Vỡ xương đá - bệnh viện 103

1. Đặc điểm

• Xương đá nằm sâu trong hộp sọ nên thường là chấn thương kín, nhưng có thể thông với ngoài qua hòm nhĩ.
• Chấn thương vỡ xương đá nguy hiểm vì các biến chứng của tai và có thể gây ra như: viêm màng não sau nhiều năm vì đường vỡ xương chỉ có tổ chức xơ hàn gắn  lại chứ không phải là can xương vì xương đá không có tạo cốt bào.
• Trước một chấn thương vỡ xương đá, trước tiên cần khám thần kinh sọ não để phát hiện ổ máu tụ ngoài màng cứng. Các di chứng vỡ xương đá và chấ thương sọ não đối với tai khá phức tạp, không chỉ chức năng thính giác, thăng bằng mà cả về tâm lý, thần kinh giao cảm.

2. Nguyên nhân

• Do bị ngã, tai nạn xe cộ, tai nạn lao động, bị giập dầu vào tường, máy.
• Do bị đánh bằng vật cứng vào vùng chẩm, thái dương, có khi kèm theo vỡ hộp sọ.

3.Triệu chứng

• Chảy máu tai: Máu rỉ hoặc đọng ở ống tai ngoài, máu màu đỏ, đông thành cục gặp trong vỡ dọc.
• Chảy dịch não tủy: Dịch trong chảy nhiều, rỉ hay rỏ giọt từ trong sâu ống tai, trong màng tai, có thể kéo dài 5-7 ngày, không tự cầm. Có thể chảy dịch não tuỷ lẫn máu, dịch màu hồng sau nhạt màu dần. Gặp trong vỡ ngang và vỡ chéo. Nếu nghi ngờ đem dịch thử, nếu có glucose là dịch não tủy.
• Nghe kém thể tiếp âm do tổn thương loa đạo, nếu nghe kém hỗn hợp giảm dần là do chấn động mê nhĩ: kèm theo nghe kém có ù tai.
• Chóng mặt: có thể dữ dội, kèm theo mất thăng bằng có rung giật nhãn cầu.
• Khám tai và vùng chũm có thể thấy: vết bầm tím vùng chũm, xuất hiện vài ngày sau chấn thương phải nghĩ tới có vỡ đường chéo. Ống tai bị rách da, chảy máu, màng nhĩ phồng, có màu tím xanh do máu chảy đọng trong thùng tai, nghĩ tới có vỡ dọc. Ống tai bị rách da, chảy máu gặp trong vỡ chéo và vỡ dọc.
• Liệt mặt ngoại biên rõ rệt gặp trong vỡ ngang hoặc bán liệt gặp trong vỡ chéo.

4. Chẩn đoán

Tìm hiểu cơ chế chấn thương.

• Hoàn cảnh bị chấn thương như do ngã, bị đánh…
• Nơi bị chấn thương, trên hộp sọ vùng thái dương, chẩm, chũm…

Các triệu chứng lâm sàng tuỳ thuộc đường vỡ xương đá.

Khi nghi ngờ có vỡ ngang hoặc vỡ chéo cần:

• Chọc dò dịch não tủy: nước não tủy màu hồng, soi có nhiều hồng cầu là do rách màng não.
• Chụp XQ theo tư thế Stenver hay Chaussé III có thể thấy đường vỡ rạn ở xương đá.

Lưu ý: Sau chấn thương xuất hiện các triệu chứng như: nghe kém thể hỗn hợp, chóng mặt mức độ vừa, nhẹ rồi giảm dần, không có tổn thương thực thể ở tai, xương chũm, không chảy máu hoặc chảy dịch não tủy: nghĩ tới chấn động mê nhĩ.

5. Tiến triển và biến chứng.

• Chấn động mê nhĩ: có thể khỏi sau nghỉ ngơi, chống viêm nhiễm.
• Vỡ xương đá không chảy dịch não tủy: Có thể tự khỏi. Nếu có rách, tổn thương màng nhĩ dễ bị viêm tai giữa, viêm xương chũm.
• Vỡ xương đá có chảy dịch não tủy: Dễ đưa đến viêm màng não mủ toả lan. Với đường vỡ ngang qua ống tai trong, mê nhĩ gây  nghe kém tiếp âm và liệt mặt thường không hồi phục.

6. Điều trị.

• Chảy máu ra tai: lau sạch ống tai rồi đặt bấc kháng sinh.
• Chảy nước não tuỷ ra tai (có khi ra mũi họng): lau sạch ống tai rồi đặt bấc kháng sinh, băng kín vô khuẩn. Tránh gây nhiễm khuẩn từ ngoài vào.
• Dùng kháng sinh chống viêm màng não, theo dõi dịch não tủy.
• Nếu có viêm xương  chũm cần mổ xương chũm.
• Nếu có viêm mê nhĩ cần khoan và  dẫn lưu mê nhĩ.

Nguồn: Bệnh viện 103