Bệnh Tăng huyết áp theo Đông Y - Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn

1. Khái niệm

Theo y học cổ truyền, các triệu chứng mô tả trong bệnh tăng huyết áp thuộc phạm trù chứng huyễn vựng, đầu thống. Khi bệnh tiến triển nặng lên, gây tăng huyết áp nguy hiểm hoặc gây đột quỵ não thì y học cổ truyền xếp trong phạm trù chứng trúng phong.

2. Nguyên nhân bệnh sinh

2.1. Nhân tố tinh thần

• Hoạt động tình chí là những phản ánh không giống nhau của cơ thể con người đối với sự vật khách quan. Y học cổ truyền cho rằng hoạt động tình chí gồm bảy loại là hỉ, nộ, ưu, tư, bi, khủng, kinh.
• Trong tình huống bình thường thì hoạt động tình chí là các trạng thái tinh thần của cơ thể và những biểu hiện sinh lý, nói chung là không gây nên bệnh. Chỉ khi kích thích tình chí đột ngột, mạnh mẽ, kéo dài, vượt quá phạm vi hoạt động sinh lý bình thường thì sẽ gây nên rối loạn vận hành của khí, khí huyết âm dương tạng phủ thất điều mới có thể phát bệnh.
• Rối loạn tình chí trong bệnh tăng huyết áp thường gặp là do tình chí không thoải mái, hay lo lắng, cáu giận làm cho can khí không thư thái, uất lại mà hóa nhiệt, tổn thương can âm, can dương thăng vượng mà gây nên mặt đỏ, mắt đỏ, đau đầu, chóng mặt…

2.2. Nhân tố ăn uống

Thói quen hay ăn nhiều chất béo, ngọt hoặc uống quá nhiều bia, rượu làm tổn thương tỳ vị, tỳ mất kiện vận làm thấp trọc nội sinh, hóa đàm hóa hỏa, đàm trọc nhiễu loạn phía trên gây trệ tắc kinh mạch gây nên bệnh.

2.3. Nhân tố lao dục

Lao động quá sức, dục vọng quá nhiều làm hao thương khí âm hoặc tuổi cao, thận hao hư, âm tinh bất túc làm thủy không hàm mộc gây âm hư dương cang, nội phong nhiễu loạn gây nên bệnh.

3. Biện chứng luận trị

• Do nhân tố thể chất hoặc do tác động lẫn nhau của các nguyên nhân trên làm rối loạn cân bằng âm dương, trong đó chủ yếu tác động đến hai kinh can và thận.
• Nói chung, thường thấy chứng thận âm bất túc, can dương thượng cang, hình thành bệnh lý thượng thịnh hạ hư với các biểu hiện: đau đầu, chóng mặt, ù tai, mất ngủ.
• Thận âm hao hư làm cho tâm thận bất giao, tâm mất đi sự nuôi dưỡng nên xuất hiện chứng hồi hộp trống ngực và hay quên. Bệnh lâu ngày không khỏi, âm tổn cập dương làm thận dương bất túc, xuất hiện chứng dương hư như sợ lạnh, chân tay lạnh, liệt dương, đái đêm nhiều lần.
• Từ góc độ phát triển bệnh cho thấy, đầu tiên là tổn thương phần âm, sau đó là tổn thương phần dương, cuối cùng là âm dương cùng tổn thương. Dương thắng sẽ hóa phong, hóa hỏa, can phong nhập lạc làm cho tứ chi tê nhức, nếu nặng sẽ thấy xuất hiện chứng miệng và mắt méo lệch.
• Nếu can hỏa thượng xung sẽ thấy mặt và mắt đỏ, tính tình dễ cáu giận. Nếu can dương bạo cang gây nên dương cang phong động, huyết thuận theo khí nghịch, kết hợp đàm và hỏa, nhiễu động tâm thần, bưng bít thanh khiếu mà xuất hiện chứng nguy hiểm trong trúng phong.
• Phụ nữ bị bệnh tăng huyết áp còn liên quan đến hai mạch xung và nhâm. Mạch xung chủ huyết, mạch nhâm chủ âm của toàn thân. Nếu xung nhâm thất điều sẽ gây nên các biểu hiện của âm hư dương cang hoặc âm dương lưỡng hư.

4. Nguyên tắc điều trị

• Bệnh tăng huyết áp có quan hệ mật thiết đến chức năng của can và thận. Cho nên, nguyên tắc quan trọng nhất trong điều trị chứng bệnh này là điều chỉnh cân bằng chức năng của can thận và âm dương, hạ huyết áp hợp lý, chú trọng đến cải thiện triệu chứng.
• Đối với thể can dương thượng cang, dùng pháp tiềm giáng bình can, không nên dùng các vị thuốc có tính vị khổ hàn làm tổn thương can.
• Đối với thể can thận âm hư nên dùng pháp tư dưỡng can thận nhưng không nên quá lạm dụng các vị thuốc nê trệ làm tổn thương tỳ.
• Đối với thể âm dương lưỡng hư nên dùng pháp dục âm trợ dương, âm dương cùng điều trị.
• Trường hợp kiêm huyết ứ, đàm trọc nên gia các vị thuốc hoạt huyết thông lạc, hóa đàm trừ thấp.

Trong quá trình sử dụng thuốc nên lưu ý: dùng thuốc tiềm giáng không được làm tổn thương khí, thuốc tư bổ không để tổn thương can tỳ để đạt mục đích cân bằng âm dương.

Nguồn: Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn