Loạn thị - bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn

1. Đại cương

• Mắt loạn thị có một hướng kinh tuyến cong nhất và một hướng kinh tuyến ít cong nhất và 2 hướng kinh tuyến này vuông góc với nhau. Vì có sự khác biệt công suất giữa 2 hướng kinh tuyến chính nên ảnh của quang hệ không còn là một điểm mà là 2 đoạn thẳng gọi là tiêu tuyến.
• Hai tiêu tuyến này không nằm trong cùng một mặt phẳng và vuông góc với nhau trong không gian 3 chiều.
• Ánh sáng từ vô cực qua hệ loạn thị sẽ trở thành một chùm tia loạn thị (conoid of Sturm).
• Ở khoảng giữa của 2 tiêu tuyến trong chùm tia loạn thị có một vị trí mà ở đó người ta sẽ hứng được ảnh là một hình tròn có đường kính là nhỏ nhất. Người ta gọi đây là vòng tròn ít khuyếch tán.

2. Nguyên nhân loạn thị

2.1. Do mặt trước giác mạc

• Đây là nguyên nhân thông thường nhất gây ra loạn thị. Do sự khác biệt vế chiết suất giữa các môi trường nên một sự thay đổi bán kính độ cong không lớn trên giác mạc cũng có thể gây sự khác biệt lớn về mặt công suất giữa các kinh tuyến và từ đó tạo ra loạn thị.
• Một số nghiên cứu cho thấy do sự đè ép của mí mắt hay các khối u hoặc chắp lẹo bên ngoài vào nhãn cầu cũng có thể gây ra loạn thị.

2.2. Do mặt sau giác mạc

Một số nghiên cứu cũng chỉ ra rằng mặt sau của giác mạc cũng đóng góp vào việc tạo nên loạn thị.

2.3. Do thủy tinh thể

Loạn thị thị của thủy tinh thể thường là loạn thị nghịch và loạn thị này sẽ phối hợp với loạn thị thuận của giác mạc, điều này sẽ làm cho mắt trở thành không bị loạn thị và đây là trường hợp của đa số các mắt thông thường.

2.4. Loạn thị tổng và loạn thị bên trong

• Loạn thị tổng là tổng của tất cả các loạn thị gây ra bởi các bộ phận cấu thành của mắt.
• Loạn thị này thường được đo và xác định qua phương pháp khúc xạ chủ quan và khúc xạ khách quan.

3. Phân loại loạn thị

3.1. Phân loại theo loạn thị đều và không đều

• Loạn thị đều có 2 kinh tuyến chính vuông góc với nhau.
• Loạn thị không đều: 2 kính tuyến chính không vuông góc với nhau có thể gặp trong trường hợp sẹo giác hoặc giác mạc chóp.

3.2. Phân loại theo sự phối hợp của loạn thị với các tật khúc xạ khác

• Việc phân loại này dựa trên vị trí của các tiêu tuyến so với võng mạc. Việc phân loại này chỉ chính xác khi bệnh nhân không điều tiết hoặc điều tiết đã bị ức chế hoàn toàn vì nếu bệnh nhân diều tiết thì vị trí của các tiêu tuyến so với võng mạc sẽ bị thay đổi.
• Nếu có 1 tiêu tuyến nằm trên võng mạc thì loạn thị này được gọi là loạn đơn. Nếu tiêu tuyến còn lại nằm trước võng mạc là loạn cận đơn còn khi tiêu tuyến còn lại nằm sau võng mạc thì gọi là loạn viễn đơn.
• Nếu cả 2 tiêu tuyến nằm trước võng mạc ta có loạn cận kép còn nếu cả 2 nằm sau võng mạc ta có loạn viễn kép.
• Nếu có 1 tiêu tuyến nằm trước võng mạc và 1 tiêu tuyến nằm sau võng mạc ta có loạn hỗn hợp.

4. Triệu chứng

• Hình ảnh bị biến dạng
• Có thể nhìn mờ cả xa lẫn gần
• Nhức đầu mỏi mắt (vùng trán và thái dương)
• Nheo mắt, chảy nước mắt, mắt bị kích thích

5 Khám chẩn đoán loạn thị

• Các phương pháp khúc xạ khách quan bao gồm: soi bóng đồng tử, khám bằng máy khúc xạ điện tử, khám bằng máy đo độ cong giác mạc (kertometer), máy lập bản đồ giác mạc.
• Phương pháp khúc xạ chủ quan: sử dụng đồng hồ Parent, test Fan and Block, sử dụng kính trụ chéo Jackson.
• Khám đáy mắt có thể thấy gai thị bị biến dạng nhất là trong trường hợp loạn thị nặng và có trục xiên.

6. Điều chỉnh loạn thị

Nguyên tắc điều chỉnh của mắt loạn thị cũng tương tự như cận và viễn thị, nhưng hai kinh tuyến chính có công suất khác nhau. Loạn thị, khi đã điều chỉnh, không còn chóp Sturm, vòng tròn khuyếch tán hội tụ thành một điểm trên võng mạc.

Lý do không dung nạp kính loạn là do sự méo ảnh và sự méo ảnh này là do sự phóng đại kinh tuyến.

Dưới đây là một số hướng dẫn kê toa kính trụ điều chỉnh để giảm tình trạng méo ảnh

• Đối với trẻ em ta có thể kê hoàn toàn độ trụ vì khả năng thích nghi của trẻ rất tốt.
• Đối với người lớn, ta cho đeo thử độ loạn tối đa với gọng thử trước và cảnh báo cho bệnh nhân về các khó chịu có thể gặp. Sau đó gia giảm và kê toa.
• Để giảm thiểu sự méo ảnh do kính loạn gây ra ta nên dùng kính trụ trừ và giảm thiểu khoảng cách đỉnh.
• Để làm giảm sự méo ảnh ta xoay trục loạn về gần 900 hoặc 1800 và/hoặc giảm công suất kính trụ. Khi giảm công suất kính trụ ta cũng cần thay đổi độ cầu theo công thức tương đương cầu để đảm bảo thị lực đạt được là tối ưu.
• Khi thay đổi trục của kính trụ để giảm thiểu độ loạn tồn dư ta sử dụng kính trụ chéo Jackson để kiểm tra công suất kính trụ ngay ở hướng trục loạn mới này.
• Trong trường hợp không thể thích nghi với méo ảnh do điều chỉnh loạn thị bằng kính gọng ta cần cân nhắc khả năng điều chỉnh loạn thị bằng kính tiếp xúc.

Nguồn: Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn