chức năng chính:

• Chức năng sinh dục: Tuyến tiền liệt tiết ra chất dịch, góp phần tạo ra tinh dịch - làm môi trường vận chuyển tinh trùng;
• Chức năng vận chuyển: Đường dẫn nước tiểu và đường dẫn tinh đều đi qua tuyến tiền liệt. Tiền liệt tuyến tham gia vào quá trình tiểu tiện và xuất tinh.

1.2 Phì đại tuyến, u xơ tuyến tiền liệt là gì?

Ở nam giới trên 50 tuổi thường gặp tình trạng tuyến tiền liệt phì đại. Hiện tượng này xuất hiện khi tổ chức u xơ gây chèn ép vào đường tiểu, khiến bệnh nhân tiểu khó, tiểu nhiều lần và ảnh hưởng tới những chức năng khác của cơ thể.

Một số biến chứng nghiêm trọng của bệnh gồm:

• Bí tiểu: Bệnh nhân bị chèn ép niệu đạo gây bí tiểu cấp tính. Người bệnh có triệu chứng tiểu khó, tiểu nhiều lần, hay bị căng tức bụng dưới, tiểu yếu, ngắt quãng,...;
• Rối loạn chức năng bàng quang: Bàng quang thường xuyên bị căng tức sẽ xuất hiện các biến dạng, làm thay đổi chức năng co bóp, gây khó đào thải nước tiểu. Bệnh nhân dễ bị rò rỉ nước tiểu, ứ tiểu,...;
• Sỏi bàng quang: Tình trạng bí tiểu lâu ngày gây ứ đọng nước tiểu trong bàng quang, dẫn tới tích tụ cặn, hình thành sỏi bàng quang. Sỏi bàng quang là nơi vi khuẩn trú ẩn, dễ gây viêm nhiễm;
• Viêm đường tiết niệu: Người bệnh có biểu hiện tiểu ra máu, có thể đi kèm sốt cao, đau nhức hông và lưng. Nếu vi khuẩn xâm nhập ngược lên thì có thể gây viêm bể thận, làm hư thận hoặc thậm chí là nhiễm trùng máu - đe dọa tới tính mạng bệnh nhân;
• Suy thận: Tình trạng viêm bể thận do vi khuẩn xâm nhập có thể kéo dài và dẫn tới suy thận. Triệu chứng của bệnh nhân suy thận là cơ thể mệt mỏi, sưng phù vùng mặt, cổ chân, cổ tay, ngứa và phát ban trên da,...

Bản chất của phì đại tuyến tiền liệt là một tăng sinh lành tính. Khi bị phì đại tuyến, chưa có bằng chứng chứng minh lành tính sẽ chuyển sang ác tính. Tuy nhiên, trong thực tế lâm sàng, ở một bệnh nhân có thể xảy ra đồng thời cả 2 hiện tượng là vừa phì đại tuyến tiền liệt vừa ung thư.

2 bệnh lý phì đại lành tính và ung thư tuyến tiền liệt có một số triệu chứng giống nhau. Để phân biệt chúng cần dựa vào:

• Tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt thường phát triển ở vùng trung tâm, nhanh chóng xuất hiện và gây ra các triệu chứng ở đường tiểu dưới. Khi thử dấu ấn sinh học PSA thì phì đại tuyến tiền liệt có chỉ số bình thường hoặc tăng nhẹ;
• Ung thư tuyến tiền liệt thường phát triển ở vùng ngoại vi của tuyến tiền liệt nên khi mới xuất hiện sẽ ít có triệu chứng. Tới khi ung thư đã phát triển, lan vào vùng trung tâm sẽ gây triệu chứng đặc hiệu. Lúc này người bệnh mới phát hiện được ung thư và thường bệnh đã ở giai đoạn muộn. Khi thử dấu ấn sinh học PSA thì chỉ số PSA của bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt sẽ cao.

Như vậy, hiện vẫn chưa khẳng định được phì đại tuyến, u xơ tuyến tiền liệt có trở thành ung thư hay không. Nhiều trường hợp một người bệnh vừa tồn tại tăng sinh lành tính vừa tồn tại ung thư tuyến tiền liệt. Do vậy, bệnh nhân cần phải đi khám bác sĩ chuyên khoa để tầm soát và phát hiện sớm ung thư, từ đó có phương pháp điều trị phù hợp.

Với trường hợp phì đại tuyến tiền liệt phát triển nhưng không gây ảnh hưởng tới niệu đạo thì chỉ cần theo dõi, không cần điều trị. Với các mức độ bệnh sẽ có phương án điều trị khác nhau. Cụ thể:

• Mức độ nhẹ: Bệnh nhân được hướng dẫn thay đổi chế độ ăn uống, tập luyện thể dục thể thao, sinh hoạt điều độ, giảm những chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá,... kết hợp với theo dõi sức khỏe định kỳ;
• Mức độ trung bình và nặng: Có thể điều trị nội khoa. Hiện có nhiều loại thuốc được sử dụng để ức chế các thụ thể alpha, giúp cơ cổ bàng quang bị giãn ra để bệnh nhân đi tiểu dễ dàng hơn, cải thiện các triệu chứng bệnh. Bên cạnh đó, có thể kết hợp sử dụng thêm thuốc làm chậm phát triển tuyến tiền liệt để giảm nhẹ triệu chứng khó chịu của bệnh. Đồng thời, các thuốc ức chế co cơ của bàng quang, ức chế PDE5,... cũng được sử dụng để điều trị chứng tiểu yếu, giúp cải thiện dòng ra của nước tiểu;
• Khi điều trị nội khoa thất bại hoặc bệnh nhân xuất hiện các biến chứng tăng sinh tuyến tiền liệt như sỏi bàng quang, tiểu ra máu, suy thận, túi thừa bàng quang,... thì cần can thiệp ngoại khoa. Các phương pháp cắt đốt nội soi, dùng laser để bóc nhân làm cho đường niệu thông thoáng, dùng stent làm rộng cổ bàng quang, tắc mạch tuyến tiền liệt,... đang được ứng dụng rộng rãi thời gian gần đây.

Dù chưa có bằng chứng chứng minh mối liên quan giữa phì đại tuyến, u xơ tuyến tiền liệt với bệnh ung thư tuyến tiền liệt nhưng người bệnh vẫn cần cẩn trọng, nhanh chóng đi khám nếu có dấu hiệu nghi ngờ mắc các bệnh này. Việc can thiệp điều trị bệnh sớm sẽ nâng cao cơ hội chữa khỏi và góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.