1

Testosterone

Testosterone là gì?

Testosterone là một loại hormone có ở người và ở cả nhiều loài động vật khác. Testosterone đảm nhận trách nhiệm phát triển của các đặc tính sinh dục nam và là chất kích hoạt những thay đổi cần thiết diễn ra trong cơ thể. Testosterone là một loại androgen và ở nam giới, hormone này được tạo ra chủ yếu bởi tế bào Leydig trong tinh hoàn. Buồng trứng của phụ nữ cũng tạo ra testosterone nhưng ít hơn nhiều so với nam giới.

Sự sản sinh testosterone bắt đầu tăng đáng kể trong giai đoạn dậy thì và giảm dần sau 30 tuổi.

Testosterone là hormone chính tạo ra ham muốn tình dục và đóng một vai trò quan trọng trong quá trình tạo tinh trùng. Hormone này còn tham gia vào quá trình phát triển khối cơ và xương, ảnh hưởng đến cách mà cơ thể tích trữ mỡ cũng như là sự sản sinh hồng cầu. Mức testosterone trong cơ thể còn ảnh hưởng đến cả tâm trạng.

Mặc dù là hormone sinh dục nam nhưng testosterone cũng góp phần vào ham muốn tình dục, mật độ xương và sức mạnh cơ bắp ở phụ nữ. Tình trạng dư thừa testosterone có thể khiến phụ nữ gặp phải chứng hói đầu kiểu nam và vô sinh.

Não và tuyến yên là những bộ phận kiểm soát nồng độ testosterone. Sau khi được sản sinh ra, hormone này đi theo máu để thực hiện các chức năng quan trọng của nó.

Nồng độ testosterone có tác động thế nào đến cơ thể

Nồng độ testosterone cao hay thấp đều có thể dẫn đến rối loạn chức năng ở các bộ phận khác nhau trong cơ thể.

Nồng độ testosterone thấp

Khi nam giới có mức testosterone thấp, hay còn gọi là suy tuyến sinh dục, thì sẽ gặp các vấn đề như:

  • Giảm ham muốn tình dục
  • Cơ thể thiếu năng lượng
  • Tăng cân
  • Cảm giác chán nản
  • Thay đổi tâm trạng
  • Loãng xương
  • Rối loạn cương dương
  • Số lượng tinh trùng thấp
  • Mô vú to lên
  • Rụng tóc
  • Suy giảm khối cơ
  • Tăng tích mỡ

Tình trạng thiếu hụt testosterone mãn tính có thể dẫn đến teo tinh hoàn.

Mặc dù mức độ sản sinh testosterone sẽ tự giảm dần theo thời gian nhưng tình trạng thiếu hụt hormone này có thể xảy ra do các nguyên nhân khác như:

  • Tổn thương tinh hoàn ví dụ như nhiễm trùng tinh hoàn
  • Từng phẫu thuật cắt tinh hoàn
  • Tác dụng phụ của các loại thuốc, chẳng hạn như thuốc giảm đau nhóm opioid
  • Các vấn đề ảnh hưởng đến nội tiết tố, chẳng hạn như có khối u ở tuyến yên hoặc nồng độ prolactin cao
  • Mắc bệnh mãn tính, gồm có tiểu đường tuýp 2, bệnh thận, gan, béo phì hay HIV/AIDS
  • Bệnh di truyền, chẳng hạn như Klinefelter, hội chứng Prader-Willi, thừa sắt, hội chứng Kallman, hay bệnh loạn dưỡng cơ (myotonic dystrophy)
  • Các phương pháp điều trị ung thư như hóa trị hoặc xạ trị gây ảnh hưởng tiêu cực đến sự sản sinh testosterone.
  • Nghiện rượu

Ở nữ giới, testosterone thấp có thể là do:

  • Thời kỳ mãn kinh và lão hóa
  • Vấn đề xảy ra với buồng trứng, tuyến yên hoặc tuyến thượng thận
  • Từng phẫu thuật cắt buồng trứng
  • Dùng liệu pháp estrogen đường uống, vì estrogen có thể làm giảm sự sản sinh testosterone

Và gây ra các biểu hiện như:

  • Người mệt mỏi, uể oải
  • Yếu cơ
  • Rối loạn giấc ngủ
  • Giảm ham muốn
  • Giảm thỏa mãn khi quan hệ
  • Tăng cân
  • Vấn đề về chức năng sinh sản
  • Chu kỳ kinh nguyệt không đều
  • Khô âm đạo
  • Giảm mật độ xương

Nồng độ testosterone quá cao

Nồng độ testosterone quá cao cũng gây ra nhiều vấn đề. Thừa testosterone có thể gây dậy thì sớm và các vấn đề khác ở nam giới như:

  • Tổn thương cơ tim và tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim
  • Phì đại tuyến tiền liệt, gây bí tiểu
  • Bệnh gan
  • Nổi mụn trứng cá
  • Giữ nước gây sưng phù chân
  • Tăng cân
  • Cao huyết áp và nồng độ cholesterol cao
  • Mất ngủ
  • Nhức đầu
  • Tăng nguy cơ đông máu
  • Tăng trưởng chậm ở thanh thiếu niên
  • Tâm trạng thất thường, hưng phấn quá mức hay thường xuyên cáu gắt,...

Các nguyên nhân chính khiến nam giới có mức testosterone quá cao gồm có:

  • Khối u: Khối u ở tuyến thượng thận và tinh hoàn có thể khiến nồng độ testosterone tăng cao bất thường.
  • Lạm dụng steroid đồng hóa (Anabolic steroid) để tăng cơ
  • Dùng các sản phẩm bổ sung testosterone hoặc liệu pháp testosterone (TRT) để điều trị thiếu hụt testosterone mà không có chỉ định của bác sĩ hoặc không tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ
  • Vô tình chạm vào gel testosterone: Gel testosterone có thể hấp thụ vào da và làm cho mức testosterone tăng cao đột biến.

Mức testosterone quá cao là vấn đề hiếm gặp hơn so với thiếu hụt testosterone và chủ yếu xảy ra ở nam giới trẻ tuổi.

Ở phụ nữ, nồng độ testosterone cao có thể gây nên chứng hói đầu kiểu nam, giọng nói trầm, kinh nguyệt không đều cũng như là các vấn đề khác như:

  • Âm vật sưng to hơn bình thường
  • Tăng khối cơ, khiến vóc dáng cơ thể bị thô
  • Giảm kích thước vòng một
  • Da dầu và nổi mụn trứng cá
  • Mọc lông không mong muốn trên mặt và cơ thể
  • Thay đổi tâm trạng
  • Mỏng tóc

Các nghiên cứu còn chỉ ra rằng mức testosterone cao ở phụ nữ còn có thể gây béo phì, vô sinh và làm tăng nguy cơ u xơ tử cung.

Các nguyên nhân khiến nồng độ testosterone tăng cao ở phụ nữ gồm có:

  • Tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh: Đây là tình trạng mà tuyến thượng thận sản sinh ra lượng hormone cao bất thường ở khắp cơ thể, bao gồm cả testosterone.
  • Chứng rậm lông ở phụ nữ: Hiện tượng lông mọc quá mức trên mặc và nhiều khu vực trên cơ thể.
  • Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): Buồng trứng tạo ra quá nhiều hormone androgen.

Làm sao để kiểm tra nồng độ testosterone?

Chỉ cần xét nghiệm máu đơn giản là có thể xác định được nồng độ testosterone. Mức testosterone bình thường trong máu dao động trong một khoảng khá rộng.

Mức testosterone bình thường ở nam giới trưởng thành là trong khoảng từ 280 đến 1.100ng/dL và từ 15 đến 70ng/dL đối với nữ giới trưởng thành.

Khi một nam giới trưởng thành có mức testosterone dưới 300ng/dL thì bác sĩ sẽ cần tiến hành các phương pháp kiểm tra, xét nghiệm khác để xác định nguyên nhân.

Nồng độ testosterone thấp có thể là dấu hiệu cho thấy các vấn đề về tuyến yên. Tuyến yên là nơi gửi đi một loại hormone thông báo cho tinh hoàn sản sinh ra nhiều testosterone hơn.

Nồng độ testosterone tăng nhẹ ở nam giới thường hầu như không bộc lộ triệu chứng nào đáng chú ý. Phụ nữ có testosterone cao hơn bình thường sẽ có các đặc điểm của nam giới trên cơ thể như rậm lông.

Nồng độ testosterone cao bất thường có thể là kết quả do rối loạn tuyến thượng thận hoặc thậm chí là ung thư tinh hoàn.

Nồng độ testosterone cao cũng có thể xảy ra do những vấn đề ít nghiêm trọng hơn, ví dụ như tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh, có thể xảy ra ở cả nam và nữ. Đây là một nguyên nhân hiếm gặp khiến mức độ sản sinh testosterone tăng cao.

Khi nồng độ testosterone tăng quá cao, bác sĩ sẽ yêu cầu tiến hàn các phương pháp xét nghiệm khác để tìm ra nguyên nhân.

Điều trị thiếu hụt testosterone

Tình trạng thiếu hụt testosterone không phải lúc nào cũng cần điều trị.

Nếu nồng độ testosterone ở mức quá thấp và gây ảnh hưởng đến sức khỏe cũng như là chất lượng cuộc sống thì có thể điều trị bằng liệu pháp testosterone thay thế. Testosterone có thể được bổ sung qua đường uống, tiêm hoặc bằng gel bôi/miếng dán dùng trên da.

Liệu pháp testosterone thay thế giúp cải thiện các vấn đề do thiếu hụt testosterone gây ra, chẳng hạn như giúp làm tăng khối cơ và tăng ham muốn tình dục nhưng phương pháp điều trị này có thể gây ra một số tác dụng phụ như:

  • Da tiết nhiều dầu
  • Giữ nước
  • Teo tinh hoàn
  • Giảm sản sinh tinh trùng

Nhiều nguồn thông tin cho rằng liệu pháp testosterone có thể làm tăng nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt nhưng điều này là không có căn cứ và cần được nghiên cứu thêm.

Trái lại, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người điều trị bằng liệu pháp testosterone có nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt thấp hơn nhưng điều này cũng cần được nghiên cứu nhiều hơn.

Theo một nghiên cứu năm 2009 trên tạp chí Therapeutics and Clinical Risk, liệu pháp testosterone không làm thay đổi tâm lý bất thường ở nam giới được điều trị.

Tóm tắt

Testosterone là hormone đóng vai trò quan trọng đối với các đặc điểm sinh dục ở nam giới. Hormone này còn ảnh hưởng đến tình trạng thể chất và tinh thần, khối cơ và xương, sự tích trữ mỡ cũng như là sản sinh hồng cầu.

Nồng độ testosterone thấp hoặc cao bất thường đều có ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và thể chất của cả nam giới và nữ giới.

Tổng số điểm của bài viết là: 35 trong 8 đánh giá

Click để đánh giá bài viết

Dr Duy Thành

 

Bạn đã không sử dụng Site, Bấm vào đây để duy trì trạng thái đăng nhập. Thời gian chờ: 60 giây