Thoái hóa kết mạc - bệnh viện 103

1. Pinguecula

• Là tổn thương rất thường gặp, có hình ảnh điển hình là đám lắng đọng màu trắng-vàng nằm ở kết mạc nhãn cầu vùng khe mi sát rìa. Bản chất mô học của tổn thương này là sự thoái hoá của các sợi collagen trong nhu mô kết mạc đồng thời biểu mô kết mạc mỏng đi và canxi hoá.
• Pinguecula có thể tiến triển rộng ra một cách chậm chạp trong một số trường  hợp song rất hiếm khi cần phải phẫu thuật.

2. Mộng thịt

Là một khối tăng sản xơ mạch của kết mạc nhãn cầu có hình tam giác: đỉnh quay về phía trung tâm giác mạc, đáy quay về phía cục lệ (nếu là mộng góc trong) hoặc về phía cùng đồ ngoài (nếu là mộng góc ngoài).

Mộng gặp nhiều hơn ở những nước vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, khí hậu nóng ẩm, thời lượng nắng cao, đặc biệt nơi có nhiều gió cát (như vùng biển). Tỷ lệ mắc bệnh không có sự khác biệt nhiều giữa hai giới, rất ít gặp ở người trẻ dưới 25 tuổi.

2.1. Nguyên nhân: 

• Hiện có rất nhiều giả thuyết về nguyên nhân gây bệnh, trong đó có thuyết về vi chấn thương, về tia cực tím… song chưa có giả thuyết nào tỏ ra thuyết phục hoàn toàn.
• Những nghiên cứu sinh học phân tử gần đây cho rằng gene p53 có liên quan đến việc hình thành khối u cũng như hình thành mộng. Điều này mở ra hướng nghiên cứu mới trong việc tìm nguyên nhân, cơ chế và điều trị mộng.

2.2. Bệnh cảnh lâm sàng:

• Cấu tạo điển hình của mộng bao gồm ba phần: đầu, cổ và thân mộng. Đầu mộng là phần tiến triển về phía giác mạc, tròn và gồ cao, khi có lắng đọng sắt ở biểu mô trước đầu mộng tạo thành đường Stocker.
• Thân mộng là phần chính của mộng có hình tam giác, trên mặt là biểu mô kết mạc, phía dưới là tổ chức xơ mạch có các trục mạch máu chạy dọc theo thân mộng hướng vào trung tâm giác mạc. Giữa thân mộng và đầu mộng có một phần hơi thắt lại gọi là cổ mộng.
• Phân loại mộng theo sự tiến triển vào giác mạc (phổ biến hiện nay) chia thành 4 độ với độ I là khi đầu mộng chưa xâm phạm đến rìa giác mạc, độ II khi đầu mộng bò qua rìa giác mạc chưa quá 2 mm, độ III khi đầu mộng vượt qua rìa giác mạc trên 2mm đến sát bờ đồng tử và độ IV là khi đầu mộng che kín diện dồng tử.
• Ngoài ra còn có những cách chia loại mộng khác như mộng xơ khi thân mộng và đầu mộng xơ dính nhiều mà ít mạch, mộng máu khi thân mộng  cương tụ dày và nhiều mạch đỏ rực biểu hiện sự tiến triển dữ dội của mộng.

2.3. Điều trị:

• Điều trị nội khoa không có hiệu quả về thực thể đối với mộng mà chỉ giảm triệu chứng trong những đợt viêm kích thích.
• Có nhiều phương pháp điều trị phẫu thuật như cắt mộng đơn thuần hoặc di chuyển hướng đi của mộng (vùi đầu mộng), cắt mộng có ghép kết mạc hoặc giác mạc lớp, cắt mộng có kết hợp áp thuốc chống chuyển hoá (như Thiothepa, 5 FU, Mitomycin C).
• Phương pháp cắt mộng có ghép mảnh kết mạc tự thân rời tỏ ra có hiệu quả và được ưa chuộng hơn cả. Ghép giác mạc lớp được áp dụng khi mộng che kín diện đồng tử ảnh hưởng đến trục thị giác.

3. Sạn vôi

• Là những ổ lắng đọng màu trắng- vàng trên kết mạc sụn mi ở những người lớn tuổi, cũng có thể xảy ra ở những người có viêm tuyến Meibomius mãn tính.
• Thường thường hiện tượng này không gây triệu chứng chủ quan gì trừ khi các ổ lắng đọng này ăn mòn lớp biểu mô và trồi ra bề mặt kết mạc gây cảm giác dị vật. Khi đó có thể dễ dàng lấy bỏ bằng đầu kim tiêm.

4. Nang rìa giác mạc

• Đôi khi trên thực tế chúng ta có thể gặp bệnh nhân với nang nhỏ ở sát rìa giác mạc, thường là vùng khe mi. Có thể đó là nang nước hoặc cũng có thể là nang biểu mô hình thành sau một vi chấn thương làm một ít tế bào biểu mô vùi xuống dưới nhu mô và tiếp tục phát triển tạo thành nang.
• Điều trị có thể đơn giản dùng kim chọc hút dịch hoặc cắt bỏ nang.

Nguồn: Bệnh viện 103