Đặc điểm cấu tạo của virus gây bệnh

Virus hay còn được gọi là siêu vi trùng có đặc điểm cấu trúc, kiểu sao chép trong tế bào vật chủ khác với những loại vi khuẩn ký sinh nội bào. Một virus sẽ được coi là hoàn chỉnh về cấu trúc khi nó có khả năng tạo ra được sự truyền acid nucleic từ một tế bào này sang một tế bào khác. Mỗi loại virus chỉ có một trong hai loại vật liệu di truyền, hoặc là ARN (acid ribonucleic) hoặc là AND (acid deoxyribonucleic), không có enzym chuyển hóa và enzym hô hấp nên chúng bắt buộc phải ký sinh trong tế bào cảm thụ khác.

Cấu trúc của virus bao gồm:

1.1 Cấu trúc chung:

Gồm hai phần chính là acid nucleic và capsid.

• Acid nucleic- Vật liệu di truyền: Mỗi loại virus chỉ có một trong hai loại vật liệu di truyền, hoặc là ARN hoặc là ADN. Acid nucleic đóng vai trò quan trọng như: Mang thông tin di truyền, đặc trưng cho từng virus, quyết định khả năng gây nhiễm trùng của virus trong tế bào cảm thụ, quyết định chu kỳ nhân lên của virus trong tế bào cảm thụ và mang tính bán kháng nguyên đặc hiệu của virus
• Vỏ capsid: Chính là lớp protein bao bọc bên ngoài acid nucleic. Các protein này có sự sắp xếp để tạo thành đơn vị capsomer. Vỏ capsid có chức năng bao quanh Acid nucleic, bảo vệ acid nucleic, chúng cũng tham gia vào sự bám của virus trên bề mặt tế bào cảm thụ và mang tính kháng nguyên đặc hiệu virus -> ứng dụng trong chẩn đoán virus, đồng thời giữ cho hình thái và kích thước virus luôn được ổn định.

1.2 Cấu trúc đặc trưng

Cấu trúc đặc trưng của virus còn được gọi là cấu trúc đặc biệt, chỉ có ở một số loại virus nhất định để thực hiện những chức năng đặc trưng cho virus đó và đây cũng là cơ sở để định loại virus.

• Virus có vỏ bao ngoài và virus trần
• Virus có một số enzym đặc trưng

Virus có thể phân loại theo triệu chứng lâm sàng, theo hình thể, đường truyền hoặc theo cấu trúc vật liệu di truyền.

2.1 Phân loại theo hình thể của virus

Thực tế mỗi loại virus sẽ có các đặc điểm hình thể khác nhau như hình sợi, hình cầu, hình khối phức tạp, hình que, hình chùy...

2.2 Phân loại theo cách sắp xếp của capsid và acid nuleic

Có thể phân loại virus theo cách sắp xếp của acid nuleic và capsid bởi virus được chia thành 2 loại đối xứng là đối xứng hình khối và đối xứng theo hình xoáy trôn ốc. Trong trường hợp virus đối xứng theo hình xoáy trôn ốc thì acid nucleic và các capsomer sẽ được sắp xếp dọc theo hình lò xo đều hay không đều, còn trong trường hợp đối xứng hình khối thì các capsomer sẽ được sắp xếp thành các hình khối cầu đa diện.

2.3. Phân loại theo triệu chứng học

Đây là cách phân loại cổ điển, có ưu điểm là thuận lợi về mặt lâm sàng nhưng cơ bản không chính xác về mặt virus học vì trên thực tế, một loại virus cũng có khả năng gây ra nhiều bệnh khác nhau hoặc một bệnh có thể do nhiều loại virus khác nhau gây ra:

• Virus gây phát ban: Sốt vàng, dengue sốt xuất huyết, virus bệnh đậu mùa, đậu bò, sởi, rubella...
• Virus gây bệnh ở hệ thống thần kinh: Virus dại, viêm não ngựa miền Đông - miền Tây, virus viêm não Nhật Bản, virus sởi, virus HIV, virus Herpes simplex...
• Virus gây bệnh ở mắt: Newcastle, Herpes, virus Adeno...
• Virus gây bệnh ở gan: Virus gây bệnh viêm gan A, B, C, D, E...
• Virus gây viêm dạ dày, ruột: Norwalk, virus Rota...
• Virus lây truyền qua đường sinh dục: Virus HIV, virus papiloma, virus viêm gan B, virus herpes...
• Virus gây bệnh ở đường hô hấp: virus cúm, virus hợp bào đường hô hấp, virus adeno...
• Virus gây bệnh khu trú ở da, cơ, niêm mạc: virus herpes simplex typ 1 gây bệnh xung quanh niêm mạc miệng, typ 2 gây bệnh ở niêm mạc đường sinh dục, virus zona gây viêm da...