Danh sách các tư thế chụp X-quang xoang thường gặp

1. Tổng quan bệnh xoang

Xoang là các hốc xương có kích thước lớn nhỏ khác nhau phía trong xương mặt và hộp sọ. Bên trong xoang được lọt một lớp biểu mô và có thông với khoang mũi. Xoang có chức năng cộng hưởng âm thanh, giảm trọng lượng của hộp sọ, làm ẩm và ấm không khí, cung cấp oxy nuôi dưỡng hệ thống xương.

Cấu tạo xoang gồm nhóm xoang trước và xoang sau.

• Xoang trước: Gồm xoang hàm, xoang trán, xoang sàng trước. Đây là nhóm xoang dễ bị nhiễm bệnh và có thể gây biến chứng đến các vùng lân cận.
• Xoang sau: Gồm xoang bướm, xoang sàng sau. Các xoang này nằm sâu hơn nên ít nhiễm bệnh hơn.

Viêm xoang là tình trạng viêm niêm mạc xoang, có thể do nhiều tác nhân gây ra như dị ứng, virus, vi khuẩn, nấm...Để chẩn đoán bệnh xoang người ta sử dụng phương pháp nội soi và chụp X quang xoang, thông qua hình ảnh X quang, có thể thấy các hốc viêm, đánh giá tình trạng viêm xoang có lan sang các khu vực khác hay chưa.

Để xác định được mức độ tổn thương các xoang gồm xoang trước và xoang sau thì cần thực hiện các tư thế chụp phim khác nhau. Một số tư thế chụp X quang xoang thường được sử dụng trong chẩn đoán bệnh gồm.

2.1. Chụp X-quang xoang tư thế Blondeau

Đây là tư thể để thăm khám xoang hàm, xoang trán và hốc mũi.

• Tư thế bệnh nhân: Nằm sấp, miệng há tối đa, đặt mũi và cằm chạm vào phim chụp. Tia X sẽ được chiếu đi từ phía sau ra đằng trước;
• Lưu ý để thu được hình ảnh chụp X-quang đúng và rõ nét, phim phải được đặt cân đối giữa 2 bên phải, trái. Để xương đá không che mờ phần xoang hàm cần phải đưa sát hai bờ trên của xương đá xuống nền của 2 xoang;
• Nếu nghi ngờ có dị vật trong xoang cần chụp thêm tư thế khác để xác định cụ thể vị trí.

Đọc kết quả:

Bình thường: Trên phim chụp có thể thấy rõ khoảng sáng ở hốc mũi. Các thành xương đều và rõ. So sánh với ổ mắt thì các xoang hàm và xoang trán sáng đều.

Bệnh lý:

• Viêm xoang: Hình ảnh xoang hàm hoặc xoang trán trên phim chụp sẽ bị mờ do tình trạng niêm mạc sưng tấy hoặc phù nề. Khe thở của hốc mũi cũng mất và cuốn mũi quá phát hay hẹp lại. Để đánh giá thì so sánh với hốc mắt.
• Xoang bị mờ cũng có thể là do tình trạng thoái hóa niêm mạc gây ra, niêm mạc dày hoặc do có chứa nhiều dịch mủ trong hốc xoang. Đặc biệt, trong các trường hợp không nhìn thấy rõ thành xương có thể là nguy cơ cao do u ác tính gây ra.

2.2. Chụp X-quang Hirtz

Chụp X-quang Hirtz được thực hiện để chẩn đoán bệnh viêm xoang sàng trước, viêm xoang sàng sau hoặc xoang bướm.

• Tư thế người chụp: Nằm ở tư thế ngửa đầu sao cho đầu nhô ra khỏi thành bàn để làm sao đỉnh đầu có thể chạm vào phim.
• Hướng tia X đi từ trên xuống dưới.

Đọc kết quả:

• Bình thường: Các xoang được thấy hình ảnh sáng đều, có thể quan sát được rõ ràng được vách ngăn.
• Bệnh lý:Thấy hình ảnh xoang bị mờ đặc hoặc mờ đều do niêm mạc dày hoặc do mủ hay polyp trong xoang. Nếu không nhìn được rõ các vách ngăn của sàng thì có thể do tình trạng polyp mũi gây ra hoặc nghiêm trọng hơn là u ác tính đã phá hủy và làm mất đi.

2.3. Chụp X-quang xoang tư thế Schuller

Với tư thế chụp xoang này giúp chẩn đoán các bệnh viêm nhiễm ở xoang chũm, bệnh tai xương chũm.

• Tư thế của người bệnh: Nằm nghiêng, giống với như khi chụp phim sọ nghiêng. Đồng thời phải luôn gập vành tai bên chụp về phía trước, như vậy hình mới không đè lên xương chũm;
• Nguồn tia chiếu đến sẽ chếch so với trục 2 tai từ khoảng 25 đến 30 độ. Lúc này, tia X sẽ chiếu xuyên qua ống tai bên chụp;

Nhận định kết quả:

Bình thường: Quan sát được trên phim rõ các vách ngăn và thông bào.

Bệnh lý:

• Nếu người bệnh mắc bệnh viêm xương chũm cấp tính thì hình ảnh phim sẽ thấy các vách ngăn không rõ ràng và các thông bào mờ hẳn do dịch.
• Trường hợp các vách ngăn đều biến mất và các thông bào mờ thì là dấu hiệu của bệnh viêm xương tai chũm mạn tính.

2.4. Chụp X-quang xoang tư thế Stenvers

Chụp X-quang xoang ở tư thế này chụp toàn bộ xương đá từ phần ngoài tới phần trong mỏm chũm của xương đá. Thường được áp dụng để nghiên cứu các chấn thương sọ não gây ra hiện tượng vỡ xương đã theo đường ngang, viêm xương đá hoặc các khối u ở góc cầu tiểu não.

• Tư thế người bệnh: Người bệnh được đặt ở tư thế nằm sấp, sao cho đầu tựa vào bàn theo bờ trên ổ mắt, xương mũi và xương gò má. Như vậy mặt phẳng dọc đứng của sọ tạo với đường thẳng đứng một góc 45 độ cằm không chạm bàn.
• Trục tia chính theo hướng sau trước tập trung vùng chẩm đối bên.

Nhận định kết quả:

Bình thường: Có thể nhìn thấy trên phim chụp các bộ phận như ốc tai, tai trong, ống tai trong, tiền đình và ống bán khuyên trên, ngoài và mỏm của xương đá. Tuy nhiên bình thường không nhìn thấy ống bán khuyên sau.

Bệnh lý:

• Trên phim thấy có đường rạn nứt xương đồng nghĩa với việc người bệnh bị vỡ xương đá.
• Còn nếu ống tai trong giãn ra có thể là dấu hiệu của u dây thần kinh số VIII.

Như vậy, kết hợp với lâm sàng nghi ngờ nhóm xoang nào mắc bệnh để bác sĩ chỉ định chụp x quang tư thế chính xác nhất. Việc chẩn đoán đúng và sớm giúp ích rất nhiều cho việc điều trị. Tăng hiệu quả điều trị bệnh.

Để bảo vệ sức khỏe và ngăn ngừa biến chứng, người bệnh cần đến bệnh viện uy tín để tiến hành thăm khám và điều trị ngay khi có dấu hiệu của bệnh xoang.