Cấu tạo và chức năng vòng bạch huyết waldayer

Phía dưới niêm mạc hầu họng có rất nhiều tổ chức lympho, tại một số vị trí, các tổ chức này tập trung thành từng đám lớn gọi là amidan. Các amidan nằm quanh cửa hầu tạo thành một vòng kín gọi là vòng bạch huyết waldayer.Vòng bạch huyết waldayer được hình thành trong thai kỳ. Sau khi trẻ ra đời, tiếp xúc với các kháng nguyên trong môi trường, các amidan sẽ tăng dần kích thước và khối lượng cho tới khoảng 7-10 tuổi sau đó giảm dần tới tuổi dậy thì.

Vòng có 6 khối Amidan bao gồm:

• Amidan vòm (còn gọi là VA- Végétation Adénoides): Gồm 1 khối, nằm ở nóc và thành sau của vòm họng.
• Amidan vòi: Gồm 2 khối ở hai bên phải và trái, nằm quanh lỗ vòi tai.
• Amidan khẩu cái (amidan): Gồm 2 khối nằm ở bên phải và bên trái của thành họng, trong hố amidan.
• Amidan lưỡi: Gồm 1 khối nằm ở đáy lưỡi.

Cấu tạo chung của các amidan gồm 3 lớp từ ngoài vào trong lần lượt là:

• Biểu mô phủ: Là lớp biểu mô nằm phía trên bề mặt, có chức năng bảo vệ, loại bỏ các tác nhân gây hại bám trên bề mặt amidan.
• Mô liên kết: Đây là một lớp mỏng nằm ngay phía dưới lớp biểu mô phủ, có rất nhiều mạch máu giúp nuôi dưỡng amidan.
• Hạch bạch huyết: Là lớp trong cùng và cũng là phần quan trọng nhất của amidan. Các hạch bạch huyết tiết ra Immunoglobulin, là các kháng thể có khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh xâm nhập cơ thể.

2.1. Amidan vòm (V.A)

V.A được hình thành từ tháng thứ 3 đến tháng thứ 7 của thai kỳ. Cấu tạo là khối tổ chức bạch huyết hình tam giác dày khoảng 2cm, không có vỏ bọc như amidan khẩu cái, có nhiều khe rãnh trước sau chia V.A thành nhiều múi. V.A sẽ phát triển từ trước khi sinh đến khi 8-10 tuổi nhằm tạo miễn dịch chống lại virus, vi khuẩn, dị nguyên và các chất kích thích trong thức ăn, không khí. Sau đó V.A teo dần, sau 15 tuổi V.A hầu như đã tiêu biến hoàn toàn, vòm họng trở nên trơn nhẵn.

2.2. Amidan khẩu cái (Amidan)

Amidan khẩu cái thường được gọi tắt là amidan, đây là amidan lớn nhất trong vòng bạch huyết waldayer. Cấu tạo gồm hai khối màu hồng hình ô van nằm hai bên thành họng, kích thước to nhỏ khác nhau tùy theo độ tuổi. Bề mặt amidan khẩu cái gồm nhiều hốc sâu, được bao phủ phía trên bởi một lớp biểu mô. Có thể dùng que đè lưỡi và đèn soi để quan sát amidan khẩu cái.

2.3. Amidan vòi và amidan lưỡi

Amidan vòi và amidan lưỡi có ít tế bào lympho nên ít được chú ý trong vòng bạch huyết waldayer. Amidan vòi gồm hai phần, chia đều hai bên phải và trái, quanh lỗ vòi tai, dưới vòi Eustache. Amidan lưỡi gồm một khối nằm ở đáy lưỡi.

Tuy là những cơ quan có kích thước nhỏ nhưng chức năng của vòng bạch huyết waldayer là vô cùng quan trọng. Các amidan với bề mặt được xếp thành nhiều nếp nên diện tích tiếp xúc rất rộng. Khi tiếp xúc với các vật lạ (kháng nguyên) gây hại như virus, vi khuẩn, amidan giúp cho cơ thể nhận dạng, tạo kháng thể và tiêu diệt các yếu tố gây hại khi chúng tái xâm nhập.

Khi không khí được hít vào từ mũi, trước khi vào phổi, không khí sẽ tiếp xúc với V.A. Các kháng nguyên gây hại trong không khí sẽ bám vào bề mặt tiếp xúc của V.A. Các tế bào bạch cầu tại chỗ của V.A sẽ bắt giữ, nhận diện các kháng nguyên để tạo ra kháng thể. Các kháng thể này sẽ được nhân lên và đưa đi khắp cơ thể nhưng tập trung nhiều ở vùng mũi họng, tạo miễn dịch tại chỗ chống lại các yếu tố gây hại khi chúng tái xâm nhập. Như vậy, các amidan đóng vai trò vô cùng quan trọng trong ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng, đặc biệt là nhiễm trùng ở đường hô hấp trên.