Đánh giá hiệu quả các loại thuốc trị mụn phổ biến

Nội dung chính của bài viết

• Bạn hãy suy xét cẩn thận khi được kê một loại thuốc trị mụn. Tuyệt đối không được tự ý dùng kháng sinh để trị mụn. 
• Benzoyl peroxide không kê đơn có thể sẽ dễ dùng và ít tác dụng phụ hơn loại benzoyl peroxide kê đơn.
• Tretinoin dạng bôi có thể điều trị được cả mụn và nếp nhăn.
• Ngay khi đang dùng các loại thuốc trị mụn, bạn vẫn phải thực hiện các phương pháp khác để ngăn ngừa mụn quay lại.

Bài biết này sẽ đưa ra đánh giá tổng quan về các loại thuốc trị mụn dạng kê đơn theo mức độ hiệu quả từ thấp đến cao, bên cạnh đó là lời khuyên về cách dùng từng loại thuốc.

Xem thêm: cách trị mụn

Benzoyl Peroxide

Benzoyl peroxide, hay còn gọi là BP, là loại thuốc được kê nhiều nhất trên thế giới trong các đơn điều trị mụn. Trong một số đơn thuốc, BP còn được kê dưới nhiều tên khác nhau như: Brevoxyl, Benzaclin, Benzac AC hay Triaz. Các sản phẩm benzoyl peroxide có thể gel, kem và dạng bọt rửa mặt. Benzoyl peroxide hoạt động bằng cách đưa oxy vào dưới da.

Vì vi khuẩn không thể sinh sôi trong môi trường có oxy, nên khi oxy được đưa vào da, 99.9% vi khuẩn sẽ bị tiêu diệt ngay lập tức. Benzoyl peroxide có thể diệt mụn tận gốc nếu như được dùng với liều lượng phù hợp và đúng cách.

Tuy nhiên, benzoyl peroxide có nhược điểm là quá mạnh nên không thể dùng cho toàn mặt. Phần lớn người dùng đều có cảm giác châm chích, rát, ngứa, bong tróc và đỏ da khi dùng benzoyl peroxide dạng gel có nồng độ 5%, tuy nhiên các bác sỹ lại thường kê cho bệnh nhân loại có nồng độ lên đến 10% hoặc hơn thế.

Những phản ứng không mong muốn này thường xảy ra vào những tuần đầu sử dụng và là hiện tượng hoàn toàn bình thường. Tuy nhiên, có khoảng 1 -3% người dùng bị dị ứng với benzoyl peroxide, gây đóng vảy và viêmda, và hiện tượng này không phải là phản ứng bình thường khi dùng benzoyl peroxide nữa nên bạn cần chú ý.

Bạn nên hỏi bác sỹ về việc bắt đầu với benzoyl peroxide nồng độ thấp chỉ khoảng 2% - 2.5%. Việc bắt đầu với nồng độ thấp như vậy sẽ giảm nguy cơ gặp các phản ứng không mong muốn. Dùng các loạibenzoyl peroxide nồng độ mạnh hơn để chấm trực tiếp lên nốt mụn tuy nhiên khi dùng với nồng độ mạnh như vậy, các nốt mụn sẽ trở nên đỏ hơn trước khi bắt đầu xẹp.

Đối vớida người Châu Á, các sản phẩm vitamin E nên được dùng kèm theo benzoyl peroxide. Vitamin E có tác dụng giảm sự sản sinh sắc tố gây xỉn da sau khi trị mụn.

Lưu ý: BP có thể tẩy màu tóc, da hay làm làm quần áo, chăn đệm bị bạc màu nếu dính phải, vì thế phải hết sức cẩn thận khi dùng.

Axit Azelaic

Axit azelaic là một loại axit tự nhiên được chuyển hóa từ ngũ cốc nguyên hạt haowjc các sản phẩm từ động vật. Axit azelaic kích thích sự thay mới của các tế bào da, ngăn không cho chúng tích tụ, làm giảm nguy cơ gây bít lỗ chân lông, nhờ đó làm giảm sự hình thành mụn đầu đen và mụn đầu trắng.

Axit azelaic có các chất chống viêm và diệt khuẩn mụn. Axit azelaic có thể mua được mà không cần đơn thuốc nhưng chỉ là những loại nồng độ nhẹ. Để có thể diệt được vi khuẩn, axit azelaic cần có nồng độ 15% – 10%, và những loại loại này chỉ có thể mua được khi có đơn của bác sỹ.

Axit azelaic được bán rộng rãi dưới tên Azelex. Azelex là sản phẩm dạng kem có chứa 20% axit azelaic, và có thẻ dùng 2 lần một ngày.

Có khoảng 1% -5% người dùng axit azelaic gặp các phản ứng phụ như ngứa rát, hay châm chích. Một số người còn nói rằng da họ sáng lên khi dùng axit azelaic, tuy nhiên công dụng này của axit azelaic vẫn chưa được kiểm chứng.

Axit azelaic còn được dùng trong điều trị một số vấn đề khác về da như trứng cá đỏ. Axit azelaic là một trong số loại thuốc đứng đầu trong điều trị mụn.

Kháng sinh

Minocycline: Tại Mỹ, các bác sỹ da liễu thường dùng minocycline – một kháng sinh thuộc nhóm tetracycline để trị mụn. Ở Canada và các nước Châu Âu, minocycline chỉ được dùng cho người trên 22 tuổi.

Người dùng nên cẩn thận khi dùng minocycline vì nó có thể làm răng chuyển màu xanh. Các bác sỹ da liễu tại Mỹ cho rằng nếu răng bạn bị chuyển màu sang đen hoặc xanh, đó là do một nguyên khác khác nào đó chứ không phải do minocycline, nhưng các bác sỹ tại châu Âu thường chọn phương pháp an toàn hơn đó là kê cho bệnh nhân clindamycin thay vì minocycline.

Ở Canada, bác sỹ thường kê clindamycin dạng viên nhưng ở châu Âu, clindamycin dạng bôi lại được tin dùng hơn vì tại châu Âu có một căn bệnh do vi khuẩn Clostridium difficile gây ra màcăn bệnh này sẽ trở nên nặng hơn nếu người bệnh uống clindamycin.

Loại kháng sinh Tetracycline hiện nay vẫn được dùng để trị mụn nhưng lại gây tác dụng phụ như đau dạ dày, và được chống chỉ định đối với người có vấn đề về thận.

Erythromycin: Erythromycin là một loại kháng sinh macrolide, phát huy hiệu quả tốt nhất khi dùng kèm với benzoyl peroxide và đôi lúc có thể trị được cả mụn bọc. Tuy nhiên, không được bôi các thuốc khác lên da khi dùng Erythromycin vì điều này có thể gây kích ứng da. Erythromycin còn gây một số tác dụng phụ như bỏng rát,ngứa, đỏ, lột da, khô da và làm nhờn da.

Một số loại thuốc có chứa Erythromycin là Benzamycin, Erymax, Erygel, Akne-Mycin, Emgel, T-Stat, ETS, Theramycin Z, Ery-Sol, Erythra, A/T/S và Statisticin.

Đối với các loại thuốc kháng sinh dạng viên, mỗi ngày cần uống ít nhất một lần và không nên dùng liên tục quá 6 tháng. Có ít nhất một nửa số người khi uống kháng sinh gặp phải các tác dụng phụ như: tiêu chảy, chóng mặt, buồn nôn, đầu óc quay cuồng. Bạn cũng có thể gặp hiện tượng nấm vùng âm đạo do kháng sinh đã tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi trong cơ thể.

Sau một thời gian, cơ thể sẽ quen dần và các tác dụng phụ sẽ biến mất hoặc giảm bớt. Khi dùng kháng sinh, làn da cũng có thể trở nên nhạy cảm với ánh nắng, dễ bị phát ban, đỏ hay cháy nắng. Trong những trường hợp này, hãy bôi kem chống nắng và mặc áo dài tay khi ra ngoài.

Việc dùng kháng sinh liều thấp vẫn có thể có tác dụng nhưng lại làm tăng nguy cơ vi khuẩn kháng lại thuốc.

Một số loại kháng sinh khác cũng được dùng trong các trường hợp mụn và nhiễm khuẩn xảy ra cùng lúc ví dụ như kháng sinh fluoroquinolone. Loại kháng sinh này thường được dùng trong các phương pháp điều trị kết hợp, tuy nhiên lại không phù hợp khi chế độ ăn có nhiều cam, quýt.

Đừng tự ý mua và dùng kháng sinh ngay cả khi loại kháng sinh đó có thể mua mà không cần đơn thuốc. Việc dùng đúng loại và đúng liều lượng kháng sinh có thể diệt vi khuẩn và trị mụn mà không làm cơ thể bị nhiễm khuẩn không mong muốn.

Dapsone

Dapsone là một chất trị mụn được bán dưới tên thuốc Aczone dùng cho điều trị các thể mụn nghiêm trọng. Đây là một loại kem bôi có chứa các chất kháng viêm. Dapsone còn có tác dụng diệt vi khuẩn và chống oxy hóa. Cách dùng là bôi trực tiếp lên vùng da bị mụn hai lẫn mỗi ngày. Nó có tác dụng giảm 30% - 40% tổn thương do mụn.

Các nghiên cứu chứng minh rằng Dapsone có hiệu quả với phụ nữ hơn là với nam giới. Một nghiên cứu khác trên người dùng trong độ tuổi thanh niên cho thấy tình trạng mụn có biến chuyển rõ rệt sau 12 tuần dùng dapsone, và kết quả còn tốt hơn nếu như tiếp tục dùng.

Dapsone có một số tác dụng phụ như: phát ban, khô và rát da. Dapsone dạng viên uống sẽ gây những tác dụng phụ nghiêm trọng hơn dạng kem bôi.

Bạn không nên dùng dapsone làm loại thuốc trị mụn đầu tiên. Dapsone chỉ nên được dùng sau khi đã điều trị qua bằng các loại thuốc khác như benzoyl peroxide, axit salicylic hay retinoids. Ngoài ra, việc kết hợp Dapsone với retinoid tazorac sẽ cho hiệu quả trị mụn tốt hơn.

Tretinoin

Tretinoin hay còn gọi là Retin-A, là một dạng của vitamin A. Nó được sản xuất dưới cả dạng viên uống và cả dạng gel bôi có thể dùng trực tiếp lên da.

Tretinoin hoạt động bằng cách biến thành các thụ thể trên bề mặt của lớp tế bào sừng. Đây là lớp tế bào tạo ra những tế bào da non mà sau đó sẽ già đi trong quá trình di chuyển từ lớp da nền lên bề mặt da. V

iệc tăng cường sự sản sinh các tế bào da này sẽ làm cho da căng và phát triển quanh lỗ chân lông, giúp lỗ chân lông mở ra mà không cần dùng các loại sữa rửa mặt làm sạch sâu hay đâm kim.Retin-A còn có tác dụng kháng viêm, giảm tiết dầu trên da và kích thích sản sinh tế bào bạch cầu có tác dụng chống lại sự nhiễm khuẩn.

Retin-A dạng uống có một điểm trừ là có thể gây hại cho gan và hệ thần kinh trung ương. Ngoài ra, nếu uống retin-A trong thai kì có thể kích thích sự phát triển quá mức của thai nhi hoặc gây dị tật cho trẻ sơ sinh. Retin-A đôi khi còn có thể làm da phát triển quá mức dẫn đến hiện tượng mọc thêm nhiều mụn mới.

Cách hiệu quả nhất khi dùng Retin-A là chọn dạng gel và thoa trực tiếp lên da. Những sản phẩm dạng này thường được gắn nhãn “topical tretinoin” (Tretinoin dạng bôi). Bạn có thể dễ dàng mua được Tretinoin tại các hiệu thuốc mà không cần có đơn của bác sỹ.

Khi dùng Tretinoin, hiệu quả có thể đến rất nhanh, và bạn nên điều chỉnh lượng tretinoin sao cho hợp lý để tránh bị kích ứng. Khi dùng tretinoin, lỗ chân lông sẽ mở ra và dễ nhiễm vi khuẩn mới. Để ngăn ngừa điều này, bạn có thể dùng kết hợp benzoyl peroxide và tretinoin dạng bôi vào các thời điểm cách nhau trong ngày.

Thuốc tránh thai

Thuốc tránh thai thường được dùng để trị các loại mụn do hormone nhờ có chứa progesterone và estrogen, có tác dụng giảm lượng testosterone trong cơ thể.

Thuốc tránh thai có thể giảm từ 30% - 60% tổn thương do mụn ở phụ nữ. Nên tránh hút thuốc trong thời gian dùng thuốc tránh thaivì việc này có thể gây bệnh tim. Cục quản lý thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã chấp thuận việc sử dụng thuốc tránh thai trong điều trị mụn.

Sodium Sulfacetamide

Loại thuốc này được dùng trực tiếp lên da và cũng khá phổ biến trong trị mụn. Sodium Sulfacetamide có các chất kháng sinh có thể ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn và cả các chất kháng viêm.

2% những người dùng Sodium Sulfacetamide gặp các phản ứng không mong muốn như kích ứng, bỏng rát, và châm chích da. Trong một số trường hợp, Sodium Sulfacetamide còn gây tử vong tuy nhiên, điều này rất hiếm khi xảy ra.

Spironolactone

Spironolactone thường được sản xuất dưới dạng viên. Spironolactone là một loại thuốc lợi tiểu giữ kali và thường được dùng để trị mụn ở phụ nữ nhưng chỉ có tác dụng với các loại mụn không do hormone. Trong nhiều trường hợp, Spironolactone còn có tác dụng giảm tiết dầu, nhờ đó giảm sự hình thành mụn.

Các tác dụng phụ của Spironolactone gồm có: mất cảm giác thèm ăn, suy nhược cơ thể, chuột rút, đau, chảy máu và bầm tím cơ thể.Loại thuốc này thường được dùng kết hợp với các phương thuốc trị mụn khác.

Accutane, Tazorac và Differin

Accutane, Tazorac, và Differin là những thuốc có tác dụng gần giống Retin-A nhưng lại gây ra các tác dụng phụ khác.

Accutane (isotretinoin) phải mất đến 5 tiếng để đi vào đường máu và ở trong máu trong 24 tiếng. Accutant là một chất có tác dụng kích thích mạnh đến sự phát triển của da, và điều này có thể gây ra các tác dụng không mong muốn.

Tại Mỹ, bác sỹ khuyến cáo phụ nữ đang trong độ tuổi sinh sản khi dùng Accutane nên dùng thêm hai loại thuốc tránh thai do Accutane có thể gây tác động xấu lên thai nhi nếu phụ nữ mang thai. Accutane thường được dùng cho người bị mụn nặng như mụn viêm, loại mụn mà các loại thuốc khác hầu như không có tác dụng. Một liệu trình Accutane trong 15 – 20 tuần được chứng minh là có thể trị được hoàn toàn mụn.

(tazarotene, được bán với tên thuốc Avage) là một chất phái sinh của vitamin A và được dùng dưới dạng gel, kem hay lotion bôi trực tiếp lên da. Tazorac thường có nồng độ 0.05% and 0.1%. Tazorac dạng gel là loại phù hợp nhất để trị mụn, chỉ được bôi một lần mỗi ngày và có hiệu quả ngay lập tức, hiệu quả của Tazorac có thể kéo dài đến 36 tiếng và hầu như không ngấm vào đường máu.

Dạng kem hay lotion có thể làm bít lỗ chân lông, gây ra mụn đầu đen và mụn đầu trắng. Tazorac được chống chỉ định đối với người bị eczema. Không được dùng Tazorac khi da bị cháy nắng. và cũng không nên dùng quá 10 ngày liên tục. Có đến 30% người dùng gặp phải các phản ứng phụ như bong da, đỏ, ngứa và rát da.

Differin (adapalene) còn được dùng dưới dạng gel, kem hay lotion, có tác dụng kháng viêm. Giống như Tazorac, Differin dạng gel có hiệu quả trị mụn cao nhất. Đôi khi, Differin còn được kết hợp với benzoyl peroxide để ngăn ngừa nhiễm khuẩn ở vùng da xung quanh khi các nốt mụn bọc hay mụn viêm mở ra.Differin phát huy tác dụng bằng cách giữ cho các lỗ chân lông có mụn không bị che phủ bởi lớp da mới. Differin là lựa chọn phù hợp nhất cho người có làn da dễ bị mụn bọc.

Có rất nhiều loại thuốc khác để trị mụn, và phần lớn đều có thể gây ra những tác dụng phụ nghiêm trọng. Vì thế, bạn nên tham khảo ý kiến bác sỹ da liễu trước khi chọn mua và dùng một loại thuốc trị mụn kê đơn hay không kê đơn.