Vai trò của vùng dưới đồi trong hệ thống nội tiết là gì?

Vùng dưới đồi là một phần của bộ não chứa một số hạt nhân nhỏ với nhiều chức năng khác nhau. Một trong những chức năng quan trọng nhất của vùng dưới đồi là liên kết hệ thống thần kinh với hệ thống nội tiết thông qua tuyến yên. Vùng dưới đồi nằm bên dưới đồi thị và là một phần của hệ thống viền (limbic). Trong thuật ngữ phẫu thuật thần kinh, nó tạo thành phần bụng của não trung gian. Tất cả các bộ não của động vật có xương sống đều chứa vùng dưới đồi. Ở người, nó có kích thước bằng một quả hạnh nhân.

Vùng dưới đồi chịu trách nhiệm điều chỉnh các quá trình trao đổi chất nhất định và các hoạt động khác của hệ thống thần kinh tự trị. Nó tổng hợp và tiết ra một số loại tế bào thần kinh nhất định được gọi là giải phóng hormone hoặc hormone của vùng dưới đồi. Vùng dưới đồi lần lượt kích thích hoặc ức chế sự tiết hormone từ tuyến yên. Thêm vào đó, nó còn kiểm soát nhiệt độ cơ thể, cảm giác đói, khát, mệt mỏi, ngủ hay nhịp sinh học.

Vùng dưới đồi kiểm soát hầu hết mọi quá trình sống. Một số vai trò quan trọng của vùng dưới đồi trong hệ thống nội tiết:

2.1. Giải phóng hormone

Giải phóng các tuyến nội tiết ở đầu và cổ của con người. Vùng dưới đồi có chức năng thần kinh trung ương và đáng chú ý nhất là chức năng kiểm soát của tuyến yên trước. Từ đó, điều chỉnh các tuyến và cơ quan nội tiết khác nhau. Các hormone được giải phóng (gọi là yếu tố giải phóng) được tạo ra trong các hạt nhân ở vùng dưới đồi sau đó được vận chuyển dọc theo các sợi trục đến vị trí trung bình hoặc tuyến yên sau. Nơi chúng được lưu trữ và giải phóng khi cần thiết.

2.2. Thuỳ trước tuyến yên

Trong trục dưới đồi-thuỳ trước tuyến yên giải phóng các hormone được gọi là hormone dưới đồi. Hormone được giải phóng từ sự kéo dài của vùng dưới đồi vào hệ thống cổng thông tin của hormone dưới đồi. Các hormone dưới đồi này được kích thích bởi các tế bào thần kinh nằm ở khu vực quanh não của vùng dưới đồi. Sau khi được giải phóng vào các mao mạch của tâm thất thứ ba, các hormone dưới đồi đi qua hệ thống tuần hoàn cổng thông tin dưới đồi-tuyến yên. Khi chúng đến đích của tuyến yên trước, các hormone này liên kết với các thụ thể nằm trên bề mặt của tế bào tuyến yên. Và tuỳ thuộc vào các tế bào được kích thích thông qua liên kết này, tuyến yên sẽ bắt đầu hoặc ngừng tiết hormone còn lại vào trong máu.

2.3. Tuyến yên sau

Trong trục hạ đồi-thần kinh thực vật, các hormone của thần kinh thực vật được giải phóng từ tuyến yên sau, đây là một sự kéo dài của vùng dưới đồi vào tuần hoàn. Hormone của vùng dưới đồi-tuyến yên-tuyến thượng thận (HPA) có liên quan đến một số bệnh về da và cân bằng nội môi. Có bằng chứng cho rằng đây là sự liên quan đến tăng động của hormone HPA với các bệnh ngoài da liên quan đến sự căng thẳng và các khối u da.

2.4. Kích thích

Vùng dưới đồi phối hợp nhiều nhịp sinh học nội tiết tố, mô hình phức tạp của đầu ra thần kinh, cơ chế cân bằng nội môi phức tạp. Do đó, vùng dưới đồi phải đáp ứng nhiều tín hiệu khác nhau. Tín hiệu được tạo từ bên trong và cũng có một số tín hiệu được tạo ra từ bên ngoài. Tín hiệu sóng Delta phát sinh ở trong vỏ não có ảnh hưởng đến việc tiết các hormone như tăng trưởng (GHRH), prolactin được kích thích trong khi TRH bị ức chế.

2.5. Kiểm soát lượng thức ăn

Phần cực bên của nhân não thất của vùng dưới đồi chịu trách nhiệm kiểm soát lượng thức ăn. Kích thích khu vực này làm tăng lượng thức ăn. Tổn thương song phương của khu vực này sẽ gây ra sự chấm dứt hoàn toàn lượng thức ăn. Các phần trung gian của hạt nhân có tác dụng kiểm soát phần bên. Tổn thương hai bên của phần trung gian của nhân não thất gây ra chứng phì đại và béo phì ở động vật. Tổn thương thêm của phần bên của nhân não thất trong cùng một động vật tạo ra sự chấm dứt hoàn toàn lượng thức ăn.

2.6. Kiểm soát tự động

Chức năng quan trọng nhất của vùng dưới đồi là tích hợp hệ thống nội tiết và hệ thần kinh tự trị. Vùng não điều khiển thân nhiệt, cảm giác đói... hoạt động như một trung tâm cao hơn để kiểm soát các chức năng tự trị của thân não và tuỷ sống. Sự kích thích của hạt nhân phía sau và bên của vùng dưới đồi đã được chứng minh là gây ra một phản ứng giao cảm. Mặt khác, sự kích thích của hạt nhân trước và khu vực tiền mãn kinh ảnh hưởng đến các phản ứng giao cảm trong cơ thể.

webmd.com, human-memory.net, en.wikipedia.org

XEM THÊM

• Hậu quả của suy giảm chức năng tuyến yên
• Suy tuyến yên: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị
• Hormone Prolactin là gì?