Nối tắt dạ dày (Gastric Bypass)

Phẫu thuật nối tắt dạ dày là gì?

Nối tắt dạ dày là một phương pháp phẫu thuật được thực hiện nhằm mục đích giảm cân, trong đó bác sĩ thu nhỏ kích thước dạ dày (cỡ bằng quả trứng) để bạn cảm thấy nhanh no hơn và nối với phần dưới của ruột non (bỏ qua phần lớn dạ dày, tá tràng bên trên) để cơ thể hấp thụ ít calo hơn từ thức ăn. Quy trình phẫu thuật này cũng làm giảm nồng độ ghrelin – hormone tạo cảm giác đói và thèm ăn. Nhờ sự kết hợp của ba yếu tố này mà bệnh nhân có thể giảm cân sau khi phẫu thuật nối tắt dạ dày.

Ca phẫu thuật nối tắt dạ dày đầu tiên được thực hiện vào khoảng những năm 1960, nhưng những tiến bộ trong y học hiện đại đã đưa phương pháp này từ một quy trình mổ mở (cắt rạch qua da) trở thành quy trình phẫu thuật nội soi. Phẫu thuật nối tắt dạ dày nội soi được thực hiện qua vết mổ nhỏ hơn, ít đau đớn hơn, ít để lại sẹo hơn và ít biến chứng hơn.

Nối tắt dạ dày giúp giảm cân và giảm nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe liên quan đến thừa cân như:

• Trào ngược dạ dày thực quản
• Bệnh tim mạch
• Cao huyết áp
• Cholesterol cao
• Ngưng thở khi ngủ
• Tiểu đường tuýp 2
• Đột quỵ
• Vô sinh hiếm muộn

Trước đây, phương pháp nối tắt dạ dày phù hợp cho những người có chỉ số khối cơ thể (BMI) từ 40 trở lên. Tuy nhiên, nếu chỉ số BMI trong khoảng 35 - 40 và có ít nhất một vấn đề sức khỏe liên quan đến béo phì (như bệnh tiểu đường, cao huyết áp hoặc ngưng thở khi ngủ) thì vẫn có thể làm phẫu thuật. Một nghiên cứu được công bố vào năm 2016 cho thấy phẫu thuật nối tắt dạ dày giúp giảm nguy cơ tử vong do béo phì và các bệnh liên quan khác lên đến 48% trong vòng 10 năm sau phẫu thuật. Một nghiên cứu năm 2019 trên tạp chí Diabetologica chỉ ra rằng phương pháp nối tắt dạ dày còn có tác dụng cải tiện tình trạng bệnh tiểu đường tuýp 2. Vì vậy nên gần đây, Hiệp hội Phẫu thuật Chuyển hóa và Phẫu thuật Giảm cân Hoa Kỳ (ASMBS) đã hạ thấp tiêu chuẩn đối với phương pháp nối tắt dạ dày. Theo đó, cả những người có chỉ số BMI từ 30 đến 35 và mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 thì vẫn có thể làm phẫu thuật.

Để biết bạn có phù hợp với phương pháp phẫu thuật giảm cân này hay không thì sẽ phải trải qua quá trình kiểm tra. Trong đó, bạn sẽ phải làm một loạt các phương pháp kiểm tra và xét nghiệm trước phẫu thuật khác nhau. Nếu phát hiện mắc một vấn đề sức khỏe nào đó gây ảnh hưởng đến tính an toàn của ca phẫu thuật thì sẽ phải điều trị vấn đề đó trước. Ví dụ, nếu bác sĩ phát hiện thấy động mạch đến tim bị tắc nghẽn thì sẽ cần phẫu thuật đặt stent trước khi làm phẫu thuật nối tắt dạ dày.

Ngoài ra, bạn sẽ cần phải lên kế hoạch thay đổi thói quen sinh hoạt trước và sau phẫu thuật. Thông thường, bác sĩ sẽ có hướng dẫn về chế độ ăn kiêng trước khi phẫu thuật và một chế độ dinh dưỡng đặc biệt sau phẫu thuật.

Ưu và nhược điểm của nối tắt dạ dày

Ưu điểm

• Phẫu thuật nối tắt dạ dày là một biện pháp giúp giảm đáng kể nguy cơ tử vong do béo phì hoặc các bệnh liên quan đến béo phì.
• Đây là một giải pháp giảm cân lâu dài. Các nghiên cứu cho thấy đa số những người từng phẫu thuật đều duy trì được 50% - 60% mức cân nặng giảm được.
• Cải thiện tình trạng sức khỏe đáng kể sau phẫu thuật.
• Nguy cơ tử vong rất thấp, chưa đến 1% - thấp hơn nhiều so với nguy cơ tử vong do béo phì.

Nhược điểm

• Có thể sẽ có da thừa, chảy xệ sau khi giảm một số cân nặng lớn và cần phải phẫu thuật để loại bỏ.
• Đây là một phương pháp phẫu thuật nội trú, có nghĩa là cần ở lại bệnh viện ít nhất 2 đêm sau ca phẫu thuật.
• Thời gian hồi phục thường là khoảng hai tuần và phải ăn đồ ăn lỏng trong khoảng 6 tuần sau phẫu thuật.
• Không phải giải pháp vĩnh viễn. Đúng là sau khi nối tắt dạ dày, bạn sẽ tiêu thụ ít calo hơn nhưng vẫn cần chủ động ăn uống hợp lý và tập thể dục để duy trì hiệu quả giảm cân.
• Có thể bị tăng cân sau phẫu thuật và cần phải phẫu thuật lần hai.

Quá trình thực hiện

Trước khi làm phẫu thuật, bạn sẽ được hướng dẫn về chế độ ăn gồm có các món lỏng, giàu protein trong ít nhất 2 đến 3 tuần để thu nhỏ gan và giúp việc tiếp cận đến dạ dày trong quá trình mổ được dễ dàng hơn.

Quy trình nối tắt dạ dày thường được thực hiện với biện pháp gây mê toàn thân. Đầu tiên, bác sĩ phẫu thuật rạch từ 5 - 6 đường nhỏ ở bụng để đưa ống nội soi vào. Sau đó bác sĩ cắt ngang phần trên của dạ dày tạo ra túi dạ dày nhỏ (kích cỡ bằng quả trứng), phân tách với đoạn dạ dày còn lại. Tiếp theo, bác sĩ sẽ cắt ruột non, móc một đầu (gọi là quai ruột Roux-en-Y) lên túi dạ dày mới tạo và nối đầu còn lại với đoạn ruột non bên dưới. Thức ăn sẽ đi vào túi dạ dày nhỏ, xuống thẳng ruột non mà không qua phần lớn dạ dày- tá tràng. Điều này giúp giảm hấp thụ lượng calo.

Cuối cùng, bác sĩ sẽ đặt ống dẫn lưu tạm thời bên trong bụng để dẫn dịch thừa ra ngoài sau phẫu thuật.

Quá trình phục hồi sau nối tắt dạ dày

Bạn sẽ cần duy trì chế độ ăn lỏng hoặc đồ ăn xay nhuyễn trong khoảng 6 tuần trước khi có thể ăn lại các món rắn. Bạn sẽ phải tránh nâng vật nặng và hoạt động gắng sức để không làm rách vết mổ. Tuy nhiên, vẫn phải đứng dậy và đi lại để ngăn ngừa hình thành cục máu đông. Bác sĩ sẽ kê viên uống bổ sung vitamin để tránh tình trạng thiếu hụt trong thời gian này. Thường những người sau phẫu thuật nối tắt dạ dày sẽ phải làm xét nghiệm máu 3 tháng một lần trong vòng một năm đầu tiên và tiếp tục trong các năm tiếp theo với tần suất thưa hơn để kiểm tra lượng vitamin trong cơ thể.

Nếu mổ nội soi thì sẽ bớt đau và thời gian hồi phục nhanh hơn so với phẫu thuật mổ mở nhưng bạn vẫn sẽ cảm thấy đau, đặc biệt là ở các vị trí vết mổ. Có thể dùng thuốc giảm đau để cảm thấy dễ chịu hơn.

Sau phẫu thuật nối tắt dạ dày, có thể bạn sẽ gặp một vài vấn đề mà phổ biến nhất là hội chứng Dumping. Hội chứng này xảy ra khi thức ăn di chuyển quá nhanh từ dạ dày đến ruột non, đặc biệt là sau khi ăn các loại thực phẩm giàu carbohydrate. Trong khoảng thời gian vài phút cho đến vài giờ sau khi ăn, bạn sẽ bị đổ mồ hôi, có cảm giác nóng bừng, buồn nôn, co thắt bụng và tiêu chảy. Hiện tượng này chỉ là tạm thời và có thể ngăn ngừa bằng cách ăn thành nhiều bữa ăn nhỏ và tránh các loại thực phẩm nhiều carb, nhiều đường.

Từ 3 - 6 tháng sau khi phẫu thuật, bạn còn có thể bị rụng tóc do thiếu chất và giảm cân quá nhanh. Hiện tượng này cũng chỉ xảy ra tạm thời.

Tất nhiên, giảm cân đột ngột sẽ dẫn đến da thừa chảy xệ và cần đến các phương pháp phẫu thuật để loại bỏ da thừa.

Có thể giảm bao nhiêu cân sau khi phẫu thuật nối tắt dạ dày?

Trong năm đầu tiên đến một năm rưỡi sau phẫu thuật nối tắt dạ dày, bạn có thể giảm từ 70% - 80% trọng lượng thừa của cơ thể. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng 90% bệnh nhân đã duy trì được ít nhất 50% mức giảm cân đạt được nhờ nối tắt dạ dày trong thời gian lên đến 20 năm sau đó. Tuy nhiên cũng có không ít người bắt đầu tăng cân trở lại chỉ sau vài năm và cần phẫu thuật lần thứ hai.

Nối tắt dạ dày có an toàn không?

Các biến chứng có thể xảy ra do phẫu thuật gồm có chảy máu nhiều, nhiễm trùng, hình thành cục máu đông, các vấn đề về hô hấp và tử vong (rất hiếm).

Nguy cơ tử vong do phẫu thuật nối tắt dạ dày là cực kỳ thấp, chỉ chưa đến 1%. Hơn nữa, sau khi phẫu thuật, tuổi thọ sẽ tăng lên vì tình trạng sức khỏe và chất lượng cuộc sống cũng được cải thiện đáng kể.

Những vấn đề về lâu dài có thể xảy ra gồm có sỏi mật, thoát vị, suy dinh dưỡng, loét dạ dày, rụng tóc và hội chứng Dumping.

Các lựa chọn thay thế cho phẫu thuật nối tắt dạ dày là gì?

• Cắt vạt dạ dày: Đây là một trong những phương pháp phẫu thuật giảm cân được thực hiện phổ biến nhất hiện nay. Nhiều bác sĩ phẫu thuật thường lựa chọn phương pháp này thay cho nối tắt dạ dày vì cắt vạt dạ dày còn ít xâm lấn hơn mà vẫn rất hiệu quả. Tương tự như nối tắt dạ dày, cắt vạt dạ dày cũng là phương pháp làm giảm kích thước dạ dày, có thể lên đến 80%, tạo thành dạ dày mới có dạng ống hẹp nhưng khác ở chỗ là không cần cắt ruột non.
• Đặt bóng dạ dày: Bóng silicone có chứa nước muối được đưa vào trong dạ dày bằng phương pháp phẫu thuật nội soi hoặc nuốt để tạo cảm thấy no nhanh hơn. Quả bóng thường được lấy ra sau khoảng 6 tháng đến một năm. Đây là một giải pháp cho những người có chỉ số BMI thấp hơn và không đủ điều kiện để phẫu thuật nối tắt dạ dày hay cắt vạt dạ dày. Tuy nhiên, đặt bóng dạ dày không cho hiệu quả cao như hai phương pháp kia.
• Chuyển tá tràng kết hợp cắt vạ dạ dày và nối tắt ruột: Phương pháp này thường dành riêng cho những người béo phì nghiêm trọng và được chia ra thực hiện làm hai ca phẫu thuật riêng biệt. Đầu tiên là cắt vạ dạ dày và sau khoảng từ 9 - 12 tháng sau thì sẽ tiến hành nối tắt ruột. Đây là quy trình phẫu thuật phức tạp hơn với nguy cơ biến chứng cao hơn.
• Thắt đai dạ dày: đặt một vòng tròn bằng silicon có thể thay đổi kích thước quanh phần trên của dạ dày để giảm kích thước dạ dày và lượng thức ăn tiêu thụ. Phương pháp này không còn được sử dụng nhiều trong những năm gần đây vì hiệu quả không cao bằng các phương pháp phẫu thuật giảm cân khác.
• AspireAssist: đây là một thiết bị mới được FDA chấp thuận sử dụng cho mục đích giảm cân. Thiết bị này gồm có một ống được đặt vào dạ dày và nối với một cổng ra được giấu kín ở bên ngoài bụng. Sau khi ăn, bạn sẽ nối một dụng cụ đi kèm vào cổng ra và lấy thức ăn ra ngoài. Thiết bị này có thể lấy ra tới 30% thức ăn có trong dạ dày để làm giảm lượng calo hấp thụ.