Viagra có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer?

Sildenafil - một loại thuốc được sử dụng để điều trị rối loạn cương dương và cao huyết áp - đã cho thấy những triển vọng trong điều trị hoặc ngăn ngừa bệnh Alzheimer.

Gần đây, nghiên cứu mới đã bổ sung thêm bằng chứng chỉ ra rằng loại thuốc nổi tiếng này có thể giúp làm giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer.

Nghiên cứu viên chính Feixiong Cheng - tiến sĩ tại Viện Y học gen của Cleveland Clinic cho biết: “Sau khi tổng hợp nhiều tài liệu, chúng tôi đã tìm thấy nhiều nghiên cứu trên động vật cho thấy tác dụng điều trị bệnh Alzheimer của sildenafil trong các mô hình tiền lâm sàng.”

Tiến sĩ Cheng và nhóm nghiên cứu đã phân tích dữ liệu từ hơn 7 triệu người và phát hiện ra rằng sildenafil (Viagra) có thể làm giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh Alzheimer.

Kết quả của nghiên cứu này mới được công bố gần đây trên tạp chí Nature Aging. (1) Theo các nhà nghiên cứu, phát hiện của họ cho thấy rằng sildenafil có thể sớm được kê đơn để chống lại chứng sa sút trí tuệ.

Nghiên cứu đã đánh giá hơn 1.000 loại thuốc được FDA phê duyệt

Nghiên cứu trên đã sử dụng dữ liệu bảo hiểm, một mạng lưới lập bản đồ gen lớn, thông tin di truyền tích hợp và các thông tin khác để tìm ra loại thuốc có hiệu quả chống lại bệnh Alzheimer trong số khoảng 1.600 loại thuốc đã được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) phê duyệt.

Các nhà nghiên cứu tập trung vào các loại thuốc nhắm đến hai loại protein được coi là chất chỉ điểm (marker) của bệnh Alzheimer, đó là amyloid và tau, và so sánh với các loại thuốc chỉ nhắm đến một trong hai loại protein này.

Theo tiến sĩ Cheng, trong 20 năm qua đã có nhiều dự án nghiên cứu thuốc chỉ tập trung vào một trong hai loại protein và đa số các dự án này đều thất bại.

Nhưng trong dự án này, các nhà nghiên cứu đã thử nghiệm một giả thuyết mới, đó là việc “nhắm mục tiêu kép” đến cả protein amyloid và tau cùng một lúc có thể mang lại lợi ích lớn hơn cho những người mắc bệnh Alzheimer.

Ông giải thích rằng bệnh Alzheimer là một "căn bệnh phức tạp do nhiều yếu tố gây ra" và các loại thuốc nhắm đến nhiều mục tiêu cùng lúc hoặc liệu pháp kết hợp nhắm đến nhiều hơn một con đường gây bệnh sẽ mang lại hiệu quả cao hơn trong việc điều trị bệnh.

Tiến sĩ Cheng cho biết: “Nhờ thử nghiệm giả thuyết mới này, chúng tôi đã nhận thấy rằng sildenafil là một phương pháp điều trị đầy hứa hẹn cho bệnh Alzheimer.”

Sildenafil giúp giảm gần 70% nguy cơ mắc bệnh Alzheimer

Sau 6 năm theo dõi, các nhà nghiên cứu của Cleveland Clinic phát hiện ra rằng những người dùng sildenafil có nguy cơ mắc bệnh Alzheimer thấp hơn 69% so với những người không dùng thuốc.

Để đánh giá thêm lợi ích tiềm năng của loại thuốc này trong điều trị bệnh Alzheimer, tiến sĩ Cheng và nhóm nghiên cứu đã tạo ra một mẫu thí nghiệm cho thấy sildenafil nhắm mục tiêu đến protein tau và tăng sự phát triển tế bào não. Điều này cho thấy cơ chế mà sildenafil giúp chống lại bệnh Alzheimer.

Tuy nhiên, nghiên cứu không tìm thấy bằng chứng cho thấy rằng sildenafil thực sự làm giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer. Loại thuốc này chỉ có liên quan đến sự giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh Alzheimer. Tiến sĩ Cheng thừa nhận rằng nghiên cứu của ông còn những điểm hạn chế và cần phải nghiên cứu thêm.

Ông nói: “Mặc dù chúng tôi đã điều chỉnh nhiều yếu tố gây nhiễu trong quá trình phân tích dữ liệu bệnh nhân nhưng các yếu tố này vẫn tồn tại do kiến ​​thức lâm sàng còn hạn chế của nhóm nghiên cứu về căn bệnh phức tạp này.”

Tiến sĩ Cheng nhấn mạnh rằng cần phải có thêm các thử nghiệm lâm sàng để xác nhận những phát hiện này trước khi sildenafil được chính thức sử dụng làm một phương pháp điều trị bệnh Alzheimer.

Ông cho biết: “Chúng tôi đang nỗ lực để có thể tiến hành thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên trong bước tiếp theo.”

Nghiên cứu có những hạn chế đáng kể

Trong một bài phát biểu, giáo sư Tara Spiers-Jones, phó giám đốc Trung tâm Khoa học Não bộ tại Đại học Edinburgh cho biết: “Nghiên cứu này phân tích dữ liệu từ rất nhiều người, nhưng có một số hạn chế lớn cần xem xét.” (2)

Theo bà, dữ liệu nghiên cứu đến từ các yêu cầu bảo hiểm nên không được chi tiết và không bao gồm thông tin về các yếu tố nguy cơ quan trọng khác của bệnh Alzheimer, ví dụ như giới tính, gen nguy cơ và địa vị kinh tế xã hội.

Cũng theo vị giáo sư này, có những giải thích khác cho những phát hiện của nghiên cứu trên.

Bà giải thích: “Ví dụ, chúng ta biết rằng những thay đổi ở não bắt đầu từ nhiều năm trước khi các triệu chứng sa sút trí tuệ xuất hiện và có thể những dấu hiệu sớm của bệnh Alzheimer gây giảm ham muốn tình dục, và do đó mọi người không tìm đến các loại thuốc để điều trị rối loạn cương dương.”

Chỉ có một loại thuốc được phê duyệt để điều trị bệnh Alzheimer

Aducanumab (Aduhelm) là một loại thuốc gần đây đã được FDA phê duyệt để điều trị bệnh Alzheimer. Cho đến nay, aducanumab là loại thuốc duy nhất được phê duyệt cho mục đích này.

Thuốc này đã được FDA phê duyệt cấp tốc qua chương trình “Accelerated Approval”. Chương trình này cho phép phê duyệt các loại thuốc sớm hơn bình thường để điều trị các bệnh nghiêm trọng và đáp ứng “nhu cầu y tế chưa được đáp ứng”.

Tiến sĩ Winston Chiong - thành viên của Học viện Thần kinh học Hoa Kỳ (American Academy of Neurology - AAN) cho biết: “Aducanumab không phải là thuốc chữa bệnh Alzheimer.”

Ông giải thích: “Loại thuốc này đã được FDA phê duyệt mà chưa có bằng chứng thuyết phục về lợi ích và tác hại.”

Theo Viện Khoa học Thần kinh Weill, khoảng 40% số người dùng aducanumab bị một dạng viêm não có liên quan đến các mảng amyloid (amyloid-related imaging abnormalities - ARIA). (3)

Tình trạng này gây xuất huyết não, sưng phù não hoặc cả hai.

Viện nghiên cứu này cho biết: “Gần 10% những người sử dụng thuốc aducanumab phải ngừng điều trị do lo ngại về ARIA.”

Thay đổi lối sống có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer

Một nghiên cứu được công bố vào tháng 6 năm 2020 cho thấy rằng thực hiện ít nhất 4 trong số 5 thói quen sống lành mạnh có thể làm giảm 60% nguy cơ sa sút trí tuệ. (4)

Các thói quen này gồm có:

• Tích cực hoạt động thể chất
• Không hút thuốc
• Hạn chế uống rượu
• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, chất lượng cao
• Hoạt động trí não thường xuyên

Chế độ ăn MIND (Mediterranean-DASH Intervention for Neurodegenerative Delay) – một chế độ ăn kết hợp giữa chế độ ăn kiểu Địa Trung Hải và chế độ ăn DASH nhằm trì hoãn thoái hóa thần kinh - là chế độ ăn kiêng chất lượng cao mà các nhà nghiên cứu khuyến nghị.

Tiến sĩ Richard J. Hodes - Giám đốc Viện nghiên cứu Lão hóa Quốc gia Hoa Kỳ (National Institute on Aging) cho biết: “Nghiên cứu quan sát này cung cấp thêm bằng chứng về lợi ích của việc kết hợp các thói quen lành mạnh đối với việc giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh Alzheimer.”

Tóm tắt bài viết

Một nghiên cứu mới cho thấy sildenafil - một loại thuốc được FDA phê duyệt để điều trị cao huyết áp và rối loạn cương dương - có thể làm giảm 69% nguy cơ mắc bệnh Alzheimer.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho biết nghiên cứu còn nhiều hạn chế và chỉ cho thấy sildenafil có liên quan đến sự giảm thiểu nguy cơ chứ chưa chứng minh được cơ chế làm giảm nguy cơ mắc bệnh của loại thuốc này.

Cũng theo các nhà nghiên cứu, những thay đổi đơn giản trong thói quen sống, chẳng hạn như không hút thuốc và tích cực hoạt động thể chất, có thể làm giảm đáng kể nguy cơ sa sút trí tuệ.